Εμβόλιο: Από υγειονομικό θρίαμβο σε πολιτική κρίση;
Οι πανηγυρισμοί για την ανακάλυψη των εμβολίων μοιάζουν πια μακρινή ανάμνηση. Με την Ευρώπη εν μέσω ενός δεύτερου κύματος που σχεδόν παντού έχει ξεπεράσει το πρώτο σε αριθμό θυμάτων και οικονομική ζημιά, η ανακούφιση έχει δώσει την θέση της στην ανυπομονησία. Σε τι οφείλεται η βασανιστικά αργή μέχρι στιγμής διαδικασία εμβολιασμού στην ΕΕ;
Η συζήτηση ξεκίνησε από την Γερμανία, μια χώρα που είχε θεωρηθεί «επιτυχημένη» στην αρχή της κρίσης – κυρίως λόγω του σχεδόν παθολογικού θαυμασμού για την καγκελάριο Μέρκελ στον διεθνή τύπο – αλλά όπου πλέον οι νεκροί έχουν ξεπεράσει τις 50 χιλιάδες και οι οικονομικές συνέπειες του λοκντάουν έχουν αρχίσει να γίνονται αισθητές. Με τις εκλογές του Σεπτεμβρίου να πλησιάζουν, όλα τα κόμματα βρήκαν ευκαιρία να δημιουργήσουν ζήτημα για τις καθυστερήσεις στους εμβολιασμούς. Ο υπουργός υγείας Γενς Σπαν αντέδρασε σπεύδοντας να κάνει επιπλέον παραγγελίες, κάτι δημιούργησε προβλήματα στην Ευρωπαϊκή Επιτροπή.
Φυσικά άλλες χώρες δεν έκατσαν με σταυρωμένα χέρια. Η Κύπρος συζητά με το γειτονικό της Ισραήλ, όπου ο εμβολιασμός προχωράει γοργά, για να πάρει επιπλέον εμβόλια. Το ότι η μικροσκοπική πατρίδα της Ευρωπαίας Επιτρόπου Υγείας και υπεύθυνης για τις αγορές εμβολίων Στέλλας Κυριακίδη ψάχνει εναλλακτικές λύσεις δείχνει πολλά. Την ίδια ώρα, ο Βίκτορ Ορμπάν στην Ουγγαρία δεν άφησε ανεκμετάλλευτη την ευκαιρία να κάνει τα γνωστά του γεωπολιτικά παιχνίδια εγκρίνοντας το ρωσικό εμβόλιο ενώ έπεται και το κινεζικό.
Καθώς είναι ορατός ο κίνδυνος να αρχίσει να «ξηλώνεται το πουλόβερ», η ΕΕ αντιδρά ισχυριζόμενη ότι οι καθυστερήσεις οφείλονται σε αποφάσεις των εθνικών συστημάτων υγείας. Αυτό όμως δεν εξηγεί γιατί όλες οι χώρες της ΕΕ υπολείπονται κατά πολύ της Βρετανίας, όπου η κάλυψη των εμβολιασμών πλησιάζει το 10% του πληθυσμού. Ούτε εξηγεί γιατί όλες σχεδόν οι Ευρωπαϊκές κυβερνήσεις, ανεξαρτήτως απόχρωσης, διαμαρτύρονται για έλλειψη αποθεμάτων. Ακόμα και στην Δανία, την χώρα που εμβολιάζει πιο γρήγορα από όλες, οι εμβολιασμοί σταματούν τελείως κάποιες ημέρες, ένδειξη ότι τα αποθέματα αργούν να αναπληρωθούν.
Η ΕΕ εξηγεί ότι η στρατηγική της ήταν να κάνει παραγγελίες σε πολλές εταιρείες επειδή δεν ήταν γνωστό ποιες θα ήταν πρώτες στην ανακάλυψη εμβολίου. Αυτό ήταν όντως μια σωστή απόφαση, αν και δημιουργούνται ερωτήματα γιατί η ΕΕ υπέγραψε συμφωνίες και με εταιρείες όπως η γαλλική Sanofi της οποίας το εμβόλιο αντιμετώπιζε εξαρχής προβλήματα. Το βασικότερο πρόβλημα είναι η καθυστέρηση που επέδειξε η ΕΕ. Ενώ ΗΠΑ και Βρετανία διαπραγματεύονταν με την Pfizer το καλοκαίρι, η ΕΕ υπέγραψε μαζί της μόλις τον Νοέμβριο. Το αποτέλεσμα είναι η ΕΕ να βρίσκεται πιο πίσω στην σειρά προτεραιότητας. Η ειρωνεία είναι ότι ένα εμβόλιο που σχεδιάστηκε από την γερμανική BioNTech και κατασκευάζεται στο Βέλγιο παρέχεται αυτήν την στιγμή με γρηγορότερους ρυθμούς στην Βρετανία και τις ΗΠΑ.
Οι πιο καχύποπτοι κατηγορούν την ΕΕ ότι, σε αντίθεση με την τεχνοκρατική εικόνα που θέλει να εκπέμπει, είδε τις διαπραγματεύσεις ως ευκαιρία άσκησης πολιτικής. Για παράδειγμα, ενώ η Βρετανία έχει εγκρίνει το «εύκολο» εμβόλιο της Οξφόρδης που διατηρείται σε απλό ψυγείο, ο Ευρωπαϊκός Οργανισμός Φαρμάκων (ΕΜΑ) θα περιμένει μέχρι το τέλος αυτού του μήνα για να δώσει την έγκρισή του. Ένα καψώνι στο Λονδίνο λόγω Μπρέξιτ; Σε όποια περίπτωση, μια υγειονομική κρίση σίγουρα δεν είναι η κατάλληλη στιγμή για διπλωματικές μικροπρέπειες.
Ήταν αναπόφευκτο να μπουν στον χορό και οι φαρμακευτικές εταιρείες. Η ΕΜΑ ανακάλυψε, πιθανότατα υπό το βάρος αντιδράσεων για τις καθυστερήσεις, ότι από κάθε φιαλίδιο της Pfizer μπορούν να χρησιμοποιηθούν έξι αντί πέντε δόσεις εμβολίου, αυξάνοντας έτσι τις δόσεις από τις υπάρχουσες παραγγελίες. Η Pfizer αντέδρασε, αφού θεωρεί ότι η ΕΕ έχει πληρώσει για δόσεις και όχι φιαλίδια, και ανακοίνωσε ότι θα μειώσει τις παραδόσεις τις επόμενες εβδομάδες. Αυτό έκανε χώρες όπως η Ιταλία και η Πολωνία να απειλήσουν ότι θα κινηθούν νομικά εναντίον της. Την ίδια στιγμή, η εταιρεία που παρασκευάζει το εμβόλιο της Οξφόρδης Astra Zeneca ανακοίνωσε ότι θα παραδώσει μόλις το 40% της ποσότητας που είχε συμφωνήσει αρχικά με την ΕΕ μόλις το εμβόλιό της εγκριθεί λόγω «προβλήματος» στο εργοστάσιό της. Οι παραγγελίες της Βρετανίας όμως για κάποιο λόγο δεν θα επηρεαστούν.
Eίναι εντυπωσιακό πόσο είχε επιτύχει η Ευρώπη να περάσει την πανδημία μέχρι στιγμής χωρίς σημαντικά πολιτικά τραύματα. Αυτή η περίοδος του μέλιτος όμως φτάνει πια στο τέλος της. Αν στις ΗΠΑ οι νεκροί έχουν ξεπεράσει τους 424 χιλιάδες, στην ΕΕ βρίσκονται πια κοντά στους 445 χιλιάδες! Η παράταση των λοκντάουν επιδεινώνει τους αρχικούς υπολογισμούς για την ύφεση που θα επέλθει στην Ευρώπη. Το πολυδιαφημισμένο ταμείο ανάκαμψης της ΕΕ είναι ακόμα σε φάση υλοποίησης, ενώ στις ΗΠΑ το Κογκρέσο ετοιμάζει με γοργούς ρυθμούς το νέο πακέτο οικονομικής βοηθείας για τις επόμενες εβδομάδες.
Ενώ στις ΗΠΑ η πανδημία έγινε αμέσως μέρος του κομματικού ανταγωνισμού, με τον Τραμπ να θεωρείται από πολλούς προσωπικά υπεύθυνος για χιλιάδες θανάτους, στην Ευρώπη κανένας δεν ξέρει ποιος ευθύνεται για τι. Οι εθνικές κυβερνήσεις κατηγορούν τις Βρυξέλλες, οι Βρυξέλλες τις εθνικές κυβερνήσεις και όλοι μαζί εξυμνούν «διαδικασίες» και «κανόνες». Το τίμημα της κομματικοποίησης στις ΗΠΑ είναι η πόλωση και ο διχασμός, τουλάχιστον όμως εκεί υπάρχει μια αίσθηση πολιτικής ευθύνης προς τους ψηφοφόρους, όχι αέναη μετάθεση ευθυνών. Ο μέσος Ευρωπαίος πολίτης, με ευθύνη και των ευρωπαϊκών ΜΜΕ, ξέρει περισσότερα για τις ευθύνες του Τραμπ για την πανδημία από ό,τι για τις ελλείψεις των δικών του ταγών στην ΕΕ.
Τίποτα από όλα αυτά δεν είναι περίεργο βέβαια, αφού στον πυρήνα της ΕΕ βρίσκεται η λογική της αποπολιτικοποίησης και απονεύρωσης του δημοσίου διαλόγου στο όνομα της τεχνοκρατικής διαχείρισης. Όποιος τολμήσει να διαμαρτυρηθεί έχει να αντιμετωπίσει την έτοιμη απάντηση: ότι κάθε κράτος-μέλος μόνος του δεν θα τα κατάφερνε και ότι μόνο ενωμένη η Ευρώπη μπορεί να προστατεύει τα συμφέροντά της στο διεθνές σύστημα. Το επιχείρημα είναι αληθές, όταν χρησιμοποιείται όμως για να δικαιολογήσει ή συγκαλύψει αποτυχίες, καταλήγει να κάνει την ΕΕ να μοιάζει με μια εκβιαστική ομηρία, ιδιαίτερα των μικρότερων χωρών.
Η ΕΕ δυστυχώς έχει υιοθετήσει την αντίληψη ότι αποτελεσματική διαχείριση και δημοκρατία για κάποιο λόγο δεν συμβιβάζονται. Η κρίση του εμβολιασμού όμως, όπως και τόσες άλλες κρίσεις την τελευταία δεκαετία, δείχνουν το ακριβώς αντίθετο: η έλλειψη δημοκρατικής λογοδοσίας είναι ακριβώς ο λόγος για τις διαχειριστικές αποτυχίες της Ευρώπης. Δυστυχώς και αυτή η κρίση φαίνεται ότι θα περάσει χωρίς αυτό να γίνει κατανοητό.
Ακολουθήστε το Money Review στο Google News
