Τι πέτυχε ο Ντόναλντ Τραμπ στην οικονομια

Μετά την αλλαγή σκυτάλης στον Λευκό Οικο είναι ισως χρήσιμος ένας απολογισμός της οικονομικής διακυβέρνησης Τραμπ. Αν η αμερικανική δημοκρατία και η διεθνής υπόσταση των ΗΠΑ εξέρχονται με πλήγματα απο την τετραετία που μολις εκλεισε, τι ισχύει για την οικονομια;  

H συνολική πορεία της οικονομίας, πριν την κριση της πανδημίας, ηταν εμφανώς θετική. Απο το 2017 μέχρι και το 2019 η ανάπτυξη ξεπέρασε κατα 0,5-0,7% ετησίως τις προβλέψεις του Congressional Budget Office στην αρχή της διακυβέρνησης Τραμπ. Το 2018 και 2019 ξεπέρασε επισης τον μεσο όρο των χωρών του Ο.Ο.Σ.Α κατα 0,7%. Η ανεργία ειχε υποχωρήσει στο 3,5% στις αρχές του 2020, που ηταν το χαμηλότερο επίπεδο απο το 1969. 

Η εικόνα βέβαια άλλαξε δραματικά το 2020 καθως η πανδημία μείωσε το ΑΕΠ κατα 3,7%. Ομως η υφεση ηταν λιγότερο βαθειά απο οτι στην ευρωζώνη, οπου έφθασε στο 7,5%, η στις χωρες του Ο.Ο.Σ.Α οπου εκτιμάται στο 5,5%. Λόγω της ύφεσης η ανεργία εκτοξεύθηκε στο 14,8% τον Απρίλιο, υποχωρώντας ομως στο 6,7% στο τέλος του έτους. Συγκριτικά, η ανεργία στη ευρωζώνη παραμένει στο 8,3%.

Μια αναπάντεχα θετική εξέλιξη ηταν η πορεία των χαμηλών εισοδημάτων το 2017-20. Η αύξηση μισθων του εισοδηματικά χαμηλότερου 25% των μισθωτών ηταν περιπου 1% ταχύτερη ετησίως απο τον μεσο όρο. Η σημαντική μείωση της ανεργίας ενίσχυσε τα εισοδήματα των χαμηλόμισθων, οπως και η αύξηση του ελάχιστου μισθού σε πολλές πολιτείες. Αυτο ομως έγινε δυνατό λόγω και των ευνοϊκών συνθηκών στην αγορά εργασίας.

Το αποτέλεσμα ηταν οτι το 2016-19 οι εισοδηματικές ανισότητες αμβλύνθηκαν, ενώ την περίοδο Ομπάμα, το 2010-16, είχαν αυξηθεί. Ταυτόχρονα, ο πληθυσμός που ζει κάτω απο το όριο της φτώχειας μειώθηκε στο 12,3% το 2019, απο 14% το 2016, ενώ στους Αφροαμερικανούς η φτώχεια μειώθηκε αντίστοιχα στο 21,2% απο 24%.

Οι γνώμες διίστανται για το αν αυτές οι θετικές εξελίξεις ηταν απόρροια του οικονομικου δογματος του Τραμπ («Trumponomics») που βασίστηκε σε τρεις πυλώνες: (α) φοροελαφρύνσεις στις επιχειρήσεις και στις μεσαίες και ανώτερες εισοδηματικά τάξεις· (β) δραστική μειωση των διοικητικών ρυθμίσεων στην οικονομια· (γ) εμπορικός προστατευτισμός σε όφελος ιδίως του μεταποιητικού τομέα. Οι δυο πρώτοι πυλώνες αποτελούν σταθερό προσανατολισμό των Ρεπουμπλικάνων απο την διακυβερνηση Ρήγκαν και μετά. Ο προστατευτισμός αποτέλεσε μια νέα συνισταμένη, αφού οι αμερικανικές κυβερνησεις παραδοσιακά προωθουν το ελεύθερο εμπόριο.  

Οι επικριτές του «δογματος Τραμπ» υποστηρίζουν οτι η ισχυρή ανάπτυξη αντανακλά ενα είδος «ντοπαρίσματος» της οικονομίας απο τις φοροελαφρύνσεις, που οδήγησαν σε αυξηση του δημοσιονομικού ελλείμματος το 2019 στο 6,7% του ΑΕΠ. Αυτο βέβαια δεν εξηγεί γιατί η αύξηση των ελλειμμάτων και η θεαματική μειωση της ανεργίας δεν αναζωπύρωσαν τον πληθωρισμό, που αντίθετα μειώθηκε στο 1,5% το 2019. Προεικάζοντας πληθωριστικές πιέσεις, η Ομοσπονδιακή τράπεζα είχε εξάλλου αυξήσει τα επιτόκια το 2017 και 2018, φρενάροντας δυνητικά την ανάπτυξη. Ανέστρεψε ομως πορεια το 2019 καθως ο πληθωρισμός μειώθηκε…

Οι υποστηρικτές του Τραμπ, αντίθετα, θεωρούν οτι η φιλική προς την επιχειρηματικότητα πολιτικη, ιδιαίτερα η μειωση των διοικητικών ρυθμίσεων και οι φορολογικές ελαφρύνσεις, βελτίωσαν την πλευρά της προσφοράς της οικονομίας. Επιταχύνθηκε ετσι η παραγωγικότητα, προωθώντας την ανάπτυξη με χαμηλό πληθωρισμό. Η άποψη αυτή βρίσκει στήριγμα στην δημιουργία νέων επιχειρήσεων, που είναι συνήθως πιο παραγωγικές, που αυξήθηκε κατα 30% ετησίως το 2017-19, σε σχεση με την προηγούμενη δεκαετία. Η παραγωγικότητα της εργασίας αυξήθηκε επισης κατα 1,4% ετησίως το 2017-19, έναντι 1,1% το 2010-16.

Η πρωτη σκοτεινή πλευρά του οικονομικου δόγματος Τραμπ ειναι οτι η ελάφρυνση των διοικητικών ρυθμίσεων αφορά σε σημαντικό βαθμό την προστασία του περιβάλλοντος και της βιόσφαιρας, οπως και την εξόρυξη πρώτων υλών. Σύμφωνα με εκτιμήσεις, η περιβαλλοντική απορρύθμιση ενδέχεται να αυξήσει τις εκπομπές αερίων θερμοκηπίου των ΗΠΑ κατα 3% μέχρι το 2035. Μέρος της απορρύθμισης θεωρείται επισης στοχευμένο σε όφελος επιχειρηματικών συμφερόντων, παρα στην εκλογίκευση του γενικότερου ρυθμιστικού πλαισίου της επιχειρηματικότητας.

Η δεύτερη σκοτεινή πλευρά ηταν ο προστατευτισμός, αν και όλοι οι αμερικανοί πρόεδροι χρησιμοποίησαν περιστασιακά το δασμολογικο όπλο. Ο Τραμπ ομως δεν δίστασε να ανοίξει πολλαπλά μέτωπα εμπορικού πολέμου, ιδίως με την Κίνα. Ο δασμολογικός πόλεμος του 2018-19 έπληξε το εμπόριο των δυο χωρών χωρίς ουσιαστικά να μειώσει το διμερές έλλειμα των ΗΠΑ. Δημιούργησε θέσεις απασχόλησης στους προστατευόμενους κλάδους αλλα με μεγάλο κοστος για τους καταναλωτές, που εκτιμάται σε 850000 $ ανα θεση εργασίας. Ταυτόχρονα, θέσεις εργασίας χάθηκαν στους εξαγωγικούς κλάδους που υπέστησαν τα αντίμετρα της κινεζικής πλευράς. Το Δ.Ν.Τ υπολογίζει το κοστος του άκαρπου σινοαμερικανικού εμπορικού πολέμου σε 0,3% του παγκόσμιου ΑΕΠ.

Συνοψίζοντας, παρά τις αστοχίες του προστατευτισμού και της απορρύθμισης, δεν φαίνεται οτι η οικονομια αποτέλεσε την αιτία της εκλογικής ήττας του Ντόναλντ Τραμπ. Αλλωστε πριν την αναμέτρηση του Νοεμβρίου, και παρά την κριση της πανδημίας, 45% των ψηφοφόρων προέβλεπαν οικονομική βελτιωση με επανεκλογή Τραμπ, έναντι 42% με εκλογή Μπάιντεν. Η τετραετία που μόλις άρχισε θα δείξει ποιες προβλέψεις θα επαληθευτούν.

*Ο Αριστομένης Βαρουδακης είναι Οικονομολόγος, Πρώην Καθηγητής Πανεπιστημίου του Στρασβουργου, πρώην ανώτερο στέλεχος της Παγκόσμιας Τράπεζας και του Ο.Ο.Σ.Α.

Ακολουθήστε το Money Review στο Google News