Brexit: «Νορβηγία» ή «Ρωσία» για την Ε.Ε.;
Μεγάλη Βρετανία και Ευρωπαϊκή Ένωση συνεχίζουν τις διαπραγματεύσεις για την μελλοντική οικονομική τους σχέση, με την καταληκτική ημερομηνία της 31 Δεκεμβρίου να είναι πια το σημείο χωρίς επιστροφή. Ανεξάρτητα όμως από το τι θα συμβεί τις επόμενες ημέρες, την πρώτη ημέρα του νέου έτους η ΕΕ αποκτά επίσημα έναν καινούριο «γείτονα», μια χώρα με σημαντική οικονομική, πολιτική και στρατιωτική επιρροή με την οποία θα πρέπει να συνυπάρξει τις επόμενες δεκαετίες σε έναν κόσμο γεμάτο προκλήσεις. Τι εκτιμήσεις μπορούμε να κάνουμε σήμερα για το πώς θα εξελιχθεί αυτή η σχέση; Μπορούμε να ξεχωρίσουμε τρία σενάρια για την μελλοντική στρατηγική σχέση ΕΕ-Μεγάλης Βρετανίας.
Το πρώτο θα μπορούσαμε να το αποκαλέσουμε «σενάριο Νορβηγίας»: η Μεγάλη Βρετανία να μετατραπεί σε μια προέκταση της ευρωπαϊκής αγοράς με μια εποικοδομητική συνεισφορά σε πολιτικές της ΕΕ. Πέραν της οικονομίας, μια τέτοια «κρυφο-ευρωπαϊκή» Βρετανία θα στόχευε να διατηρήσει τις σχέσεις της με την ΕΕ και στους τομείς της άμυνας και της ασφάλειας. Σε αυτό το σενάριο η Μεγάλη Βρετανία θα συνέχιζε να συνεισφέρει στις ναυτικές αποστολές της ΕΕ στην Μεσόγειο, να ανταλλάσσει στοιχεία για την αντιμετώπιση της εγκληματικότητας και της τρομοκρατίας και να συνεργάζεται με κράτη-μέλη της ΕΕ όπως η Γαλλία σε στρατιωτικές επιχειρήσεις εκτός Ευρώπης. Ένα τέτοιο σενάριο ίσως εμφανίζεται υπερβολικά αισιόδοξο. Κατά πολλούς όμως, ακόμα και αν το Μπρέξιτ πάρει την μορφή ρήξης σε μερικές ημέρες, η δυναμική της οικονομίας και η φύση των παγκόσμιων προκλήσεων ασφαλείας θα «σύρουν» την Μεγάλη Βρετανία σε μια στενότερη σχέση. Μια τέτοια εξέλιξη θα αποκτούσε μεγαλύτερες πιθανότητες μάλιστα αν κάποια στιγμή έχουμε αλλαγή των πολιτικών συσχετισμών στο Λονδίνο και την επαναφορά του (υπό νέα, μετριοπαθή ηγεσία) Εργατικού Κόμματος στην κυβέρνηση.
Το δεύτερο σενάριο θα μπορούσαμε, ίσως καθ’ υπερβολή, να το αποκαλέσουμε «σενάριο Ρωσίας»: η Μεγάλη Βρετανία μετατρέπεται σε έναν ανταγωνιστή που αποκλίνει συνεχώς από τα ευρωπαϊκά συμφέροντα και αξίες. Στην χειρότερη εκδοχή αυτού του σεναρίου, η Μεγάλη Βρετανία δεν λειτουργεί απλά ως αντίπαλος αλλά ως υπονομευτής του ευρωπαϊκού εγχειρήματος. Αυτό το σενάριο είχε θεωρηθεί πιθανό τις πρώτες ημέρες μετά το δημοψήφισμα του 2016, όταν το πρόσωπο του Μπρέξιτ ήταν ο Νάιτζελ Φάρατζ, και είχε ενισχυθεί από την αναπάντεχη νίκη του Ντόναλντ Τραμπ μερικούς μήνες μετά. Πλέον όμως ο Τραμπ βρίσκεται στην πόρτα της εξόδου, ενώ ελάχιστοι στο Λονδίνο ενδιαφέρονται για μια σταυροφορία εναντίον της ΕΕ. Αυτό το σενάριο επομένως δεν συγκεντρώνει πολλές πιθανότητες, αν και κατά καιρούς μπορεί να δούμε μια λογική ανταγωνισμού να επικρατεί στην επικοινωνία μεταξύ των δυο μερών, όπως φάνηκε πρόσφατα στην «κούρσα» για την έγκριση του εμβολίου του κορωνοϊού.
Το τρίτο, και το κατά την γνώμη μας πιθανότερο, σενάριο είναι μια ενδιάμεση σχέση μεταξύ συνεργασίας και ανταγωνισμού. Με βάση αυτό το σενάριο, μετά το πρώτο σοκ της αποχώρησης, Μεγάλη Βρετανία και ΕΕ θα ξεκινήσουν μια διαδικασία προσέγγισης σε διάφορα ζητήματα ανάλογα με τις διεθνείς πιέσεις που θα δέχονται. Κρίσιμος εδώ θα είναι ο ρόλος της Κίνας, μιας δύναμης που, παρά τις διαφορές τους, τόσο η ΕΕ όσο και η Μεγάλη Βρετανία θεωρούν πλέον ως οικονομικό, στρατηγικό και τεχνολογικό ανταγωνιστή.
Μέσα σε αυτό το πλαίσιο, Μεγάλη Βρετανία και ΕΕ θα βρεθούν στο ίδιο στρατόπεδο σε μια σειρά ζητημάτων, από τις διαπραγματεύσεις για το κλίμα και την ενίσχυση του ρόλου των διεθνών οργανισμών στην ρύθμιση των νέων ζητημάτων της ψηφιακής τεχνολογίας. Την ίδια ώρα όμως, η Μεγάλη Βρετανία θα προσπαθήσει να καλλιεργήσει τα συγκριτικά της πλεονεκτήματα π.χ. για να αποσπάσει επενδύσεις από την ΕΕ μέσω χαμηλότερης φορολογίας. Σε κάποιους άλλους τομείς αντίθετα, η Μεγάλη Βρετανία μπορεί να προσπαθήσει να πάει ένα βήμα παραπέρα από τις ρυθμιστικές πολιτικές της ΕΕ προκειμένου να την υποκαταστήσει ως το παγκόσμιο σημείο αναφοράς. Με άλλα λόγια, η Μεγάλη Βρετανία θα επιζητεί συνεργασία με την ΕΕ στους τομείς και στον βαθμό που την συμφέρει ενώ θα αποκλίνει εκεί όπου μπορεί να έχει κέρδη.
Όποιο από αυτά τα σενάρια επικρατήσει τελικά, το σημαντικό είναι ότι η Μεγάλη Βρετανία μετατρέπεται πλέον σε ένα ζήτημα εξωτερικής πολιτικής για την ΕΕ, αυξάνοντας την πολυπλοκότητα του περιβάλλοντος μέσα στο οποίο αυτή λειτουργεί. Ακόμα και αν τελικά ΕΕ και Μεγάλη Βρετανία καταλήξουν σε μια συμφωνία πριν το τέλος του έτους, αυτή δεν θα είναι τίποτα άλλο από την εισαγωγή σε ένα εντελώς νέο κεφάλαιο που διανοίγεται μπροστά τους.
Ακολουθήστε το Money Review στο Google News
