Αλέξης Τσίπρας: Τέλος εποχής

«Ο ΣΥΡΙΖΑ έχει πια κλείσει έναν μεγάλο ιστορικό κύκλο, που πρέπει να τον αποτιμήσουμε με περηφάνια. Και να ανοίξουμε συλλογικά έναν επόμενο κύκλο. Δύσκολο, πρωτόγνωρο, αλλά ακόμη πιο ελπιδοφόρο και δημιουργικό». Με τη φράση αυτή ο Αλέξης Τσίπρας έκλεισε σήμερα στο Ζάππειο τη δεκαπενταετή πορεία του στο τιμόνι του ΣΥΡΙΖΑ. Μια πορεία που ξεκίνησε το 2008 με τον Αλέξη Τσίπρα να αναλαμβάνει να ηγηθεί ενός συνασπισμού κομμάτων που άγγιζαν το 5%, συνεχίστηκε με τον εκλογικό «σεισμό» του 2012, κορυφώθηκε με τη διακυβέρνηση της χώρας στην ταραγμένη πολιτικά περίοδο 2015-2019 και έκλεισε με τις δύο εκκωφαντικές ήττες στις κάλπες του Μαΐου και του Ιουνίου.

«Εμείς δεν υποσχόμαστε μια ευτυχισμένη μετά θάνατον ζωή, εμείς θέλουμε τώρα να αλλάξουμε τη ζωή μας». Βρισκόμαστε λίγο πριν τις εκλογές του Μαΐου του 2012 και τα λόγια ανήκουν στον Αλέξη Τσίπρα. Ο πολυτασικός ΣΥΡΙΖΑ των συνιστωσών το δηλώνει ξεκάθαρα: «θέλουμε η Αριστερά να κυβερνήσει». Μέχρι τότε, βέβαια, είχε κυλήσει αρκετό νερό στο αυλάκι. Και, φυσικά, έμελλε να κυλήσει ακόμα πολύ περισσότερο.

Το 2008 όταν εκκίνησε η διαδικασία διαδοχής του Αλέκου Αλαβάνου από τον τότε 33χρονο, «φρέσκο» και φωτογενή Αλέξη Τσίπρα – ο οποίος ερχόταν «με (πραγματική) φόρα» από το εντυπωσιακό αποτέλεσμα ως υποψήφιος δήμαρχος Αθηνών το 2006 – ο ΣΥΡΙΖΑ ήταν ένας συνασπισμός κομμάτων ο οποίος μόλις άγγιζε το 5%. Μέσα του συνυπήρχαν πολλές και διαφορετικές «ψυχές» της αριστεράς: το μεταρρυθμιστικό ρεύμα των «ανανεωτικών», το «αριστερό ρεύμα» – από το οποίο προερχόταν και ο ίδιος ο Τσίπρας -, αλλά και πολλές άλλες μικρότερες συνιστώσες με εύρος από την κομμουνιστική και ριζοσπαστική αριστερά μέχρι την οικολογία και τις παρυφές της αριστερής σοσιαλδημοκρατίας. Το 2008, λίγο μετά την εκλογή του ο 33χρονος Τσίπρας θα δήλωνε: «Δεν έχουμε έτοιμη εναλλακτική πρόταση, αυτό είναι το μεγάλο στοίχημα για εμάς. Να φτιάξουμε αυτή την εναλλακτική πρόταση».

Και πράγματι, η κυβερνητική προοπτική φάνταζε μακρινή εκείνη την εποχή. Η παγκόσμια κρίση δεν έχει χτυπήσει ακόμα τη χώρα. Ο δικομματισμός άθροιζε στις εκλογές του 2007 το 80%. Κι όμως μια αίσθηση πολιτικής «ταραχής» αρχίζει να πλανάται πάνω από την Ελλάδα. Οι δημοσκοπήσεις εντοπίζουν αυτή την ταραχή. Ο ΣΥΡΙΖΑ, ένα κόμμα που ακόμα… δεν ήταν ενιαίο κόμμα, με αιχμή το νεανικό πρόσωπο του αρχηγού του, παρουσιάζει άνοδο. Η κοινή γνώμη μοιάζει κουρασμένη με τον εδραιωμένο δικομματισμό της Μεταπολίτευσης. Οι δημοσιολογούντες αρχίζουν για πρώτη φορά να χρησιμοποιούν τόσο συχνά τη φράση «κρίση εκπροσώπησης».

Η συνέχεια, ίσως, είναι γνωστή. Η οικονομική κρίση «χτυπάει» την Ελλάδα. Μνημόνιο, κυβέρνηση Παπαδήμου, συνεργασία των πολιτικών «εχθρών» (ΠΑΣΟΚ-ΝΔ) της Μεταπολίτευσης, λιτότητα, Eurogroup, αξιολογήσεις, δανειακές συμβάσεις. Πώς, όμως, ένα μικρό κόμμα που – μετά την πρόσκαιρη δημοσκοπική του άνοδο – καθηλώθηκε εκ νέου στις εκλογές του 2009- , που προερχόταν από διάσπαση (η «ανανεωτική» πτέρυγα αποχώρησε και συγκρότησε τη ΔΗΜΑΡ) και που η εσωτερική του πολυφωνία «τρόμαζε» ένα τμήμα της κοινωνίας, μετατράπηκε σε πολιτικό πρωταγωνιστή αυτής της περιόδου;

Στα χρόνια ξεσπάσματος της οικονομικής κρίσης, με αιχμή τις πλατείες των «Αγανακτισμένων», αλλά και τα κατά τόπους κινήματα πολιτών, ο ΣΥΡΙΖΑ προτάσσει την ανάγκη διαμόρφωσης ενός νέου «συστήματος» εκπροσώπησης των πολιτών «κόντρα στο παλιό πολιτικό κατεστημένο». Ενώ ταυτόχρονα – με μπροστάρη τον «χαρισματικό ρήτορα» ηγέτη του- υιοθετεί έναν «διαταξικό» λαϊκισμό, «πασπαλισμένο» με επίμονες αναφορές και επικλήσεις σε φορτισμένες ιστορικές περιόδους της χώρας. Το ΕΑΜ, το 1-1-4, ο αντιδικτατορικός αγώνας, το Πολυτεχνείο, η ριζοσπαστικοποίηση των αρχών της Μεταπολίτευσης αποτελούν συχνές επικλήσεις στις ομιλίες του Αλέξη Τσίπρα και στα συνθήματα του κόμματος.

Στον λόγο του Αλέξη Τσίπρα κυριαρχούν οι διαχωριστικές -για πολλούς διχαστικές- τομές και τα δίπολα. Μνημόνιο-Αντιμνημόνιο, λαός-ελίτ, πολλοί-ολιγάρχες. «Αποφάσισαν χωρίς εμάς, προχωράμε χωρίς αυτούς» θα ήταν το προεκλογικό σλόγκαν του κόμματος στις εκλογές του 2012.

Ο εκλογικός «σεισμός» του 2012 αποτέλεσε την αφετηρία της κυβερνητικής προετοιμασίας της «Πρώτης φοράς Αριστερά». Το 2013 ο ΣΥΡΙΖΑ καταργεί τις συνιστώσες και γίνεται ενιαίο κόμμα. Η πολυφωνία και οι εσωτερικές έριδες, όμως, δεν τελειώνουν. Η ισχυρή εσωκομματικά αριστερή πλατφόρμα – με επικεφαλής τον Παναγιώτη Λαφαζάνη – επιμένει στο ενδεχόμενο επιστροφής σε εθνικό νόμισμα – αν οι διαπραγματεύσεις με τους δανειστές «στραβώσουν». Ο ίδιος ο Αλέξης Τσίπρας θα έλεγε το 2012 τη φράση «το νόμισμα δεν είναι φετίχ», ενώ στην πολιτική διακήρυξη των Ευρωεκλογών του 2014 θα περιλαμβανόταν η αναφορά «καμιά θυσία για το ευρώ».

Όσο, όμως, πλησιάζουμε στον Γενάρη του 2015, τόσο η ηγετική ομάδα του ΣΥΡΙΖΑ – πέριξ του Αλέξη Τσίπρα – μοιάζει να προσανατολίζεται σε πιο ρεαλιστικές διαπραγματευτικές προσεγγίσεις. Ταυτόχρονα, ο Αλέξης Τσίπρας οδεύει στις εκλογές, υποσχόμενος ότι «εμείς θα βαράμε το νταούλι και οι αγορές θα χορεύουν» και ότι «το πήδημα σε λίγες μέρες θα το ζήσουμε με την ώθηση του λαού μας στην κάλπη», με τους πολιτικούς του αντιπάλους να του καταλογίζουν «τοξικό» και «δημαγωγικό» λόγο.

Για τα γεγονότα του πρώτου εξαμήνου της κυβέρνησης ΣΥΡΙΖΑ-ΑΝΕΛ έχουν γραφτεί χιλιάδες αράδες. Για τη διαπραγματευτική τακτική της κυβέρνησης, για τη διαχείριση του χρόνου, για τη «δημιουργική ασάφεια» του Γιάνη Βαρουφάκη, για το δημοψήφισμα, το «ΟΧΙ» και τον μετέπειτα συμβιβασμό, ακόμα και για τον έρπη του Αλέξη Τσίπρα μετά την υπογραφή του τρίτου Μνημονίου.

Η δεύτερη κυβερνητική θητεία του Αλέξη Τσίπρα φέρνει τον κομματικό ΣΥΡΙΖΑ «μουδιασμένο». Παρά τον μνημονιακό συμβιβασμό, όμως, ο ηγέτης μοιάζει ικανός να γεννά διαρκώς νέα αφηγήματα. Πλέον το μνημόνιο-αντιμνημόνιο έχει δώσει τη θέση του στη διάκριση «παλιό-καινούργιο». Ο «αντίπαλος» επικεντρώνεται στο εσωτερικό. Η διαφθορά, η διαπλοκή, η «τρόικα εσωτερικού», το «παλιό πολιτικό κατεστημένο», οι θιασώτες της «νεοφιλελεύθερης παλινόρθωσης», τα «στρατευμένα μίντια» αποτελούν «τέρατα» που σύμφωνα με τον Αλέξη Τσίπρα, ο ίδιος και η κυβέρνησή του πρέπει να δαμάσουν.

Την ίδια ώρα, η κυβέρνησή του έχει δεσμευτεί για την εφαρμογή σκληρών μέτρων, όμως υπόσχεται ένα «παράλληλο πρόγραμμα» ενίσχυσης των λαϊκών στρωμάτων. Ο Πάνος Καμμένος στον πανηγυρικό χαιρετισμό του – ποιος θα το περίμενε; – στο συνέδριο του ΣΥΡΙΖΑ κάνει λόγο για έναν «νέο Γοργοπόταμο». Το πάντρεμα των ΣΥΡΙΖΑ-ΑΝΕΛ μοιάζει ικανό να αυτοσυντηρείται. Λίγο πριν το φινάλε αυτής της τετραετούς συνύπαρξης, βέβαια, ο Αλέξης Τσίπρας θα δήλωνε από τη Βουλή απευθυνόμενος στον Καμμένο, με αφορμή τη Συμφωνία των Πρεσπών: «Θα με ευγνωμονείτε που αντιλήφθηκα έγκαιρα τον πολιτικό σας σχεδιασμό να ανατρέψετε την κυβέρνηση που στηρίξατε επί τέσσερα χρόνια». Το νέο αφήγημα άρχισε ήδη να εξυφαίνεται: ο ίδιος θα εξέφραζε, τη «μεγάλη προοδευτική παράταξη».

Η απότομη προσγείωση και το «τέλος εποχής»

Την αμέσως επόμενη μέρα της καθαρής, αλλά διαχειρίσιμης εκλογικής ήττας του Ιουλίου του 2019, ο Αλέξης Τσίπρας υπόσχεται τον μετασχηματισμό και την ανασυγκρότηση του ΣΥΡΙΖΑ. Η νέα φάση του κόμματος είχε ως κεντρικό επίδικο για τα μέλη του ΣΥΡΙΖΑ τη λέξη «διεύρυνση». Μια λέξη που από τους πρώτους μήνες της επιστροφής στην αντιπολίτευση και για πολύ καιρό «βασάνισε» το συλλογικό υποκείμενο του ΣΥΡΙΖΑ. Όσο η κυβέρνηση Μητσοτάκη ξεδίπλωνε τη δική της πολιτική, ο ΣΥΡΙΖΑ πάσχιζε να συγκεκριμενοποιήσει τη νέα του ταυτότητα. «Πασοκογενείς», «αριστεροί-ομπρελίστες», «προεδρικοί» έδιναν μια εσωτερική μάχη.

Η περίοδος της πανδημίας ανέκοψε τις εντάσεις, αλλά μάλλον εμπέδωσε αυτό το τοπίο. Στο μετονομασμένο πλέον κόμμα – μετά την προσθήκη του «Προοδευτική Συμμαχία» δίπλα στο ΣΥΡΙΖΑ – ο Αλέξης Τσίπρας έμοιαζε να προσπαθεί να «αγκαλιάσει» και να ενώσει αντίρροπες δυνάμεις. Το «αντισυστημικό» παρελθόν, μια νέα μεταρρυθμιστική υπευθυνότητα και στη μέση μια προσέγγιση αναβίωσης ρητορικής και συμβόλων που πλέον εντοπίζονταν στην ΠΑΣΟΚική έκρηξη της δεκαετίας του 1980, «γοητεύουν» πια τη ρητορική του Αλέξη Τσίπρα στον «αντιμητσοτακικό» αγώνα που έχει κηρύξει.

«Ο ΣΥΡΙΖΑ των 172.000 μελών σήμερα, είναι βέβαιο ότι θα είναι πρώτο κόμμα και με διαφορά στις επόμενες εκλογές», έλεγε ο Αλέξης Τσίπρας στις 16 Μαΐου του 2022, αφού είχε επανεκλεγεί πρόεδρος του ΣΥΡΙΖΑ με ποσοστό 99%, χωρίς αντίπαλο, στην πρώτη στην ιστορία του κόμματος εκλογική διαδικασία από τη βάση.

Τον Μάη του 2023 αυτή η βεβαιότητα θα διαψευδόταν με τρόπο παταγώδη. Ο ΣΥΡΙΖΑ στην κάλπη της απλής αναλογικής συγκεντρώνει ποσοστό 20,07%, μένει πίσω από τη Νέα Δημοκρατία παραπάνω από 20 ποσοστιαίες μονάδες. Το βράδυ της 21ης Μαΐου, έξω από την Κουμουνδούρου δεν επικρατούσε απλώς παγωμάρα, αλλά θρήνος. Το «όραμα» της απλής αναλογικής είχε γυρίσει μπούμερανγκ και τα σχέδια προοδευτικής διακυβέρνησης του Αλέξη Τσίπρα είχαν ναυαγήσει. Έναν μήνα μετά, στις 25 Ιουνίου, θα επιβεβαιωνόταν αυτό που ο ίδιος στις πρώτες του δηλώσεις θα αποκαλούσε «τέλος ιστορικού κύκλου». Ένας τέλος που «σφράγισε» 4 ημέρες μετά με μια φορτισμένη δήλωση παραίτησης στο Ζάππειο.

Πηγή: kathimerini.gr

Ακολουθήστε το Money Review στο Google News