Ο Ιωαννίδης, οι άλλοι και εμείς

«O επιδημιολόγος που κομίζει καλά νέα» έγραφε για τον Γιάννη Ιωαννίδη η Wall Street Journal την περασμένη άνοιξη, ενώ το μεγαλύτερο μέρος του πλανήτη ήταν σε καραντίνα, μαχόμενο έναν φονικό ιό.

Ο καθηγητής του Στανφορντ, που χαίρει εκτίμησης για χρόνια στην επιστημονική κοινότητα για την έρευνά του, αλλά και τις μετα-αναλύσεις (αξιολογήσεις άλλων μελετών) κοίταζε τα δεδομένα και κόντρα στο μεγαλύτερο μέρος της επιστημονικής κοινότητας έβρισκε καλά νέα για τον νέο κορωνοϊό. Θεωρούσε άκρως υπερβολική αντίδραση πανικού τα αυστηρά lockdown και συντασσόταν με την πολιτική της Σουηδίας.

Κάποιες προβλέψεις του επιβεβαιώθηκαν. Πολλές (συμπεριλαβανομένων εκείνων που έδινε για τον αριθμό κρουσμάτων και νεκρών) διαψεύστηκαν από την πραγματικότητα του δεύτερου κύματος, των ασφυκτικά γεμάτων νοσοκομείων και ΜΕΘ σε όλο τον ανεπτυγμένο κόσμο. Από την πραγματικότητα που μας μαρτυρά πως δεν ήταν η «υπερβολή» των μέτρων που μας έφταιξε, αλλά σε πολλές περιπτώσεις τα αργά αντανακλαστικά απέναντι στο άγνωστο, οι καθυστερήσεις στην επιβολή τους ή αποτυχία στη στόχευσή τους. 

Η έρευνα στην οποία στηρίχθηκαν οι εκτιμήσεις του διακεκριμένου επιδημιολόγου βρέθηκε να έχει κενά- κάποια από τα οποία και ο ιδιος παραδέχθηκε. Δεν έπαψαν όμως ποτέ αυτές οι εκτιμήσεις να γίνονται επιχείρημα στα στόματα άλλοτε αξιωματούχων της κυβέρνησης Τραμπ και πιο συχνά σχολιαστών του Fox, αρνητών του κορωνοϊού και πάσης φύσεως τρολ, που διακινούσαν θεωρίες συνωμοσίας  για τις σκοτεινές δυνάμεις που βρίσκονται πίσω από το «hoax» του κορωνοϊού και τις προσπάθειες «των ιλουμινάτι να μας ελέγξουν με τσιπάκια».  

To YouTube αποφάσισε έτσι να εξασφανίσει ένα βίντεο του με εκατοντάδες χιλιάδες προβολές, επικαλούμενο παράβαση των πολιτικών του για παραπληροφόρηση σε σχέση με τον ιό. Κι όμως σε αυτό παρουσίαζε ο Ιωαννίδης απλώς μία διαφορετική επιστημονική άποψη για την αντιμετώπιση της πανδημίας. Δεν ασπαζόταν θεωρίες συνωμοσίας ούτε παρότρυνε κανέναν να μην τηρήσει τα μέτρα. Ο ίδιος σε δημόσιες εμφανίσεις του φορούσε πάντα μάσκα, τηρούσε αποστάσεις και άλλους κανόνες υγιεινής.

Η κίνηση του YouTube επικρίθηκε ακόμη και από επικριτές του Ιωαννίδη και μάλλον έθρεψε ακόμη περισσότερο παρά συγκράτησε τους μύθους για το «τι κρύβεται πίσω από την  πανδημία». Ξαφνικά ο Ιωαννίδης ήταν ο ήρωας εκείνων που ήθελαν να κάνουν «αντίσταση» στα μέτρα, που επιβάλλονταν. 

Ο ίδιος συνέχισε πάντως να βρίσκει βήμα σε σοβαρότατα μέσα από τη WSJ έως το CNN και τη Washington Post. Στην τελευταία ξεκαθάρισε: «Ένας φονικός ιός κυκλοφορεί εκεί έξω. Έχουμε όλοι ευθύνη να κάνουμε ό,τι καλύτερο γίνεται για να συγκρατήσουμε την εξάπλωσή του. Δεν είναι αστείο. Δεν είναι συνωμοσία. Δεν είναι ψέμα».  Αλλά «δεν πρέπει να λειτουργούμε σε πανικό. Δεν χρειάζεται να καταστρέψουμε τον κόσμο μας. Δεν χρειάζεται να παγώσουμε τα πάντα».

Ποιο ήταν το πρόβλημα; Πως όσοι ήθελαν να τον επικαλεστούν για να στηρίξουν αντιεπιστημονικές, αβάσιμες θέσεις ξεχνούσαν το πρώτο μέρος της δήλωσης. Και έτσι μία συζήτηση που έπρεπε να γίνει εντός των ορίων της επιστημονικής κοινότητας εξελισσόταν σε viral κόντρα στα social media και σε αφορμή για κομματική εκμετάλλευση από ένα τμήμα του πολιτικού φάσματος το οποίο ποτέ δεν είχε στηρίξει ο ίδιος. Το πρόβλημα δεν ήταν φυσικά η άλλη άποψη. Το πρόβλημα ήταν το πόσο εύκολα αυτή γινόταν πάτημα για όσους ήθελαν όχι απλώς να αμφισβητήσουν, αλλά να απονομιμοποιήσουν τους ειδικούς και την επιστήμη.

Η αμφισβήτηση είναι ουσιαστικό στοιχείο για την επιστημονική έρευνα, αλλά και τη δημοκρατία. Η φίμωσή της είναι επικίνδυνη. Το ίδιο όμως και η στρέβλωσή της. 

H περίπτωση του Ιωαννίδη- ενός επιστήμονα που αντιμετωπίστηκε σκληρά από επικριτές, αλλά και υποτιθέμενους υπερμάχους με τη δική τους ατζέντα- είναι ενδεικτική για το πώς μέσα σε ένα περιβάλλον σαρωτικών, βίαιων, δυσκολοχώνευτων αλλαγών που έφερε η Covid-19 στη ζωή μας, χάνεται το μέτρο και βρίσκουν έδαφος κάθε είδους επικίνδυνες καταστάσεις: Και οι θεωρίες συνωμοσίες. Και η απουσία ανοχής στην διαφωνία. Και η «ανθρωποφαγία». Και η πονηρή «αποθέωση» επιστημόνων με στόχο την εκμετάλλευσή τους.

Απέναντι σε όλα αυτά πρέπει να στεκόμαστε όπως ακριβώς και απέναντι στην πανδημία: με αποφασιστικότητα, χωρίς εκπτώσεις. 

Ακολουθήστε το Money Review στο Google News