Τεχνολογική και βιομηχανική αφέλεια
Στην μεγάλη ομιλία του (τόσο στην διάρκεια της, σχεδόν 2 ωρών, και 16,5 χιλιάδων λέξεων, όσο και στην ουσία της) στην Σορβόννη στις 25 Απριλίου 2024, που συνέπεσε με την 50η επέτειο της Επανάστασης των Γαρυφάλλων στην Πορτογαλία, ο Πρόεδρος της Γαλλικής Δημοκρατίας Εμμανουήλ Μακρόν ανέπτυξε ένα πρόταγμα για την Ευρώπη, αναφερόμενος σε τρεις μεγάλες ενότητες αυτού. Πρώτον, σε μια Ευρώπη ως δύναμη στον σύγχρονο κόσμο (και την ανάγκη για αμυντική κλιμάκωση και για μια Ευρώπη που ελέγχει τα σύνορά της). Δεύτερον, σε μια Ευρώπη της προόδου και της ευημερίας, που πρέπει να περιλαμβάνει ένα σύμφωνο ευημερίας με 7 συνιστώσες. Τρίτον, σε μια ανθρωπιστική Ευρώπη, και δημοκρατική.
Ας σταθούμε σήμερα στην «Βιομηχανική πολιτική: «Made in Europe» σε στρατηγικούς τομείς», που είναι μια από τις 7 συνιστώσες μιας Ευρώπης της προόδου και της ευημερίας, που περιλαμβάνουν:
– Περισσότερη και πιο πράσινη παραγωγή,
– Απλοποίηση: το τέλος της πολύπλοκης Ευρώπης,
– Βιομηχανική πολιτική: «Made in Europe» σε στρατηγικούς τομείς,
– Ενέργεια και γεωργία,
– Μια νέα εμπορική πολιτική,
– Επένδυση στην καινοτομία, την έρευνα και την ανταγωνιστικότητα,
– Μια αγορά αποταμιεύσεων και επενδύσεων,
Έχουμε αναφέρει σε άλλη ανάλυση ότι η βιομηχανική πολιτική είναι από ετών πλέον παντού: από την Chips Act και το IRA των ΗΠΑ, στην εκστρατεία “New productive forces” του κινεζικού καθεστώτος, στο πρόγραμμα Make in India της ινδικής κυβέρνησης, στην συζήτηση για την European Defense Industrial Policy, στα σχέδια του Μάριο Ντράγκι για την Ευρωπαϊκή ανόρθωση και εξέλιξη. Τώρα η μέχρι πρόσφατα υφέρπουσα συζήτηση για μια βιομηχανική πολιτική επανέρχεται στο προσκήνιο, με μια πολιτική επενδύσεων, ασφάλειας και μετεγκατάστασης.
Στην εισαγωγή του ο Πρόεδρος Μακρόν μίλησε για το ότι «τα τελευταία επτά χρόνια, η Ευρώπη άρχισε να ξεπερνά, …, την τεχνολογική και βιομηχανική αφέλειά της. Ακριβώς όπως έχει αρχίσει να διορθώνει την εμπορική της πολιτική,…», όμως βρίσκεται, κατά την άποψή του «μόνο στα μισά του δρόμου». Σε τι συνίσταται η «τεχνολογική και βιομηχανική αφέλεια»: «Καμία άλλη περιοχή στον κόσμο, εκτός από την Ευρώπη, δεν θα είχε δεχτεί στον βαθμό που το κάνουμε εμείς, να εξαρτάται από άλλες για ζωτικά προϊόντα και βασικά συστατικά».
Και αναφέρθηκε στην από το 2018 κοινή πρωτοβουλία με τη Γερμανία να υποστηριχθεί η βιομηχανία μπαταριών στην Ευρώπη, που επεκτάθηκε αργότερα στο υδρογόνο, τα ηλεκτρονικά και την υγειονομική περίθαλψη. Ανέφερε επίσης την εκκίνηση μεγάλων έργων με τη Γερμανία, για το τανκ επόμενης γενιάς και το Future Combat Air System, και με την Ολλανδία για τα υποβρύχια. Και στην επιλογή για να τεθεί τέλος στις στρατηγικές εξαρτήσεις της ΕΕ σε βασικούς τομείς, από τους ημιαγωγούς έως τις κρίσιμες πρώτες ύλες.
Αναλύοντας την τρίτη συνιστώσα του συμφώνου ευημερίας αναφέρθηκε στην «επιτάχυνση της βιομηχανικής πολιτικής» που «ήταν μια βρώμικη λέξη μόλις πριν από επτά χρόνια, όπως ίσως θυμάστε». Υιοθετώντας στροφή 180° αναγνώρισε ότι «όσον αφορά τη βιομηχανική πολιτική, λέγαμε ότι αυτός δεν ήταν πραγματικά ο στόχος της Ευρώπης». Και σε μια εποχή που πολλοί (συμπεριλαμβανομένης της πρόσφατης Έκθεσης Λέττα) συζητούν, ορθά, δίπλα στην έννοια της «ελευθερίας μετακίνησης στην ενιαία αγορά» και την έννοια «της ελευθερία να μένει κανείς στον τόπο του, ή στον τόπο που επιθυμεί», ο Μακρόν λέει ότι «η βιομηχανική πολιτική είναι η απάντηση».
Βιομηχανική πολιτική που «προσφέρει τη δυνατότητα παραγωγής παντού στο ευρωπαϊκό έδαφος, ενώ κατά κάποιο τρόπο η Ευρωπαϊκή Ένωση, βασιζόμενη υπερβολικά σε ένα μοντέλο ανταγωνιστικότητας, συμπεριλαμβανομένης της ενδοευρωπαϊκής ανταγωνιστικότητας, δημιούργησε ανισορροπίες, τις οποίες η πολιτική συνοχής δεν είχε αντισταθμίσει επαρκώς, και οι οποίες στη συνέχεια δημιούργησαν τις δημογραφικές ανισορροπίες που βιώνουν πολλοί από τους εταίρους μας». «Πιστεύω ακράδαντα ότι η βιομηχανική πολιτική είναι το κλειδί για την ευημερία μας και σε σχέση με τον έξω κόσμο, καθώς και για την ανάπτυξη των ευρωπαϊκών εδαφών και περιφερειών».
Οι διαπιστώσεις συνοδεύονται και από τις προτάσεις όπου περιλαμβάνονται το ότι η βιομηχανική πολιτική, που ακολουθήθηκε τα τελευταία χρόνια μέσω της καινοτομίας, από το Chips Act, την καθαρή τεχνολογία και άλλους τομείς, πρέπει να έχει στόχους παραγωγής στο ευρωπαϊκό έδαφος, πρωτοβουλίες κατάρτισης, κοινές επενδύσεις ώστε να εδραιωθεί σε στρατηγικούς τομείς: πρώτες ύλες, ημιαγωγοί, ψηφιακή τεχνολογία και υγειονομική περίθαλψη. Και το ότι πρέπει να επεκταθεί σε στρατηγικούς τομείς του αύριο, πριν εμφανιστούν εξαρτήσεις:
– την τεχνητή νοημοσύνη, επενδύοντας μαζικά όχι μόνο σε ανθρώπινους πόρους, αλλά και σε υπολογιστική ικανότητα (από το 3% της παγκόσμιας υπολογιστικής ικανότητας στο 20% μέχρι το 2030-2035,
– τους κβαντικούς υπολογιστές,
– την διαστημική τεχνολογία, δείχνοντας το Ariane 6 ως το κλειδί για την πρόσβαση της Ευρώπης στο διάστημα,
– τις βιοτεχνολογίες,
– τις νέες μορφές ενέργειας: υδρογόνο, αρθρωτοί αντιδραστήρες και πυρηνική σύντηξη.
Όλα αυτά έχουν ένα γαλλικό, ευρωπαϊκό αλλά και (ακόμη περισσότερο) ελληνικό ενδιαφέρον. Διότι μας αφορά τόσο μια Ευρώπη που αποκτά στρατηγική αμυντική αυτονομία και ελέγχει τα σύνορά της, όσο και μια Ευρώπη της βιομηχανικής πολιτικής και των στρατηγικών τομέων, ιδιαιτέρως δε και η Ευρώπη της ελευθερίας του να μένεις (και να παράγεις) στον τόπο σου, και βεβαίως η Ευρώπη του ανθρωπισμού και της δημοκρατίας.
Η συζήτηση για το μέλλον της Ευρώπης, και λόγω ευρωεκλογών, εξελίσσεται και θα ενταθεί. Πέρα από τους πολιτικούς σχηματισμούς, αυτοί που αισθάνθηκαν πρώτοι την «τεχνολογική και βιομηχανική αφέλεια» της ΕΕ αναλαμβάνουν πρωτοβουλίες και καταθέτουν προτάσεις. Η BusinessEurope μιλά για το Reboot Europe. Η ETUC προβάλλει «Δώδεκα δεσμεύσεις για μια δίκαια συμφωνία για τους εργαζομένους». Η πρωτοβουλία Europe Unlocked υπογραμμίζει την ανάγκη να μην αποφασίζουν οι πολιτικοί για τους «εθνικούς πρωταθλητές» (τους), αλλά η ενιαία κοινή αγορά που πρέπει να βελτιωθεί.
Όταν συμβαίνουν κοσμοϊστορικές αλλαγές, ενίοτε τα πράγματα αλλάζουν. Όταν βέβαια δεν υπάρχει, και δεν διατηρείται, η «τεχνολογική και βιομηχανική αφέλεια». Δύο μικρά παραδείγματα:
Πρώτον, η επιτυχημένη ανάδειξη της Νότιας Κορέας σε διεθνή βιομηχανική δύναμη μετά το 1970. Υιοθετήθηκε μια βιομηχανική πολιτική (και επέτυχε, δεν επιτυγχάνει συχνά) όταν ο Πρόεδρος Νίξον, μετά την συνάντησή του με τον Πρόεδρο Μάο, ανακοίνωσε την αποχώρηση των αμερικανικών δυνάμεων από τη Νότια Κορέα, η οποία βασιζόταν σε μεγάλο βαθμό στα αμερικανικά στρατεύματα για την άμυνά της κατά της Βόρειας Κορέας. Και ο Πρόεδρος της Παρκ και η κοινωνία άρχισαν να προωθούν τις βαριές και χημικές βιομηχανίες για να εκσυγχρονίσουν τις στρατιωτικές ικανότητές τους και να γίνουν πιο αυτοδύναμοι στην εθνική άμυνα.
Δεύτερον, η εταίρος μας εν ΕΕ και Ευρωζώνη Φιλανδία. Ήταν ως γνωστός συστηματικά στην κατηγορία των «φειδωλών» εταίρων. Είχε βυθισθεί σε κρίση μετά την κατάρρευση της Σοβιετικής Ένωσης, ανέκαμψε μετά ως σύγχρονη οικονομία. Στην πρόσφατη συζήτηση για τις ανάγκες κοινής ευρωπαϊκής χρηματοδότησης των δαπανών για την Ευρωπαϊκή άμυνα, απέκλεινε της ομάδας των «φειδωλών» εταίρων. Συμφωνώντας με τις θέσεις, μεταξύ άλλων, της Γαλλίας και της Ελλάδος για κοινή ευρωπαϊκή χρηματοδότηση, ούσα και η ίδια, πλέον, μια «χώρα συνόρων» της Ευρώπης και της ΕΕ, που χρειάζεται αμυντική κλιμάκωση και έλεγχο των συνόρων της.
* Ο κ. Χρήστος Α. Ιωάννου είναι οικονομολόγος.
Ακολουθήστε το Money Review στο Google News
