Πετάξτε τα δεσμά του χθες

Η 25η Νοεμβρίου έχει οριστεί ως ημέρα για την εξάλειψη της βίας κατά των γυναικών από τα Ηνωμένα Έθνη. Στην Ελλάδα ο όρος γυναικοκτονία έχει αρχίσει να εμφανίζεται στο δημόσιο διάλογο πολύ πρόσφατα, ονοματίζοντας μία (ακραία) έκφανση της έμφυλης βίας που όμως δεν είναι καινούργια. 

Γεννάται εύλογα το ερώτημα λοιπόν αν αυτό συμβαίνει γιατί αυξάνεται η έμφυλη βία, ή η ευαισθητοποίησή μας σαν κοινωνία. Φαίνεται πως η απάντηση είναι και τα δύο. 

Οι καταγεγραμμένες ανθρωποκτονίες στην Ελλάδα είναι λίγες, όμως αν συγκεντρώσουμε όλους τους βίαιους θανάτους (πλήν μεταφοράς και επιπλοκών ιατρικής φροντίδας) αρχίζει και διαφαίνεται μία τάση. Σύμφωνα με τα στοιχεία της ΕΛΣΤΑΤ, από το 2014 που υιοθετήθηκε το πρότυπο ICD-10 του παγκοσμίου οργανισμού υγείας για την καταγραφή, μέχρι και το 2018 που υπάρχουν στοιχεία βλέπουμε την εξής τάση:

Στην – αυθαίρετη – ομαδοποίηση ‘βίαιοι θάνατοι’ έχουμε συμπεριλάβει σχεδόν όλη την κατηγορία 19 (πτώσεις, τυχαίος πνιγμός και εμβύθιση, έκθεση σε καπνό, φωτιά και φλόγες, τυχαία δηλητηρίαση από και έκθεση σε επιβλαβείς ουσίες, άλλα ατυχήματα, αυτοκτονία και σκόπιμος αυτοτραυματισμός, ανθρωποκτονία, επίθεση κλπ). Ο κόσμος όμως δεν γίνεται συνολικά πιο επικίνδυνος, τουλάχιστο όχι με ρυθμό που να μπορεί να δικαιολογήσει διπλασιασμό βίαιων θανάτων μέσα σε πέντε χρόνια. Συνεπώς είναι εύλογο να υποθέσουμε πως κάτι άλλο συμβαίνει.

Από την άλλη, υπάρχει ταυτόχρονα μία ευαισθητοποίηση τόσο της κοινωνίας, όσο και της πολιτείας. Η δολοφονία της Ελένης Τοπαλούδη στο τέλος του Νοεμβρίου 2018 φαίνεται να είναι και η πρώτη (με βάση τουλάχιστον τα στοιχεία της google παραπάνω) που καταγράφεται ευρέως ως γυναικοκτονία. Εν συνεχεία, το Νοέμβριο του 2020, η γενική γραμματεία ισότητας δημοσιεύει την πρώτη ετήσια έκθεση για την βία κατά των γυναικών. Εκεί διαπιστώνουμε:

Επίσης όμως βλέπουμε και μία κοινωνία που αντιδρά:

Έξι μήνες αργότερα, το Μάϊο του 2021, η πολιτεία έδωσε σε διαβούλευση ένα Εθνικό Σχέδιο Δράσης για την ισότητα 2021-2025, πρώτος άξονας του οποίου είναι η καταπολέμηση της έμφυλης βίας. 

Το 2020, που μεγάλο μέρος του πλανήτη πέρασε σημαντικά χρονικά διαστήματα υπό lockdown λόγω πανδημίας, εμπειρικά δεδομένα μιλούν για έξαρση της ενδοοικογενιακής βίας. Αν και δεν υπάρχουν ακόμη στατιστικά στοιχεία, 146 χώρες, μαζί και η Ελλάδα, υποστήριξαν κάλεσμα των Ηνωμένων Εθνών για μηδενική ανοχή στην ενδοοικογενιακή βία. 

Και όμως, το 2021 και ειδικά το καλοκαίρι, είδαμε σημαντική έξαρση του φαινομένου. Οι αναλύσεις της google δείχνουν κορύφωση των σχετικών αναζητήσεων τον Ιούνιο το 2021. Εν αναμονή λοιπόν της επικαιροποίησης των επίσημων στατιστικών στοιχείων, καθώς φέτος η ημέρα συμπίπτει με τον εορτασμό της ημέρας των Ευχαριστιών, ας εκτιμήσουμε τουλάχιστο την διαφαινόμενη αλλαγή κοινωνικών και πολιτειακών στάσεων γύρω από το θέμα.

Sister Suffragette

We’re clearly soldiers in petticoats
And dauntless crusaders for women’s votes
Though we adore men individually
We agree that as a group they’re rather stupid
Cast off the shackles of yesterday
Shoulder to shoulder into the fray
Our daughters’ daughters will adore us
And they’ll sing in grateful chorus
Well done
Sister Suffragette
From Kensington to Billingsgate
One hears the restless cries
From every corner of the land
Womankind, arise
Political equality
And equal rights with men
Take heart, for Mrs. Pankhurst has been clapped in irons again
No more the meek and mild subservients, we
We’re fighting for our rights
Militantly
Never you fear
So, cast off the shackles of yesterday
Shoulder to shoulder into the fray
Our daughters’ daughters will adore us
And they’ll sing in grateful chorus
Well done
Well done
Well done
Sister Suffragette

Richard M. Sherman & Robert B. Sherman, από την ταινία Mary Poppins, Disney, 1964

Ακολουθήστε το Money Review στο Google News