Οι ανθρωπιστικές σπουδές στην ψηφιακή εποχή

Οι  πρώτες δεκαετίες του 21ου αιώνα διαμόρφωσαν ένα νέο σκηνικό προδιαγράφοντας και το χαρακτήρα εκείνων που θα ακολουθήσουν. Η πολυπολιτισμικότητα, η ταχύτατη παραγωγή γνώσης, η κυριαρχία του διαδικτύου και η ψηφιακή επανάσταση, η περιβαλλοντική επιβάρυνση που κατέστησε ως μια αναμφισβήτητη πραγματικότητα την κλιματική αλλαγή, φέρνουν αντιμέτωπο τον άνθρωπο τόσο με μεγάλες ευκαιρίες όσο και με σοβαρές απειλές. Ανάμεσα στις λύσεις που αναζητούνται προκειμένου το ανθρώπινο είδος να καρπωθεί μόνο τα θετικά της νέας αυτής τάξης πραγμάτων και να περιορίσει τα αρνητικά, είναι και η προώθηση της ανθρωπιστικής παιδείας. 

Η ανθρωπιστική παιδεία αποτελούσε ανέκαθεν  απαραίτητη συνιστώσα για έναν ολοκληρωμένο άνθρωπο. Οι θιασώτες της μέσα στο πέρασμα των αιώνων υποστήριζαν την αναγκαιότητα των ανθρωπιστικών σπουδών, καθώς μέσω αυτών μεταδίδεται στο άτομο η εμπιστοσύνη στην ανθρωποπλαστική δύναμη των αξιών του κλασικού κόσμου, εφαλτήριο για  την ολόπλευρη καλλιέργεια του ανθρώπου, αλλά και τη συγκρότηση μιας προσωπικότητας άρτιας, θεμελιωμένης σε αξίες και υψηλά ιδανικά. 

Ποια είναι όμως η θέση της ανθρωπιστικής παιδείας στη σημερινή εποχή της υπέρμετρης τεχνολογίας του ψηφιακού κόσμου, αλλά και της τεχνητής νοημοσύνης; Και πόσο είναι αναγκαία να αποτελέσει βασικό γνώρισμα του σύγχρονου σχολείου σε μια εποχή όπου οι ανθρώπινες αξίες παραγκωνίζονται, η υπερκατανάλωση βρίσκεται στο ζενίθ της, ο   ατομικισμός και ο υλικός ευδαιμονισμός κυριαρχούν; 

Η αξία της ανθρωπιστικής παιδείας αποτελεί κοινή ομολογία ειδικά από την πλευρά των εκπαιδευτικών, χωρίς βέβαια αυτό να σημαίνει πως δεν απαιτείται ο πλήρης εκσυγχρονισμός του μαθησιακού περιβάλλοντος. 

Όσο απαραίτητη κι αν είναι όμως η ψηφιοποίηση της σύγχρονης εκπαίδευσης, εξίσου σημαντική είναι και η προώθηση μαθημάτων που σχετίζονται με τις ανθρωπιστικές σπουδές. Τέτοια μαθήματα πέρα από τα αρχαίων Ελληνικά, η διδασκαλία των οποίων είναι αναγκαίο να γίνεται με τέτοιο τρόπο ώστε να προσελκύει το ενδιαφέρον των μαθητών,  είναι η μουσική, η φιλοσοφία, οι εικαστικές τέχνες και το θέατρο. Μέσω αυτών καλλιεργούνται στο άτομο ποικίλες νοητικές λειτουργίες, ενώ αναπτύσσονται σημαντικές συναισθηματικές διεργασίες, όπως είναι η συναισθηματική νοημοσύνη. Επίσης οι προσλαμβάνουσες που δέχεται σχετικά με διάφορες κοινωνικές και πολιτιστικές εξελίξεις, συντελούν καθοριστικά στην αγωγή του και τη χειραφέτησή του. Το άτομο που διαπαιδαγωγείται με γνώμονα την ανθρωπιστική παιδεία αναπτύσσει την κοινωνική  και πολιτική του συνείδηση και σέβεται τη Δημοκρατία, προϋποθέσεις που θα τον βοηθήσουν να λειτουργεί ενεργά στο κοινωνικό σύνολο ως ώριμος πολίτης, ο οποίος θα διέπεται και από ηθικές αξίες, όπως είναι ο σεβασμός, η συνέπεια, η υπευθυνότητα. Τέλος, μέσω της ανθρωπιστικής παιδείας θα κυριαρχήσει ο σεβασμός στο συνάνθρωπο και η αποδοχή της διαφορετικότητας, αναγκαία προϋπόθεση για την ομαλή λειτουργία των σύγχρονων πολυπολιτισμικών κοινωνιών και την κοινωνική ανέλιξη . 

Στα χρόνια της Αναγέννησης, οι λάτρεις των ανθρωπιστικών σπουδών, ερευνώντας τα αρχαία κείμενα, προώθησαν τις αξίες του κλασικού κόσμου και προσπάθησαν να τις εφαρμόσουν ακόμα και στις θετικές επιστήμες. Καλλιέργησαν την αντίληψη ότι μέσω των κλασικών γραμμάτων το άτομο μπορεί να αλλάξει τον εαυτό του και τον κόσμο. Έτσι οι σκοτεινοί χρόνοι του Μεσαίωνα παραγκωνίστηκαν από το φως της Αναγέννησης. 

Στη σύγχρονη εποχή μας,  οι ψηφιακές τεχνολογίες έχουν αλλάξει όχι μόνο τον τρόπο με τον  οποίο επικοινωνούν οι άνθρωποι και εργάζονται, αλλά και τον τρόπο που ζουν.  Όσο όμως κι αν τα σύγχρονα δεδομένα είναι διαφορετικά και ο άνθρωπος μελετά ανελλιπώς τα δεδομένα του διαστήματος και εφαρμόζει στην καθημερινότητά του την τεχνητή νοημοσύνη,  η αξία των ανθρωπιστικών σπουδών είναι πάντα διαχρονική, καθώς είναι η βασική συνιστώσα για να διατηρηθεί η ανθρώπινη υπόσταση, αυτή  που μετατρέπει το άτομο σε ύψιστο ον.

* Η Νίκη Σταματοπούλου είναι φιλόλογος και ειδική παιδαγωγός. 

Ακολουθήστε το Money Review στο Google News