Η πανδημία καταλύτης και στο R&D
Ένα από τα θετικά επακόλουθα της υγειονομικής κρίσης που προκάλεσε η πανδημία της COVID-19 είναι η ανάδειξη της ζωτικής σημασίας της επιστημονικής έρευνας στο δημόσιο διάλογο, αλλά και η σημασία της επιστημονικής τεκμηρίωσης στο σχεδιασμό μέτρων δημόσιας πολιτικής (evidence-based policy). Αρχίζει να δημιουργείται έτσι ένα πιο πρόσφορο έδαφος για το πώς η κοινωνία αντιλαμβάνεται τον ρόλο της επιστημονικής κοινότητας στην επίλυση σημαντικών προβλημάτων, όπως η νόσος COVID-19. Ταυτόχρονα, οδήγησε σε αύξηση της χρηματοδότησης της έρευνας στις επιστήμες υγείας και των κοινωνικο-οικονομικών επιπτώσεων της πανδημίας, αλλά και ενίσχυση της συνεργασίας και του επιστημονικού διαλόγου στα σχετικά θέματα.
Στη χώρα μας, μετά και τη συνεργασία της Πολιτείας με την επιστημονική κοινότητα για την αντιμετώπιση της πανδημίας, φαίνεται ότι η ευρύτερη κοινωνία κατανοεί πλέον την αυξημένη σημασία του εξειδικευμένου ανθρώπινου δυναμικού στην εύρυθμη λειτουργία της, ενώ η εξέλιξη αυτή μπορεί να επιτρέψει την αναβάθμιση της έρευνας, στις προτεραιότητες της δημόσιας πολιτικής της ελληνικής Πολιτείας.
Ήδη η ανάγκη αντιμετώπισης των συνεπειών της πανδημίας σηματοδότησε την εντατικοποίηση της ερευνητικής προσπάθειας, η οποία οδήγησε στην ανάπτυξη τεσσάρων εμβολίων σε σύντομο χρονικό διάστημα. Έκτακτες πρωτοβουλίες χρηματοδότησης της έρευνας για την αντιμετώπιση της πανδημίας ενεργοποιήθηκαν από την ΕΕ στο πρόγραμμα Horizon 2020, ενώ η αναγνώριση της σημασίας της ανοιχτής επιστήμης (open science), οδήγησε μεγάλους εκδοτικούς οίκους στο να διαθέσουν δωρεάν το περιεχόμενό τους στο ευρύ κοινό. Επίσης αναπτύχθηκαν και διαδικτυακές πλατφόρμες που διευκολύνουν όλο και περισσότερο τη συνεργασία ερευνητών σε όλο τον κόσμο, (π.χ. vivli για ολοκληρωμένες κλινικές δοκιμές).
Τα ζητήματα αυτά επισημαίνονται σε πρόσφατο κείμενο πολιτικής που εκπόνησε το Εργαστήριο Βιομηχανικής και Ενεργειακής Οικονομίας (ΕΒΕΟ) του ΕΜΠ, για λογαριασμό της «διαΝΕΟσις», (υπό τους Γ.Καλογήρου, Α.Τσακανίκα, Α. Πρωτόγερου, Π.Παναγιωτόπουλο), όπου η διαμόρφωση ενός οικοσυστήματος καινοτομίας προβάλλεται ως αναγκαία προϋπόθεση για μια ποιοτική και ανθεκτική ανάπτυξη στην εποχή της πανδημίας.
Η μελέτη προτείνει τις ακόλουθες κατευθύνσεις:
1. Ενίσχυση της εγχώριας ερευνητικής δραστηριότητας μέσω
α. Ενεργοποίησης των εγχώριων ερευνητικών δυνάμεων για την αντιμετώπιση της πανδημίας με χρηματοδότηση στοχευμένων προτάσεων, με σταθερό και προβλέψιμο τρόπο, ώστε να ευνοεί τον προγραμματισμό.
β. Ενίσχυση-Ανανέωση του ερευνητικού δυναμικού των Πανεπιστημίων και των ερευνητικών κέντρων.
γ. Σταδιακή, σταθερή και προβλέψιμη χρηματοδότηση της ερευνητικής δραστηριότητας των Πανεπιστημίων και ερευνητικών κέντρων.
δ. Απλοποίηση διοικητικών διαδικασιών των Πανεπιστημίων στα θέματα διαχείρισης της έρευνας (λειτουργία ΕΛΚΕ κυρίως), είτε με θεσμοθέτηση ενιαίων απλοποιημένων διαδικασιών, είτε με τη μετατροπή τους σε καθεστώς ΝΠΙΔ.
ε. Ενίσχυση της δραστηριότητας Ε&Α στις επιχειρήσεις και του ερευνητικού τους δυναμικού μέσω και της αξιοποίησης του ερευνητικού δυναμικού των Πανεπιστημίων και ερευνητικών κέντρων
στ. Προσέλκυση Κέντρων Ε&Α και Καινοτομίας μεγάλων διεθνικών εταιρειών και διεθνών ιδρυμάτων (όπως ήδη γίνεται με Nokia, Tesla, Pfizer, Microsoft)
2. Διαμόρφωση εθνικής ερευνητικής ατζέντας που επικεντρώνεται σε μακροπρόθεσμους στρατηγικούς στόχους με συγκεκριμένες αποστολές έρευνας και καινοτομίας π.χ. διαχείριση απορριμμάτων, ανακύκλωση πλαστικών, «ευφυείς πόλεις», ψηφιοποίηση της βιομηχανίας κτλ, που έχουν σημαντικό αντίκτυπο σε βάθος χρόνου στην οικονομία και την κοινωνία.
3. Διαμόρφωση στρατηγικής για τη διασύνδεση της ερευνητικής δραστηριότητας με τις λειτουργικές και αναπτυξιακές ανάγκες του δημόσιου τομέα.
4. Συγκρότηση κοινού Βήματος/Φόρουμ Βιομηχανικής Έρευνας για την ανάπτυξη συνεργασιών σε συγκεκριμένες θεματικές περιοχές, στο πλαίσιο του οποίου θα αναδειχθούν οι ανάγκες και τα προβλήματα της βιομηχανίας και θα παρουσιασθούν οι δυνατότητες του κόσμου της έρευνας με σκοπό την ενίσχυση της αξιοποίησης των ερευνητικών αποτελεσμάτων από τον παραγωγικό τομέα. Οι εργασίες αυτού του Φόρουμ μπορούν να οδηγήσουν σε συγκεκριμένες συνεργασίες ή/και σε ένα πρόγραμμα εφαρμοσμένης/βιομηχανικής έρευνας, σε ένα πρόγραμμα υποστήριξης διπλωματικών εργασιών και διατριβών σε συγκεκριμένες θεματικές περιοχές κ.ά.
5. Ενίσχυση των πολιτικών για την ανοιχτή επιστήμη με επαρκή μοντέλα διακυβέρνησης δεδομένων, διαλειτουργικά πρότυπα, βιώσιμες συμφωνίες ανταλλαγής δεδομένων με συμμετοχή του δημόσιου και ιδιωτικού τομέα και της κοινωνίας των πολιτών, κίνητρα για τους ερευνητές, καθώς και ικανότητες και μηχανισμούς πρόσβασης σε διασυνοριακά δεδομένα.
Οι παραπάνω προτάσεις σε συνδυασμό με ένα συνεκτικό σχέδιο δράσης θα δημιουργήσει οικονομικές ευκαιρίες, θα ενισχύσει τη διασύνδεση πανεπιστημίων και ερευνητικών κέντρων ώστε να δοθούν κίνητρα παραμονής, δικτύωσης και βεβαίως επιστροφής στη χώρα και ικανών επιστημόνων που εργάζονται στο εξωτερικό. Αλλά σε κάθε περίπτωση θα επιτρέψουν την αξιοποίηση, πύκνωση και δικτύωση των κατακερματισμένων προσπαθειών που γίνονται στη χώρα, έτσι ώστε η κοινωνία και η οικονομία να απολαύσουν πραγματικούς καρπούς από το οικοσύστημα έρευνας και καινοτομίας της χώρας.
Το σχετικό κείμενο πολιτικής είναι διαθέσιμο εδώ:
https://www.dianeosis.org/wp-content/uploads/2021/02/RD_policy-paper.pdf
O Άγγελος Τσακανίκας είναι Αναπληρωτής Καθηγητής ΕΜΠ, Διευθυντή Εργαστηρίου Βιομηχανικής και Ενεργειακής Οικονομίας (ΕΒΕΟ)
Ακολουθήστε το Money Review στο Google News
