Μία πρόταση: Να μεταφερθούν πανεπιστήμια εκτός Αθήνας
Του Θανάση Παναγιωτόπουλου*
Η δομή και λειτουργία των Ελληνικών Πανεπιστημίων αποτελούν τον πυρήνα μιας ακατάπαυστης ιδεολογικό – πολιτικής δημόσιας συζήτησης, που διεξάγεται με ένταση τα τελευταία τουλάχιστον 30 χρόνια.
Και είναι σαφές ότι έχουμε χάσει πολλά «τρένα», τα οποία καβάλησαν σχεδόν όλες οι χώρες του δυτικού κόσμου, με κυριότερο το άνοιγμα (με κανόνες) της Τριτοβάθμιας Εκπαίδευσης και σε μη κρατικούς φορείς. Οι συνέπειες αυτής της υστέρησης είναι ασφαλώς συντριπτικές, πλην όμως αναγκαστικά σήμερα η συζήτησή μας περιορίζεται μόνο στα κρατικά Ιδρύματα.
Στον χώρο των φιλελεύθερων (κεντροδεξιάς ή κεντροαριστερής κλίσης) διανοητών και αρθρογράφων, η συζήτηση σήμερα επικεντρώνεται (και ορθά εν μέρει) στο ξεχείλωμα που έχει επιφέρει η ίδρυση εκατοντάδων Σχολών και Τμημάτων ανά την επικράτεια και την αντίστοιχη υποβάθμιση του επιπέδου των σπουδών.
Κάθε αναφορά στις αναπτυξιακές ανάγκες της Περιφέρειας θεωρείται κατά κανόνα προσέγγιση μικροπολιτική – τοπικιστική και συνοδεύεται συνήθως από υποτιμητικές αναφορές στους δημάρχους, κοινοτάρχες, επαρχιώτες βουλευτές κ.λπ. Οφείλω να επισημάνω ότι η στάση αυτή εμπεριέχει αντιφάσεις και απαντά σ’ έναν (επαρχιώτικο) καταγγελλόμενο πολιτικαντισμό με έναν αντίστοιχο (αθηνοκεντρικό) λαϊκισμό και σνομπισμό.
Είναι αδιαμφισβήτητο πως ό,τι χρηματοδοτείται, ιδρύεται και λειτουργεί από το κράτος, αποτελεί μια αναπτυξιακή πολιτική επιλογή και (πρέπει να) εμπεριέχει στρατηγική σκέψη. Γιατί επενδύω ως κράτος εδώ και όχι κάπου αλλού; Πώς στήνω τα αναπτυξιακά μου εργαλεία και τι επιθυμώ να δώσω και να πάρω από κάθε περιοχή;
Το γεγονός είναι ότι μεταπολεμικά η κοινή συνισταμένη της αναπτυξιακής μας στρατηγικής (που συνοδεύτηκε και από τεράστια κρατική επένδυση) οδήγησε σε μια χώρα, που ο μισός της περίπου πληθυσμός και ο περισσότερος πλούτος είναι συγκεντρωμένος σε μία και μόνο πόλη. Το περίεργο είναι ωστόσο ότι το γεγονός αυτό λαμβάνεται πλέον από την κυρίαρχη ανάλυση περίπου ως φυσιολογικό δεδομένο.
Έτσι οτιδήποτε κινείται προς την αντίθετη κατεύθυνση χαρακτηρίζεται αμέσως αντιπαραγωγικό, ρουσφετολογικό κ.λπ. «Αξίζει να πετάει κανείς εκατομμύρια σε κάθε μικρή πόλη και κωμόπολη», εύλογα (κατά τη δική τους αφετηρία σκέψης) αναρωτιούνται αρκετοί σχολιαστές της φιλελεύθερης σχολής…
Επειδή όμως κι εγώ συμφωνώ μαζί τους ότι δεν μπορεί το ελληνικό κράτος να συντηρεί άπειρα Πανεπιστήμια, Σχολές και Τμήματα, τους καλώ να αντιμετωπίσουμε μαζί τον ελέφαντα μέσα στο δωμάτιο (που παριστάνουμε ότι δεν βλέπουμε…).
Κεντρικό λοιπόν ερώτημα: Γιατί τα κρατικά μας Πανεπιστήμια (όσα τέλος πάντων μπορεί να συντηρήσει με όρους αξιοπρέπειας και προοπτικής για το μέλλον η χώρα μας) να είναι συγκεντρωμένα κυρίως στην Αθήνα; Γιατί χρειάζεται όλα αυτά τα πολλά Ιδρύματα και τα εκατοντάδες Τμήματα η πρωτεύουσά μας (που ήδη από δεκαετιών έχει εξαφανίσει από τον χάρτη την ελληνική επαρχία, αλλά συνεχίζει ακάθεκτη);
Η υπερσυγκέντρωση αυτή προσφέρει κάτι στους φοιτητές μας; Βοηθάει την Τριτοβάθμια Εκπαίδευση; Δεν υπάρχουν σοβαρά αντεπιχειρήματα για τη λειτουργία πολλών Πανεπιστημίων στις μεγαλουπόλεις; Δεν υπάρχουν επιτυχημένα διαφορετικά μοντέλα σε άλλες προηγμένες χώρες, πολύ πιο αποκεντρωτικά; Ας απαντήσουν οι ειδήμονες, αν και η κοινή εμπειρία επιτρέπει σε όλους μας να έχουμε άποψη.
Καταθέτω λοιπόν μια συγκεκριμένη τολμηρή πρόταση: Η χώρα μπορεί να εκπονήσει σήμερα (και μάλιστα με διακομματική συνεννόηση) ένα δεκαετές πλάνο για την μεταφορά κάποιων Πανεπιστημίων εκτός Αθηνών. Ας επιλεγούν οι περιοχές που ταιριάζουν με τα χαρακτηριστικά ενός σύγχρονου και εξωστρεφούς Πανεπιστημίου και ας μην ακολουθηθεί η μέθοδος «κάθε πόλη και σχολή», για την οποία τόσο έχει κατηγορηθεί η ελληνική Περιφέρεια, ελαφρώς υποκριτικά κατά τη γνώμη μου.
Ας κλείσω, δίνοντας και ένα πρακτικό παράδειγμα, που συνδυάζει την εθνική περιφερειακή στρατηγική με την φιλελεύθερη ανάλυση: Η προ τριετίας τεκμηριωμένη πρότασή μας για την ίδρυση του Δελφικού Πανεπιστημίου απερρίφθη δυστυχώς ασυζητητί. Κι όμως ένα τέτοιο Ίδρυμα (που θα μπορούσε να βασιστεί κατά κύριο λόγο στη μεταφορά κεντρικών δομών, χωρίς πρόσθετο δημοσιονομικό αποτύπωμα), θα μπορούσε ταυτόχρονα να έχει για προφανείς λόγους διεθνή εμβέλεια και να δομηθεί σε στενή συνεργασία με κορυφαία Πανεπιστήμια του εξωτερικού. Θα μπορούσε επιπλέον να αποτελέσει ένα μοντέλο μη κρατικού (με την στενή έννοια) και σε μεγάλο βαθμό αυτοχρηματοδοτούμενου διεθνούς ελληνικού Πανεπιστημίου.
Το ερώτημα τίθεται απλό: Υπάρχει αυτό το πολιτικό θάρρος; Τέτοιου είδους είναι οι γνήσιες και οραματικές μεταρρυθμίσεις, που αφήνουν το στίγμα της ηγεσίας μέσα στον ιστορικό χρόνο.
*Ο Θανάσης Παναγιωτόπουλος είναι πρώην Δήμαρχος Δελφών
Ακολουθήστε το Money Review στο Google News
