Ο τελευταίος Εβραίος διέφυγε από το Αφγανιστάν
O τελευταίος Εβραίος του Αφγανιστάν έφυγε. Και κάποιοι χάρηκαν που τον «ξεφορτώθηκαν». Ο Ζεμπούλοφ Σιμέντοφ ο μόνος Εβραίος που είχε απομείνει στο Αφγανιστάν, βρήκε τρόπο διαφυγής τον περασμένο μήνα, αφού πρώτα είχε αρνηθεί τη δυνατότητα να εγκαταλείψει την Καμπούλ με την απόσυρση των Αμερικανών. Αρχικά αρνήθηκε να φύγει, όπως είπε στους δημοσιογράφους, για να προστατεύσει την τελευταία συναγωγή της χώρας- αν και γράφτηκε ότι ίσως ήλπιζε να αποφύγει την εν διαστάσει σύζυγό του στο Ισραήλ, που τον περίμενε 20 χρόνια να υπογράψει το θρησκευτικό διαζύγιο.
Η ιστορία του κ. Σιμέντοφ, του οποίου το όνομα σημαίνει «καλός οιωνός», παρουσιάστηκε ως μία αχτίδα φωτός μέσα στη φρίκη της κατάληψης της χώρας από το Αφγανιστάν. Το ίδιο ίσχυε και όταν το όνομά του εμφανίστηκε στις ειδήσεις τα πρώτα χρόνια της αμερικανικής παρουσίας στο Αφγανιστάν πριν από σχεδόν 20 χρόνια. Τότε ήταν ένας από τους Δύο Τελευταίους Εβραίους του Αφγανιστάν (ο δεύτερος πέθανε το 2005) και οι Ταλιμπάν τους είχαν φυλακίσει – ώσπου, όπως διαβάζαμε, «οι ατελείωτοι τσακωμοί τους έγιναν τόσο ενοχλητικοί ώστε οι φρουροί να τους πετάξουν εκτός φυλακής».
Οι ιστορίες αυτές χρησιμοποιούνταν ως μία «κωμική πινελιά» ανακούφισης μέσα σε ένα πλήθος κακών ειδήσεων. Αλλά όταν διάβασα για τον Τελευταίο Εβραίο του Αφγανιστάν, μίας χώρας όπου οι εβραϊκές κοινότητες κάποτε ήκμαζαν για περισσότερο από 1.000 χρόνια, σκέφτηκα ότι θα πρέπει να υπάρχουν πολλές ιστορίες «τελευταίου Εβραίου» σε πολλά, πολλά μέρη και ότι ο τρόπος με τον οποίο λέμε αυτές τις ιστορίες είναι μέρος του προβλήματος.
Δεκάδες χώρες ανά τον κόσμο είχαν τους Τελευταίους Εβραίους τους. Στην Τρίπολη της Λιβύης το 1941 το 25% των κατοίκων ήταν Εβραίοι. Σήμερα δεν υπάρχει κανείς Εβραίος σε ολόκληρη τη χώρα. Μετά την πτώση του Μουαμάρ Καντάφι, ο οποίος είχε εκδιώξει τους Εβραίους, ένας Εβραίος επέστρεψε στην Τρίπολη και γκρέμισε τον τσιμεντένιο τοίχο, που σφράγιζε μία από τις τελευταίες συναγωγές, που είχαν μείνει στη χώρα. Αλλά πολύ σύντομα αναγκάστηκε να φύγει, αφού τον προειδοποίησαν ότι ένας αντισημιτικός όχλος ήθελε να του πάρει το κεφάλι.
Η Κρίστι Σέρμαν, φωτογράφος του Diarna, ενός online μουσείου εβραϊκών μνημείων στον ισλαμικό κόσμο, μου είπε κάποτε πώς εντόπισε τον τελευταίο Εβραίο ιδιοκτήτη επιχείρησης στη Συρία, σε έναν τόπο όπου η εβραϊκή κοινότητα μετρούσε χιλιάδες χρόνια ζωής και κάποτε αριθμούσε χιλιάδες μέλη. Το 2009 την πήγε σε μία εκπληκτική συναγωγή 500 ετών. Η συναγωγή δεν έμεινε όρθια κατά τον εμφύλιο πόλεμο της Συρίας. Σε μία άλλη συναγωγή αναγκάστηκε να πει ψέματα σε κυβερνητικούς φορείς για τον λόγο που βρισκόταν εκεί, αφού ξέρει ότι η καταγραφή της εβραϊκής ιστορίας σε αυτά τα μέρη είναι πολύ επικίνδυνη.
Στα δικά μου ταξίδια έχω επίσης δει τι συμβαίνει σε κάποια μέρη δεκαετίες αφότου εξαφανίζονται οι Τελευταίοι Εβραίοι. Συχνά σβήνονται χιλιάδες χρόνια ιστορίας, που τα θυμούνται μόνο οι απόγονοι των νεκρών. Μερικές φορές κάτι ακόμη χειρότερο συμβαίνει. Οι άνθρωποι λένε ιστορίες για τους Εβραίους που τους κάνουν να νιώθουν καλύτερα για τον εαυτό τους. Η διαφύλαξη της μνήμης είναι πολύ πιο εύκολη χωρίς «ανυπόφορους» Εβραίους να μπαίνουν εμπόδιο. Μέρη ανά τον κόσμο όπου πλέον έχουν μείνει ελάχιστοι Εβραίοι σκέφτονται με αγάπη τους νεκρούς Εβραίους που κάποτε μοιράζονταν τους δρόμους τους, ενώ μία ολόκληρη βιομηχανία έχει αναδυθεί για να ενθαρρύνει τον τουρισμό στους νέους αυτούς ιστορικούς χώρους. Οι κάτοικοι σε αυτά τα μέρη όμως σπάνια νοιάζονταν όταν οι Εβραίοι σφαγιάζονταν ή εκδιώκονταν.
Αλλά τώρα ενδιαφέρονται για τους νεκρούς Εβραίους, αναστηλώνουν συναγωγές και νεκροταφεία – μερικές φορές διεκδικούν τουρίστες Εβραίους και τα χρήματά τους. Η τεράστια εβραϊκή κοινότητα στην Αίγυπτο προηγήθηκε του Ισλάμ τουλάχιστον έξι αιώνες. Τώρα που ελάχιστοι πια Εβραίοι ζουν εκεί η κυβέρνηση έχει ρίξει χρηματοδότηση στην αναστήλωση συναγωγών για τους τουρίστες.
Έχω επισκεφθεί και έχω γράψει για πολλά τέτοια μέρη κληρονομιάς ανά τα χρόνια, σε χώρες, όπως η Ισπανία και η Κίνα. Ορισμένα διατηρούνται από ειλικρινείς ανθρώπους με βαθιά έρευνα και αξιοσημείωτο κουράγιο. Εύχομαι να ήταν αυτός ο κανόνας. Πιο συχνά μοιάζουν με περίπτερα Epcot, που πωλούν παραδοσιακά προϊόντα και ορισμένες φορές δεν αναφέρουν καν γιατί η συναγωγή αυτή είναι τώρα μουσείο ή αίθουσα συναυλιών. Πολλοί Εβραίοι ταξιδιώτες αισθάνονται μία δυσφορία σε τέτοια μέρη. Την έχω αισθανθεί και εγώ, κάθε φορά. Έχω περπατήσει σε μέρη όπου Εβραίοι ζούσαν για εκατοντάδες ή ακόμη και χιλιάδες χρόνια, άνθρωποι που μοιράζονται τόσα πολλά από αυτά που είναι οι βάσεις της δικής μου ζωή- τη γλώσσα και τα βιβλία, που αγαπώ, τις ιδέες με τις οποίες μεγάλωσα, τους ρυθμούς των εβδομάδων και των ετών – και έχω αισθανθεί τη σιωπή να με πιέζει.
Δεν εννοώ τη σιωπή των νεκρών Εβραίων, αλλά τη δική μου. Γνωρίζω πώς υποτίθεται ότι θα έπρεπε να αισθάνομαι: Χαρούμενη, ήρεμα στοχαστική και ίσως ευγνώμων για αυτούς που με τόση ευγένεια αναστήλωσαν αυτή τη συναγωγή ή μετονόμασαν αυτόν τον δρόμο. Καταπνίγω την ανησυχία μου, λέγοντας στον εαυτό μου ότι είναι απλά θλίψη, τη θάβω τόσο βαθιά που δεν μπορώ πια να αναγνωρίσω αυτό που πραγματικά είναι: οργή.
Αυτή η οργή είναι πραγματική και δεν μπορούμε να την αγνοούμε. Είναι προφανώς περιττό να επισημάνω το γιατί άνθρωποι όπως ο κ. Σιμέντοφ καταλήγουν να είναι οι «Τελευταίοι Εβραίοι»: Οι άνθρωποι αποφάσισαν ότι δεν θέλουν πια να ζουν με ανθρώπους που δεν είναι ακριβώς όπως εκείνοι. Νοσταλγικές ιστορίες για τους Τελευταίους Εβραίους αποκρύπτουν μία πολύ μεγαλύτερη και πολύ πιο σκοτεινή πραγματικότητα για τις κοινωνίες που κάποτε ήταν εθνοτικά και θρησκευτικά μωσαϊκά, αλλά τώρα πια δεν αποτελούν πατρίδα για κανέναν άλλο παρά τους Άραβες Μουσουλμάνους, τους Λιθουανούς Καθολικούς ή τους Κινέζους Χαν. Δεν στοιχίζει πολύ να μιλήσει κανείς νοσταλγικά για τους Εβραίους που έφυγαν όταν ζει σε ένα μέρος, όπου η πολιτισμική πολυμορφία είναι ένα παραμύθι του παρελθόντος.
Τι σημαίνει για μία κοινωνία να απορρίπτει μία άλλη οπτική; Να απορρίπτει εκείνους με διαφορετική προσέγγιση, διαφορετικές ιστορίες, διαφορετικούς τρόπους ύπαρξης στον κόσμο; Το παράδειγμα της εβραϊκής ιστορίας, των πολλών Τελευταίων Εβραίων ανά την υφήλιο, λειτουργεί ως ένα σκοτεινός καθρέφτης για εμάς που ζούμε σε πολύ πιο ελεύθερες κοινωνίες. Η κυνική χρήση των Εβραίων που έφυγαν ως ιστοριών που μας «εμπνέουν» μπορεί να φτάσει στα όρια του παραλόγου, αλλά αυτός ο παραλογισμός δεν απέχει πολύ από τη δική μας εκδοχή της διαφορετικότητας, όπου εκείνοι που διαφέρουν από εμάς είναι υπέροχοι, αρκεί να βλέπουν τα πράγματα με τον δικό μας τρόπο.
Στα χαρτιά η αμερικανική ποικιλομορφία είναι εντυπωσιακή. Αλλά στην πραγματικότητα συχνά ζούμε σφραγισμένες ζωές. Πώς πραγματικά συμπεριφερόμαστε σε όσους δεν είναι όμοιοί μας; Κάποιοι δεν κρύβουν την αηδία τους, όπως γνωρίζει όποιος έχει προσπαθήσει να είναι Εβραίος στο TikTok. Μπορούμε να έχουμε μία κοινωνία, η οποία πραγματικά θα σέβεται τους άλλους; Το ελπίζω, αλλά δεν βάζω και στοίχημα. Ο Τελευταίος Εβραίος στο Αφγανιστάν διέφυγε και όλοι χαίρονται που τον ξεφορτώθηκαν.
Η Dara Horn είναι συγγραφέας του «People Love Dead Jews» και δημιουργός του podcast «Adventures With Dead Jews». Μπορείτε να στείλετε τα σχόλιά σας στο [email protected].
Copyright:
2021 The New York Times
Ακολουθήστε το Money Review στο Google News
