2020: Το έτος των διαδηλώσεων

«Ο λαός θέλει να πέσει το καθεστώς», ήταν το σλόγκαν της Αραβικής Ανοιξης. Το 2011, αυτό που ζητούσε ο λαός, τελικά το πέτυχε στις περισσότερες χώρες, καθώς τα απολυταρχικά καθεστώτα σε Τυνησία, Αίγυπτο και Λιβύη «έπεσαν». Το μάθημα που έστειλε ήταν εφάμιλλο με αυτό που μας έμαθε και η Ευρώπη το 1989: εάν αρκετός κόσμος κατέβει στους δρόμους, μπορεί να αποτελέσει ακαταμάχητη δύναμη για αλλαγή, παρότι η νέα πολιτική τάξη που διαμορφώνεται ενδεχομένως να μην ανταποκρίνεται πάντα τις προσδοκίες των διαδηλωτών. Οι διαδηλώσεις στιγμάτισαν και το 2020 με τη διαφορά όμως ότι ο λαός δεν μετατράπηκε σε καθοριστική δύναμη αλλαγής. Παρά το «κύμα» διαδηλώσεων που σάρωσε εφέτος ολόκληρο τον πλανήτη, ελάχιστες οδήγησαν τους διαδηλωτές σε καθαρή πολιτική νίκη.

Γιατί όμως οι διαδηλωτές χάνουν τη δύναμή τους; Δύο τάσεις φαίνεται να αναδύονται. Η μία είναι ότι απολυταρχικές κυβερνήσεις γίνονται πολύ πιο αποτελεσματικές στα μέτρα καταστολής. Η άλλη είναι ότι οι διάχυτοι και ενίοτε ασαφείς στόχοι των κινημάτων κατέστησαν πιο δύσκολη την επιτυχία τους.

Στο Χονγκ Κονγκ, το κίνημα υπέρ της Δημοκρατίας που κατέβασε εκατομμύρια άτομα στους δρόμους, κατέρρευσε μετά την ψήφιση του εθνικού νόμου για την ασφάλεια από το Πεκίνο. Και οι δύο ηγέτες της κίνησης αυτής φυλακίστηκαν αυτό το μήνα. Στη Λευκορωσία, μήνες μαζικών διαδηλώσεων μετά τη νοθεία των εκλογών δεν κατάφεραν να αποπέμψουν τον Αλεξάντερ Λουκασένκο από την εξουσία. Στην Ταϋλάνδη, η υποστηριζόμενη από το στρατό κυβέρνηση συνεχίζει να καταστέλει τα αιτήματα για μεταρρύθμιση του Συντάγματος. Στη Λευκορωνία υπήρξαν θάνατοι και εξαφανίσεις μεταξύ των διαδηλωτών, όμως στον υπόλοιπο κόσμο τα μέτρα καταστολής από τις κυβερνήσεις απέτρεψαν φαινόμενα βίας στους δρόμους με την χρήση προηγμένης τεχνολογίας παρακολούθησης και ιχνηλάτησης της χρήσης των social μίντια.

Φυσικά, σημαντικό ρόλο διαδραματίζει και το διεθνές πολιτικό περιβάλλον. Για παράδειγμα, στην Αίγυπτο το 2011 ή στις Φιλιππίνες το 1986, τα υποστηριζόμενα αρχικά από την Ουάσιγκτον απολυταρχικά καθεστώτα «είδαν» την υποστήριξη αυτή να αποσύρεται ως απόρροια της λαϊκής πίεσης. Το θέμα τώρα είναι ότι αλλάζουν οι ισορροπίες των πολιτικών σχηματισμών. Στην περίπτωση της Λευκορωσίας, η εξωτερική δύναμη είναι ο Βλαντιμίρ Πούτιν της Ρωσίας, που έχει συμφέρον να σταματήσουν οι διαδηλώσεις στους δρόμους. Από την άλλη, η Κίνα έχει τον έλεγχο του Χονγκ Κονγκ, ενώ η στρατιωτική ηγεσία της Ταϋλάνδης προσβλέπει στο Πεκίνο παρά στην Ουάσιγκτον. Και η ειρωνία είναι ότι Ρωσία και Κίνα – οι χώρες που κάποτε θεωρούνταν «εμπνευστές» της επανάστασης – έχουν γίνει σήμερα άκρως αντιδραστικές σε κοινωνικά κινήματα που απειλούν την εδραιωμένη εξουσία.

Το κίνημα «Η Ζωή των Μαύρων Μετρά» στις ΗΠΑ θεωρείται η μεγαλύτερη κοινωνική διαμαρτυρία που έχει σημειωθεί στη συγκεκριμένη χώρα τις τελευταίες δεκαετίες. Ωστόσο, η μεγάλη συρροή του πλήθους με τα εκατομμύρια που κατέβηκαν στους δρόμους δεν σημαίνει ότι είχαν και μία λειτουργική ατζέντα δράσης. Oύτε και οι Δημοκρατικοί υποστήριξαν αιτήματα όπως «ξηλώστε» την αστυνομία κατά τη διάρκεια της προεκλογικής εκστρατείας του 2020. Η ουσία ωστόσο του κινήματος αυτού είναι ότι πυροδότησε ένα γενικευμένο αίτημα για εξάλειψη των φυλετικών διακρίσεων και αποκατάσταση της δικαιοσύνης που πιστεύεται ότι θα φανεί στο επιχειρείν και στην κοινωνία τα επόμενα χρόνια.

Τα βασικότερα κοινωνικά κινήματα που στιγμάτισαν το 2020:

– «Η Ζωή των Μαύρων Μετρά»

Αστυνομικός στη Μινεάπολι της Μινεσότα σκότωσε τον 46χρονο Μαύρο Τζόρτζ Φλόιντ το Μάιο, μετά από άσκηση βίας, όπως έδειξε βίντεο, προκαλώντας διαμαρτυρίες τόσο στις ΗΠΑ όσο και στον υπόλοιπο κόσμο.

– Κίνημα Φοιτητών για Μεταρρύθμιση

Αρχισε από διαμαρτυρίες νέων στην Ταϋλάνδη από τη στιγμή που δικαστήριο απαγόρευσε το Future Forward, κόμμα της Αντιπολίτευσης, τον Φεβουάριο. Το κίνημα συντονίστηκε μέσω Διαδικτύου από το Μάρτιο όταν άρχισε το lockdown για να επανέλθει στους δρόμους τον Ιούλιο. Βασικό αίτημα η πτώση της χούντας, η κατάρτιση νέου Συντάγματος και ο τερματισμός της «φίμωσης» των αντιφρονούντων. 

– Λευκορωσία: η νοθευμένη εκλογή Λουκασένκο

Εξοργισμένοι από τον ισχυρισμό του απολυταρχικού ηγέτη Λουκασένκο ότι κέρδισε ξανά τις εκλογές του Αυγούστου, δεκάδες χιλιάδες Λευκορώσοι ξεχύθηκαν στους δρόμους διαμαρτυρόμενοι. Οι διαμαρτυρίες συνεχίζονται  και σήμερα αλλά πιο αποκεντρωμένες.

– Πολωνία: αντίδραση κατά των αμβλώσεων

Οι διαμαρτυρίες για τα δικαιώματα των γυναικών άρχισαν το φθινόπωρο μετά από απόφαση του Συνταγματικού Δικαστηρίου της Πολωνίας να ακυρώσει τη συνταγματικότητα της πρόσβασης στην άμβλωση ακόμη και σε περιπτώσεις «σοβαρών και μη αναστρέψιμων εμβρυϊκών ελαττωμάτων ή ανίατης ασθένειας του εμβρύου». Η εν λόγω νομοθεσία είναι από τις πιο αυστηρές την Ευρώπη.

– Χονγκ Κονγκ: κατά της κινεζικής νομοθεσίας για την ασφάλεια

Παρότι η επιβολή της κινεζικής νομοθεσίας περί ασφάλειας στο Χονγκ Κονγκ είχε ως αποτέλεσμα τη διάλυση των διαδηλωτών, η νομοθεσία αυτή οδήγησε σε επιβολή αντιποίνων κατά του Πεκίνου από ΗΠΑ, Βρετανία και άλλες χώρες, λαμβάνοντας διεθνείς διαστάσεις και εγείροντας ερωτηματικά για το μέλλον του συγκεκριμένου νόμου από το οποίο εξαρτάται το κορυφαίο χρηματοοικονομικό κέντρο της Ασίας.

– Γερμανία: διαμαρτυρία κατά των μασκών

Αρχισε ως απλή διαμαρτυρία την Ανοιξη για να μετατραπεί σε πιο ριζοσπαστικό κινημα.

– ΗΠΑ: διαμαρτυρία κατά των lockdowns

Αρχισε τον Απρίλιο, όταν χιλιάδες Αμερικανοί άρχισαν να τάσσονται κατά των περιοριστικών μέτρων για την αντιμετώπιση της πανδημίας. Στο κίνημα παρείσφρυσαν ακραία συντηρητικά στοιχεία.

– Λίβανος: διαμαρτυρίες κατά της διαφθοράς

Το κίνημα άρχισε τον Οκτώβριο του 2019 και οδήγησε στην ανατροπή της κυβέρνησης του πρωθυπουργού Σαάντ Χαρίρι. Το «ξήλωμα» ολόκληρης της πολιτικής καθεστυκιίας τάξης ήταν το επόμενο βήμα. Οι διαμαρτυρίες σταμάτησαν λόγω κορωνοϊού. Μετά την καταστροφική όμως έκρηξη του Αυγούστου, οι διαδηλωτές επέστρεψαν πιο δυναμικά.

Πηγή: FT

Ακολουθήστε το Money Review στο Google News