Η Κίνα και η παγίδα της Ιαπωνίας

Ο Martin Wolf («Πώς η Κίνα μπορεί να αποφύγει την παγίδα της Ιαπωνίας», Financial Times, 27 Σεπτεμβρίου) τονίζει τις μακροοικονομικές ανισορροπίες της Κίνας που πρέπει να αντιμετωπιστούν, αναφέροντας το γεγονός ότι ο τομέας ακινήτων αντιπροσωπεύει περίπου το ένα τέταρτο της κινεζικής οικονομίας, κάτι που ενδεχομένως να υποδηλώνει για την Κίνα ένα μέλλον ανάλογο εκείνου της Ιαπωνίας πριν από μερικές δεκαετίες. Θα ήταν λοιπόν καλό να θυμηθούμε το παρελθόν της Ιαπωνίας.

Συνοψίζοντας τα διδάγματα της χρηματοοικονομικής ιστορίας στο βιβλίο τους «Manias, Panics and Crashes», οι Robert Z. Aliber και Charles P. Kindleberger καταλήγουν στο συμπέρασμα ότι «η ‘μητέρα όλων των φουσκών’ που εμφανίστηκε στο Τόκιο κατά το δεύτερο ήμισυ της δεκαετίας του 1980 ήταν αποτέλεσμα της απότομης αύξησης της προσφοράς πιστώσεων και της χαλάρωσης του ρυθμιστικού πλαισίου που μέχρι πρότινος περιόριζε τα τραπεζικά δάνεια για αγορές ακινήτων».

Καθώς τα επιτόκια των δολαριακών τίτλων υποχώρησαν, έπειτα από την απότομη άνοδό τους κατά τη διάρκεια του πρώτου ημίσεος της ίδιας δεκαετίας, και η πιθανότητα υποχώρησης της ισοτιμίας του αμερικανικού δολαρίου αυξήθηκε, οι εκροές επενδύσεων από την Ιαπωνία επιβραδύνθηκαν και το έλλειμμα του ισοζυγίου κεφαλαίων της χώρας μειώθηκε. Αντίστοιχες προσαρμογές, συμπεριλαμβανομένης της ανόδου της τιμής του ιαπωνικού νομίσματος (γεν) και των ακινήτων, διασφάλισαν ότι υπήρξε μια συγκρίσιμη μείωση στο πλεόνασμα του ισοζυγίου τρεχουσών συναλλαγών της Ιαπωνίας και συνακόλουθα οδήγησαν σε αύξηση των καταναλωτικών δαπανών.

Ωστόσο, τέτοιες μακροοικονομικές προσαρμογές -ιδίως αυτές που υπαγορεύονται από μια οικονομία της αγοράς- δεν αποτελούν μέρος της έκρηξης των ακινήτων στην Κίνα, καθώς οι κεφαλαιακοί περιορισμοί και μια ελεγχόμενη συναλλαγματική ισοτιμία (managed peg) είναι το «όνομα του νομισματικού παιχνιδιού» στην περίπτωση της Κίνας.

Στην πραγματικότητα, όπως το θέτει ο Wolf, στην «υπερκαπιταλιστική Κίνα» ένα τεράστιο μέρος του εθνικού εισοδήματος πήγε σε εκείνους που ελέγχουν την κίνηση των κεφαλαίων και αποταμιεύθηκε από τους ίδιους. Και τώρα, απαιτείται μια αναδιανομή του εισοδήματος και των περιουσιακών στοιχείων προς τους απλούς ανθρώπους, προκειμένου να δημιουργηθεί μια σταθερή βάση για την εγχώρια ζήτηση που να συνεισφέρει στην μελλοντική ανάπτυξη.

Κάτι τέτοιο, όμως, θεωρείται άρρηκτα συνδεδεμένο με τη δημιουργία μιας μεγάλης, ικανοποιημένης και ανεξάρτητης μεσαίας τάξης, από την οποία –όπως μας θυμίζει ο Martin Wolf στο βιβλίο του «The Crisis of Democratic Capitalism»– ο Αριστοτέλης μάς έχει διδάξει ότι εξαρτάται η ίδια η δημοκρατία. Αν λοιπόν η Κίνα αποδειχθεί τελικά ένα εξέχον παράδειγμα «δεσποτικού κράτους Λεβιάθαν», πώς μπορεί μια τέτοια χώρα να δώσει ευκαιρίες, ασφάλεια και αξιοπρέπεια στην μεγάλη πλειοψηφία του λαού της; Αυτό ενδεχομένως να συνιστά μία, άλλου είδους, παγίδα της Κίνας.
 
* Ο Κωνσταντίνος Γκράβας είναι διδάκτωρ του Τμήματος Ιστορίας και Φιλοσοφίας της Επιστήμης του ΕΚΠΑ. Διδάσκει στο Οικονομικό Πανεπιστήμιο Αθηνών. Είναι συγγραφέας του βιβλίου «Οικονομικός Πόλεμος και Νομισματική Ειρήνη» (εκδόσεις Ι. Σιδέρης, πρόλογος: Γιάννης Στουρνάρας) και συν-συγγραφέας του βιβλίου «Κεντρικές Τράπεζες» (εκδόσεις Παπαδόπουλος).

**Το άρθρο αυτό βασίζεται σε επιστολή του κ. Γκράβα που δημοσιεύθηκε στις 10 Οκτωβρίου στους Financial Times.

Ακολουθήστε το Money Review στο Google News