Γιατί η Τουρκία, μέλος του ΝΑΤΟ, θέλει να ενταχθεί στους BRICS;

Ξεκινώντας από τη δεκαετία του 1940, η Τουρκία, επιφυλακτική με τη Μόσχα, τοποθετήθηκε ως σύμμαχος των ΗΠΑ και αμέσως μετά εντάχθηκε στο ΝΑΤΟ, τη στρατιωτική συμμαχία που ιδρύθηκε για να προστατεύσει την Ευρώπη από την επίθεση των Σοβιετικών κατά τη διάρκεια του Ψυχρού Πολέμου.

Από τότε που ανέβηκε στην εξουσία το 2003, ο Πρόεδρος Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν ανέδειξε σταδιακά την Τουρκία ως μια δύναμη από μόνη της που είναι ελεύθερη να κάνει νέους φίλους ακόμα κι αν αναστατώνει τους παλιούς. Την περασμένη δεκαετία, φλερτάρει με αρκετούς αντιπάλους των ΗΠΑ – Κίνα, Ρωσία και Ιράν – καθώς η δυσπιστία προς τις δυτικές δυνάμεις ώθησε την αναζήτησή της για νέες συνεργασίες. Τώρα επιδιώκει να ενταχθεί σε αυτές τις τρεις χώρες στην ομάδα BRICS των χωρών αναδυόμενων αγορών.

Γιατί η Τουρκία επιδιώκει να ενταχθεί στους BRICS;

Απογοητευμένη από την έλλειψη προόδου στις δεκαετείς προσπάθειές της να ενταχθεί στην Ευρωπαϊκή Ένωση, η Τουρκία ζήτησε επίσημα να ενταχθεί στους BRICS. Ο στόχος, σύμφωνα με πηγές, είναι να ενισχυθεί η παγκόσμια επιρροή της Τουρκίας και να σφυρηλατηθούν νέοι δεσμοί πέρα ​​από τους παραδοσιακούς δυτικούς συμμάχους της χώρας. Αξιωματούχοι στην κυβέρνηση του Ερντογάν λένε ότι το γεωπολιτικό κέντρο βάρους απομακρύνεται από τις ανεπτυγμένες οικονομίες και ότι η ένταξη στους BRICS θα μπορούσε να βελτιώσει τους οικονομικούς δεσμούς της Τουρκίας με τη Ρωσία και την Κίνα.

Ο όμιλος BRICS – που πήρε το όνομά του από τα πρώτα μέλη: Βραζιλία, Ρωσία, Ινδία, Κίνα και Νότια Αφρική – περιλαμβάνει μερικές από τις μεγαλύτερες αναδυόμενες οικονομίες και αυτοπροβάλλεται ως εναλλακτική λύση σε αυτό που οι συμμετέχοντες θεωρούν ιδρύματα κυριαρχούμενα από τη Δύση, όπως η Παγκόσμια Τράπεζα και Διεθνές Νομισματικό Ταμείο. Τα νέα μέλη μπορούν ενδεχομένως να διευρύνουν τις πολιτικές και εμπορικές τους σχέσεις και να αποκτήσουν πρόσβαση στη χρηματοδότηση μέσω της τράπεζας ανάπτυξης του ομίλου. Τέσσερα νέα μέλη – το Ιράν, τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα, η Αιθιοπία και η Αίγυπτος – εντάχθηκαν στις αρχές του 2024. Ο Ερντογάν έχει προγραμματιστεί να παραστεί στη σύνοδο κορυφής των BRICS στο Καζάν της Ρωσίας από τις 22 Οκτωβρίου.

Ποια είναι η σχέση της Τουρκίας με τη Δύση;

Κατά τη διάρκεια μεγάλου μέρους του Ψυχρού Πολέμου, η Ρωσία ήταν ο εχθρικός γείτονας που παρακίνησε την Τουρκία να αναζητήσει ισχυρούς συμμάχους για την υπεράσπιση του εδάφους της. Αλλά οι δεσμοί της Τουρκίας με τους δυτικούς συμμάχους της άρχισαν να επιδεινώνονται πριν από μια δεκαετία. Ο Ερντογάν κατηγόρησε τις δυτικές κυβερνήσεις ότι υποστήριξαν τις αντικυβερνητικές διαδηλώσεις στην Τουρκία το 2013 στον απόηχο των εξεγέρσεων της Αραβικής Άνοιξης. Όταν οι ΗΠΑ το 2014 άρχισαν να προμηθεύουν όπλα σε Κούρδους μαχητές στη Συρία, οι οποίοι βοηθούσαν στην προσπάθεια καταπολέμησης του Ισλαμικού Κράτους, η Τουρκία, η οποία πολεμά τη δική της σύγκρουση με συνδεδεμένους Κούρδους αυτονομιστές, θεώρησε την κίνηση ως προδοσία.

Η αίσθηση της Τουρκίας ότι πρέπει να πάρει την άμυνά της στα χέρια της ενισχύθηκε τον Οκτώβριο του 2015 όταν οι ΗΠΑ και στη συνέχεια η Γερμανία απέσυραν την αεράμυνα από την Τουρκία μετά την καταστολή της Άγκυρας έπειτα από μια έκρηξη κουρδικής βίας. Ένα μήνα αργότερα, υπό την πίεση των ΗΠΑ, η Τουρκία ακύρωσε το σχέδιό της να αγοράσει ένα σύστημα αντιπυραυλικής άμυνας από μια κρατική κινεζική εταιρεία στην οποία είχε επιβληθεί κυρώσεις από τις ΗΠΑ για φερόμενες πωλήσεις πυραύλων στο Ιράν.

Η αντιδυτική ρητορική του Ερντογάν κλιμακώθηκε μετά από μια αποτυχημένη προσπάθεια οπαδών ενός κληρικού, του Γκιουλέν, με έδρα τις ΗΠΑ να ανατρέψουν την κυβέρνησή του το 2016. Την ίδια χρονιά, οι διαπραγματεύσεις για την ένταξη της Τουρκίας στην ΕΕ σταμάτησαν. Ένα χρόνο αργότερα, η Τουρκία αγόρασε ένα προηγμένο ρωσικό σύστημα αντιπυραυλικής άμυνας, το S-400. Το παρέλαβε το 2019 αφού διέκοψε τις συνομιλίες για την απόκτηση ενός αντίστοιχου αμερικανικού συστήματος, του Patriot, λόγω της άρνησης της Ουάσιγκτον να μοιραστεί τεχνολογία. Μετά τη συμφωνία για τους S-400, οι ΗΠΑ απαγόρευσαν στην Τουρκία να αγοράσει μαχητικά αεροσκάφη F-35 υπό την ανησυχία ότι το ρωσικό σύστημα θα μπορούσε να χρησιμοποιηθεί για τη συλλογή «ευαίσθητων» πληροφοριών. Αργότερα, οι ΗΠΑ επέβαλαν κυρώσεις που ουσιαστικά απέκλεισαν την κορυφαία υπηρεσία αμυντικών προμηθειών της Τουρκίας από τα χρηματοπιστωτικά ιδρύματα, το στρατιωτικό υλικό και την τεχνολογία των ΗΠΑ.

Ποιους νέους δεσμούς καλλιεργεί η Τουρκία;

Η Τουρκία έχει ανοίξει δεκάδες διπλωματικές αποστολές στην Αφρική και τη Λατινική Αμερική, καθώς ο Ερντογάν επιδιώκει έναν σημαντικό ρόλο στις παγκόσμιες υποθέσεις. Ορκίστηκε μάλιστα να κάνει την Τουρκία το πρώτο μέλος του ΝΑΤΟ που θα ενταχθεί στον Οργανισμό Συνεργασίας της Σαγκάης, μια διεθνή ομάδα ασφαλείας υπό την ηγεσία της Κίνας που αρχικά επικεντρωνόταν στην Κεντρική Ασία, αλλά τώρα επεκτείνεται προς τη Μέση Ανατολή.

Η Ρωσία έχει γίνει σημαντικός οικονομικός εταίρος, προμηθεύοντας το 42% των εισαγωγών φυσικού αερίου της Τουρκίας και 6,3 εκατομμύρια τουρίστες στη χώρα πέρυσι. Η ρωσική κρατική εταιρεία Rosatom κατασκευάζει έναν πυρηνικό σταθμό 24 δισεκατομμυρίων δολαρίων στις ακτές της Μεσογείου της Τουρκίας και η κυβέρνηση της Τουρκίας της ζήτησε να κατασκευάσει άλλον.

Η Τουρκία βρίσκεται σε συνομιλίες με την Κίνα για την κατασκευή τρίτου πυρηνικού σταθμού. Επιδιώκει να εξασφαλίσει περισσότερες κινεζικές επενδύσεις σε εργοστάσια που κατασκευάζουν ηλεκτρικά οχήματα, καθώς και μια συνεργασία με την Κίνα για επεξεργασία απόθεσης στοιχείων σπάνιων γαιών.

Τι διακυβεύεται;

Η εξισορροπητική πράξη του Ερντογάν αμφισβητεί τις προσπάθειες της Δύσης να δημιουργήσει ένα ενιαίο μέτωπο για να πείσει τη Μόσχα να σταματήσει τον πόλεμο εναντίον της Ουκρανίας. Τον Ιούλιο, ο Ερντογάν προειδοποίησε τα άλλα μέλη του ΝΑΤΟ να μην λάβουν μέτρα που θα μπορούσαν να παρασύρουν τη συμμαχία στον πόλεμο.

Αμερικανοί αξιωματούχοι έχουν επανειλημμένα προειδοποιήσει ότι οι τουρκικές οντότητες διατρέχουν τον κίνδυνο να παραβιάσουν τις αμερικανικές κυρώσεις κατά των ρωσικών οντοτήτων και της Χαμάς. Αλλά εάν οι ΗΠΑ πιέσουν τον Ερντογάν πολύ σκληρά, θα μπορούσε να θέσει σε κίνδυνο τις σχέσεις με έναν σημαντικό εταίρο στην ασταθή Μέση Ανατολή. Η Τουρκία φιλοξενεί αμερικανικές πυρηνικές κεφαλές σε αεροπορική βάση κοντά στη Συρία και ένα ραντάρ έγκαιρης προειδοποίησης που αποτελεί μέρος των αμυντικών δυνατοτήτων βαλλιστικών πυραύλων του ΝΑΤΟ. Απορρόφησε επίσης εκατομμύρια πρόσφυγες από τη Μέση Ανατολή και την Ασία και λειτούργησε ως φραγμός για αυτή τη ροή προς την Ευρώπη.

Η Τουρκία, επίσης, είναι πρόθυμη να αποφύγει οποιαδήποτε κίνηση που θα μπορούσε να θέσει σε κίνδυνο την πιο σημαντική στρατιωτική της συμμαχία και να καταστρέψει μια συμφωνία για την αγορά πολεμικών αεροσκαφών F-16 αμερικανικής κατασκευής και την αναβάθμιση άλλου στρατιωτικού εξοπλισμού.

moneyreview.gr με πληροφορίες από Bloomberg

Ακολουθήστε το Money Review στο Google News