Η Γεωπολιτική της Πολιτικής Ορθότητας
Την προηγούμενη εβδομάδα η Διεθνής Αμνηστία αφαίρεσε τον χαρακτηρισμό του «κρατούμενου συνείδησης» από τον Αλεξέι Ναβάλνι, τον Ρώσο αντικαθεστωτικό που έχει καταδικαστεί σε φυλάκιση από το καθεστώς Πούτιν μετά την επιστροφή του στην Ρωσία στα μέσα Ιανουαρίου. Ο λόγος ήταν εθνικιστικές και ξενοφοβικές δηλώσεις του πριν από χρόνια τις οποίες δεν έχει αποκηρύξει. Η είδηση παρουσιάστηκε με τον αναμενόμενο ενθουσιασμό από το Κρεμλίνο, ακριβώς την στιγμή που η υπόθεση Ναβάλνι είχε δημιουργήσει νέες εντάσεις και την πιθανότητα επιβολής νέων κυρώσεων από την Δύση στην Ρωσία.
Η απόφαση της Διεθνούς Αμνηστίας αποτελεί επικοινωνιακή νίκη για τον Βλαντιμίρ Πούτιν, ευθύνη για αυτό όμως φέρουν και πολλά δυτικά ΜΜΕ τα οποία αναπαρήγαγαν την είδηση με τρόπο που υπονοούσε ότι η Διεθνής Αμνηστία απέσυρε την υποστήριξή της προς τον Ναβάλνι. Η Αμνηστία όμως εξακολουθεί να καταδικάζει την φυλάκιση του Ναβάλνι και να καλεί την Μόσχα να τον απελευθερώσει. Το ότι δεν χαρακτηρίζεται πια «κρατούμενος συνείδησης» ήταν αποτέλεσμα εσωτερικής διαδικασίας που δεν επηρεάζει τις θέσεις της οργάνωσης, για αυτό άλλωστε και η Αμνηστία ανακοίνωσε επίσημα την απόφασή της μόνο όταν αυτή διέρρευσε.
Το ενδιαφέρον είναι γιατί ελήφθη αυτή η απόφαση τώρα. Κανονικά τέτοια αιτήματα διαβιβάζονται από κάποιο τοπικό γραφείο της Διεθνούς Αμνηστίας προς το αρχηγείο της. Στην περίπτωση του Ναβάλνι όμως παρατηρήθηκαν παράπονα προς πολλά τοπικά γραφεία ταυτόχρονα, συχνά με email γραμμένα με πανομοιότυπο τρόπο, δημιουργώντας την εντύπωση ύπαρξης μαζικού κινήματος αμφισβήτησης του Ναβάλνι. Γνώστες των μηχανισμών προπαγάνδας του Κρεμλίνου βλέπουν δάκτυλο της Μόσχας σε αυτήν την συντονισμένη κινητικότητα, όπως φυσικά και στην διαρροή προς τα μέσα ενημέρωσης της εσωτερικής επικοινωνίας της Διεθνούς Αμνηστίας που ανακοίνωνε την αλλαγή του στάτους του.
Η εργαλειοποίηση από τη Μόσχα μιας διεθνούς οργάνωσης με δημοκρατικό και προοδευτικό πρόσημο υπενθυμίζει την ύπαρξη των πολλαπλών μοχλών πίεσης που η Ρωσία χρησιμοποιεί στις Δυτικές χώρες. Ιδιαίτερα, βλέπουμε την Ρωσία να ενεργοποιεί δίκτυα επιρροής στα αριστερά του πολιτικού φάσματος λόγω του ιδεολογικού προφίλ του Ναβάλνι. Στην πρώτη γραμμή της αντι-Ναβάλνι γραμμής στα αμερικανικά ΜΜΕ για παράδειγμα είναι ο Άαρον Ματέ, αριστερός δημοσιογράφος που για καιρό αναδείκνυε τις παλιές δηλώσεις του Ναβάλνι και πίεζε την Αμνηστία να του αφαιρέσει τον τίτλο του κρατούμενου συνείδησης.
Αυτή η μανούβρα του Κρεμλίνου από τα αριστερά πιάνει τις δυτικές δημοκρατίες μάλλον απροετοίμαστες. Από το 2016 και μετά το μεγάλο ενδιαφέρον αναλυτών, δημοσιογράφων και ερευνητών σε Ευρώπη και ΗΠΑ είχε κατευθυνθεί προς τις σχέσεις της Ρωσίας με ακροδεξιούς λαϊκιστές, την βοήθεια που, κατά πολλούς, έλαβε ο Ντόναλντ Τραμπ για να κερδίσει τις εκλογές στις ΗΠΑ, την υποδαύλιση του Μπρέξιτ κλπ. Με άλλα λόγια, την τελευταία πενταετία είχαμε συνηθίσει να θεωρούμε την ρωσική επιρροή στην Δύση ως ταυτόσημη και επικαλυπτόμενη με την ακροδεξιά απειλή προς την φιλελεύθερη δημοκρατία.
Η ειρωνεία είναι ότι, όταν ο Πούτιν βρέθηκε αντιμέτωπος με έναν συντηρητικό και εθνικιστή αντίπαλο με λαϊκό έρεισμα, ήταν εξαιρετικό εύκολο για αυτόν να υποσκάψει την εικόνα του Ναβάλνι στην Δύση παίζοντας με τις φοβίες που η σχέση της Ρωσίας με λαϊκιστές και εθνικιστές είχε ήδη καλλιεργήσει. Το μούδιασμα έναντι του Ναβάλνι των μεγάλων διεθνών μέσων ενημέρωσης, που τα προηγούμενα χρόνια έβλεπαν παντού ρωσικό δάκτυλο και συνωμοσίες του Πούτιν και της ακροδεξιάς, είναι ενδεικτικό των ιδεολογικών αντιφάσεων στις οποίες έχουν περιέλθει οι δυτικές δημοκρατίες και που η Ρωσία επιδέξια εκμεταλλεύεται.
Η υπόθεση Ναβάλνι όμως δείχνει πως η Μόσχα δεν περιορίζεται στις παλαιού τύπου συμμαχίες με την άκρα δεξιά και άκρα αριστερά, αλλά ξέρει να παίζει και το παιχνίδι της πολιτικής ορθότητας, της «κουλτούρας ακύρωσης» (cancel culture) και των άλλων δυσνόητων όρων που παράγουν οι αέναοι culture wars στις ΗΠΑ και εξάγονται στις άλλες Δυτικές χώρες. Η απόφαση της Διεθνούς Αμνηστίας για τον Ναβάλνι λόγω δηλώσεων που έκανε σχεδόν 20 χρόνια πριν δεν διαφέρει και πολύ άλλωστε από αντίστοιχης λογικής «ακυρώσεις» διανοούμενων, πολιτικών ή ηθοποιών για πράγματα που είπαν ή έκαναν πριν χρόνια ή δεκαετίες.
Είναι θλιβερό, επομένως, πώς η εξέλιξη του δυτικού φιλελευθερισμού σε πιο ριζοσπαστικές και ταυτοτικές κατευθύνσεις εγκαταλείπει στην μοίρα τους λόγω «ελλιπούς προοδευτικότητας» αυτούς που παλεύουν για βασικές φιλελεύθερες αξίες – δημοκρατία, κράτος δικαίου, ελευθερία έκφρασης – σε μη-δυτικές χώρες. Και, όπως μπόρεσε να εκμεταλλευτεί την δεξιά δυσαρέσκεια το 2016, η Ρωσία φυσικά δεν έχει κανένα πρόβλημα να κάνει το ίδιο από τα αριστερά σήμερα.
Ενδιαφέρον για την Ελλάδα έχουν τα παραπάνω και στο ότι την ρητορική του δυτικού ταυτοτικού φιλελευθερισμού εκμεταλλεύεται και το καθεστώς Ερντογάν, το οποίο τα τελευταία χρόνια έχει εντείνει την προπαγάνδα του τόσο σε μουσουλμανικές χώρες όσο και την Δύση. Στην περίπτωση της Τουρκίας παρατηρούμε την οικειοποίηση όρων όπως «ισλαμοφοβία» και «ρατσισμός», που υποστηρικτές του Τούρκου προέδρου χρησιμοποιούν κατά κόρον πχ για τις πρωτοβουλίες Μακρόν για την αντιμετώπιση του ριζοσπαστικού Ισλάμ ή τις προσπάθειες της Ελλάδας να αντιμετωπίσει την παράνομη μετανάστευση.
Ήταν λογικό την τελευταία πενταετία να θεωρούν πολλοί ότι η άνοδος της λαϊκιστικής ακροδεξιάς αποτελούσε τον μεγαλύτερο κίνδυνο για την ασφάλεια και την δημοκρατία στην Δύση. Το θέμα είναι όμως αν μπορούμε να αναγνωρίσουμε ότι ο ριζοσπαστισμός παντός τύπου δημιουργεί ευκαιρίες σε αυταρχικά μη-δυτικά καθεστώτα να υπονομεύσουν την λειτουργία της δημοκρατίας και να ενισχύσουν την γεωπολιτική θέση τους. Η υπόθεση Ναβάλνι δείχνει ότι όσο οι δυτικές κοινωνίες υποφέρουν από αξιακή και κοινωνική πόλωση, από όπου κι αν αυτή προέρχεται, θα αποτελούν εύκολο στόχο για αυταρχικούς ηγέτες όπως ο Πούτιν και ο Ερντογάν.
Ακολουθήστε το Money Review στο Google News
