Ανάκαμψη σχήματος Κ και δημοσιονομική πολιτική
Το σχήμα της ανάκαμψης μετά την πανδημία έχει περάσει από πολλούς χαρακτηρισμούς, από V- έως W-, για να προσγειωθεί λίγο πολύ στο γράμμα K. Η ραχοκοκαλιά το K- αντιπροσωπεύει την πτώση της οικονομικής δραστηριότητας στην αρχή της πανδημίας. Τα δύο “σκέλη” του K- αντιπροσωπεύουν μία διακλάδωση μετά την πτώση, που περιγράφει τις αντίθετες κατευθύνσεις που ακολούθησαν διάφοροι οικονομικοί τομείς.
Tομείς, όπως της τεχνολογίας και φαρμακοβιομηχανίας, έχουν σημειώσει μεγάλη αύξηση της δραστηριότητας τους. Από την άλλη, τομείς όπως της φιλοξενία, του τουρισμού αλλά και της ενέργειας, έχουν υποστεί μεγάλο κόστος. Η πανδημία έχει έτσι κηρύξει ξεκάθαρους νικητές και ηττημένους.
Τα στοιχεία δείχνουν ότι αυτός ο Κ- χαρακτηρισμός της οικονομικής λειτουργίας διαφορετικών τομέων, ισχύει και για διαφορετικά εισοδηματικά στρώματα. Έχοντας όλοι δει μια αρχική μείωση του εισοδήματος, οι κατηγορίες υψηλών εισοδημάτων ανακάμπτουν τώρα γρήγορα, ενώ οι κατηγορίες χαμηλών εισοδημάτων εξακολουθούν να αγωνίζονται.
Οποιαδήποτε περαιτέρω δημοσιονομική στήριξη δοθεί σε όσο διάστημα διαρκεί η πανδημία, πρέπει να λάβει υπόψη της αυτή την διακλάδωση, διαφορετικά κινδυνεύει να πάει χαμένη. Ο κύριος ρόλος της δημοσιονομικής πολιτικής θα είναι η στήριξη μόνο εκείνων των τμημάτων της οικονομίας και της κοινωνίας που βρίσκονται στο φθίνοντα “σκέλος” του Κ.
Και πράγματι, αυτή είναι η λογική πίσω από το πιο πρόσφατο πακέτο οικονομικής διάσωσης στις ΗΠΑ, το οποίο έχει τρεις σκοπούς. Ο πρώτος είναι να καλύψει τα έξοδα υγείας που συνεπάγεται η πανδημία, όπως ο εμβολιασμός και να καταστούν τα σχολεία ασφαλή. Το δεύτερο είναι να στηρίξει εκείνους που έχουν χάσει τη δουλειά τους. Το τρίτο είναι η παροχή χρηματικής βοήθειας σε άτομα με χαμηλότερα εισοδήματα ή που δεν είχαν λάβει καμία βοήθεια μέχρι τώρα.
Πώς επηρεάζει αυτός ο Κ-χαρακτηρισμός, τις δημοσιονομικές ανάγκες της Ευρωπαϊκής Ένωσης (ΕΕ); Σε μια επιστολή προς τους συναδέλφους της στο γκρουπ G20 στις 25 Φεβρουαρίου, η υπουργός οικονομικών της Αμερικής Janet Yellen δήλωσε, μεταξύ άλλων, ότι “Εάν υπήρχε ποτέ μια στιγμή που χρειάζεται να δώσουμε μεγάλη βοήθεια, αυτή η στιγμή είναι τώρα“, προτρέποντάς τους, τουλάχιστο να μην αποσύρουν οποιαδήποτε τρέχουσα δημοσιονομική στήριξη.
Αυτό θα έχει απήχηση στους ηγέτες της ΕΕ που ξεκινούν τώρα συζήτηση σχετικά με το αν, πότε και πώς θα επανέλθουμε στους κοινούς δημοσιονομικούς κανόνες επιτήρησης που έχουν ανασταλεί κατά την διάρκεια της πανδημίας. Οι πρόσφατες χειμερινές προβλέψεις της Ευρωπαϊκής Επιτροπής προβλέπουν ρυθμό ανάπτυξης της τάξεως του 3,7% το 2021, κατά μέσω όρο για την οικονομία της ΕΕ. Προσθέτουν όμως πως ο ρυθμός αυτός είναι πάρα πολύ αβέβαιος κι επίσης κρύβει τεράστιες διαφορές μεταξύ των κρατών. Αφήνει έτσι να εννοηθεί ότι υπάρχει μια επί πλέον διακλάδωση τύπου Κ- που έχει να κάνει με το γεωγραφικό ρυθμό ανάκαμψης.
Δεδομένων αυτών των διαφορών στην ταχύτητα ανάκαμψης μεταξύ των κρατών μελών, το πιο επείγον ερώτημα αναφορικά με τη δημοσιονομική πολιτική στην ΕΕ, είναι πότε θα αποκατασταθούν οι δημοσιονομικοί κανόνες. Μια πρόσφατη μελέτη δείχνει το διαφορετικό οικονομικό κόστος της πανδημίας για κάθε χώρα της ΕΕ, με βάση το πόσο εξαρτημένη είναι η οικονομία της από το εξωτερικό εμπόριο, αλλά και το ποσοστό επαγγελμάτων που βασίζονται στην εγγύτητα, όπως οι υπηρεσίες. Ο ρυθμός ανάκαμψης κάθε χώρας θα επηρεαστεί άμεσα από αυτούς τους δύο παράγοντες εξάρτησης.
Μια πρώτη ένδειξη αυτής της ασυγχρονίας στην ανάκαμψη φαίνεται στο ρυθμό δημιουργίας νέων εταιρειών, έναντι του ρυθμού με το οποίο εταιρείες χρεοκοπούν. Κι οι δύο ρυθμοί κατέρρευσαν στην αρχή της πανδημίας. Ωστόσο, το τρίτο τρίμηνο του 2020, τα στοιχεία δείχνουν ότι, κατά μέσο όρο για ολόκληρη την ΕΕ, ο ρυθμός δημιουργίας νέων επιχειρήσεων βρίσκεται στο ίδιο επίπεδο όπως το 2019. Από την άλλη ο ρυθμός πτωχεύσεων είναι ακόμα πολύ χαμηλότερος από ό,τι ήταν το 2019. Εξακολουθούμε λοιπόν να στηρίζουμε επιχειρήσεις που διαφορετικά θα χρεοκοπούσαν. Μήπως θα έπρεπε να αποσύρουμε σταδιακά τη δημοσιονομική στήριξη και να αφήσουμε περισσότερες επιχειρήσεις να αποτύχουν;
Τα εθνικά στοιχεία δείχνουν τεράστιες διαφορές μεταξύ των χωρών. Για παράδειγμα, το ποσοστό εγγραφής νέων εταιρειών έχει αυξηθεί στη Γαλλία και το Βέλγιο το τρίτο τρίμηνο του 2020 κατά 21,5% και 14,3% αντίστοιχα, σε σχέση με το ίδιο τρίμηνο του 2019. Στη Γερμανία και Ολλανδία έχει πέσει κατά -14,6% και -13,3%. Το ποσοστό των πτωχεύσεων παραμένει πολύ χαμηλό παντού: Γαλλία -34,9%, Βέλγιο, -32,3% και -27,2% στη Γερμανία. (Η Ελλάδα δυστυχώς δεν καταθέτει τα σχετικά νούμερα). Συνεπώς, η δημοσιονομικής στήριξη που χρειάζεται κάθε χώρα είναι πολύ διαφορετική και δεν έχει νόημα να επανέλθουμε στο πλαίσιο των κοινών δημοσιονομικών κανόνων για όσο διάστημα υπάρχουν τεράστιες διαφορές.
Τέλος, το ποσοστό ανεργίας στην ΕΕ αυξήθηκε μόλις κατά 1,5% κατά την διάρκεια της πανδημίας, γεγονός που πρόκειται για τεράστια επιτυχία, εάν λάβουμε υπόψη το βάθος της ύφεσης. Οφείλεται δε αυτό στη συντονισμένη δημοσιονομική προσπάθεια για τη διατήρηση της απασχόλησης μέσω προγραμμάτων υποστήριξης των επιχειρήσεων. Ωστόσο, μια πιο προσεκτική εξέταση των στοιχείων μας δείχνει ότι υπάρχει διεύρυνση των ανισοτήτων όσον αφορά τη διατήρηση αυτής της απασχόλησης. Αυτό είναι πολύ ορατό στα στρώματα του πληθυσμού με χαμηλή εκπαίδευση, στους νέους και στις γυναίκες. Όσον αφορά τον αντίκτυπο στις γυναίκες, τα στοιχεία δείχνουν ότι η πανδημία κινδυνεύει να εξαλείψει την πρόοδο στην ισότητα των φύλων που επιτεύχθηκε τα τελευταία 25 χρόνια. Τα συστήματα προστασίας θέσεων εργασίας αλλά κι η ευρύτερη εθνική δημοσιονομική πολιτική στο άμεσο μέλλον θα πρέπει να είναι πολύ πιο στοχευμένα για να διορθωθούν αυτές οι ανισότητες.
Προς το παρόν, ο σχεδιασμός της δημοσιονομικής πολιτικής δεν θα πρέπει να βασίζεται στο συμβαίνει κατά μέσο όρο, καθώς αυτό κρύβει τις μεγάλες διαφορές, τύπου Κ, μεταξύ των χωρών. Για όσο διάστημα οι διαφορές στον ρυθμό ανάκαμψης είναι οικονομικά σημαντικές, πρέπει να επιτραπεί η ανάλογη απόκλιση της δημοσιονομικής πολιτικής σε εθνικό επίπεδο.
Ακολουθήστε το Money Review στο Google News
