Ο κόσμος του βρώμικου χρήματος και ο Νταλί

Οι αστυνομικοί που εισέβαλαν σε ένα σπίτι εμπόρου ναρκωτικών έξω από τη Φιλαδέλφεια βρήκαν μαριχουάνα και προς έκπληξή τους 2,5 εκατ. δολάρια σε μετρητά, κρυμμένα κάτω από ένα ενυδρείο ψαριών. Αλλά ακόμη περισσότερο εξεπλάγησαν από την πληθώρα των έργων τέχνης. 14 πίνακες στους τοίχους και 33 ακόμη σε αποθήκη κοντά στο σπίτι του ναρκεμπόρου Ρόναλντ Μπελτσιάνο. Ρενουάρ, Πικάσο και Σαλβαντόρ Νταλί. 

«Αυτό πραγματικά μας αιφνιδίασε. Δεν είναι κάτι που συναντάς σε τέτοιες εφόδους» λέει ο Μπράιαν Μάικλ, ειδικός ερευνητής του FBI. Ο Μπελτσιάνο χρησιμοποιούσε την τέχνη για να ξεπλύνει χρήμα από ναρκωτικά, αγοράζοντας έργα από μία έγκριτη γκαλερί στη Φιλαδέλφεια. Το 2015 καταδικάστηκε σε ποινή κάθειρξης 5 ετών για εμπορία ναρκωτικών και ξέπλυμα χρήματος. 

Έργα τέχνης δισεκατομμυρίων δολαρίων αλλάζουν χέρια κάθε χρόνο με ελάχιστο έλεγχο. Οι αγοραστές συνήθως δεν έχουν ιδέα από πού προέρχονται. Οι πωλητές είναι επίσης στο σκοτάδι. Και οι αγοραπωλησίες δεν απαιτούν γραφειοκρατία, που θα επέτρεπε σε ρυθμιστικές αρχές να τις παρακολουθούν, όπως γίνεται με τις συναλλαγές μετοχών και ακινήτων.  

Οι αρχές τώρα φοβούνται πως η υπόθεση του Μπελτσιάνο αποκαλύπτει ότι οι περιπτώσεις ξεπλύματος χρήματος είναι πολλές και εξετάζουν το ενδεχόμενο να ενισχύσουν την εποπτεία τους επί των έργων τέχνης. Τον Ιανουάριο το Κογκρέσο επέκτεινε τους κανόνες για το ξέπλυμα χρήματος ώστε να περιλαμβάνουν και τους εμπόρους τέχνης. Η νομοθεσία ζητάει από τις αρχές να μελετήσουν εάν μπορούν να επιβληθούν αυστηρότεροι ρυθμιστικοί κανόνες συνολικά στην αγορά τέχνης. Οι ΗΠΑ ακολουθούν σε αυτό το πεδίο νομοθεσία που έχει ήδη υιοθετηθεί στην Ευρώπη, όπου έμποροι τέχνης και οίκοι δημοπρασιών πρέπει να εξακριβώνουν την ταυτότητα των πελατών τους και να ελέγχουν την πηγή του πλούτου τους. 

«Η μυστικότητα, η ανωνυμία και η απουσία ρυθμιστικού πλαισίου δημιουργούν πρόσφορο έδαφος για ξέπλυμα χρήματος και αποφυγή κυρώσεων» ανέφερε σε σχετική αναφορά της τον περασμένο Ιούλιο η αρμόδια Επιτροπή της Γερουσίας. 

Στους βετεράνους της αγοράς τέχνης, που συνδέουν την ανωνυμία με τη διακριτικότητα και την παράδοση και όχι την παρανομία, αυτή η «επίθεση» στη μυστικότητα είναι μία υπερβολική αντίδραση. Ανησυχούν πως οι ερωτήσεις θα απομακρύνουν τους πελάτες. «Είμαστε σε αυτή την φάση της παράνοιας, του τρόμου πως κάτι πρόκειται να συμβεί» είπε ο Άντριου Σέλκοπφ, πρώην πρόεδρος της Αμερικανικής Ένωσης Εμπόρων Τέχνης πριν από κάποιους μήνες. «Θα έχουμε γραφειοκρατική χαρτούρα και πολλούς κανόνες να τηρήσουμε και δεν νομίζω ότι αυτό θα πετύχει να λύσει το πρόβλημα» συμπλήρωσε. 

Δεν υπάρχει αμφιβολία ότι η αγορά τέχνης έχει δει την αξία της να αναπτύσσεται με εκρηκτικούς ρυθμούς. Πίνακες πωλούνται έναντι 10 έως 20 εκατ. δολάρια. Αν και τα κέρδη από τις πωλήσεις έργων τέχνης στις ΗΠΑ υπόκεινται σε φόρο πολυτελών αγαθών (28%) η δυνατότητα της κυβέρνησης να παρακολουθήσει τις συναλλαγές είναι περιορισμένη. Ακόμη και το να βρει κάποιος ποιος πούλησε τι είναι δύσκολο. Οι μισές αγορές γίνονται ιδιωτικά. 

Πρόσφατες μελέτες έδειξαν υψηλά επίπεδα φοροδιαφυγής από πλούσιους Αμερικανούς γεγονός που οδήγησε την κυβέρνηση Μπάιντεν στο να αυξήσει τους ελέγχους. Αν και δεν υπάρχουν ενδείξεις εκτεταμένης απάτης στην αγορά τέχνης, ειδικοί λένε ότι η αδιαφάνεια της αγοράς δημιουργεί τρωτά σημεία. Ουσιαστικά το σύστημα στηρίζεται στην προθυμία των συλλεκτών να φανερώνουν τα κέρδη τους. 

«Οι μόνοι που γνωρίζουν είναι οι ίδιοι οι αγοραστές, η γκαλερί και ο Θεός» λέει η Κρίστα Μακάρντεν, καθηγήτρια στη νομική σχολή Tulane της Νέας Ορλεάνης. Τα μυστικά του κόσμου της τέχνης μερικές φορές αποκαλύπτονται σε μέρη, όπως το St. Barts, όπου ο Ρώσος δισεκατομμυριούχος, Ντμίτρι Ριμπολόβλεφ, συλλέκτης, γνώρισε τον Σάντι Χέλερ, σύμβουλο τέχνης στη Νέα Υόρκη. Η συζήτησή τους επικεντρώθηκε στην τέχνη και το χρήμα. Ο κ. Ριμπολόβλεφ είχε πληρώσει 118 εκατ. δολάρια για έναν Μοντιλιάνο από έναν άγνωστο πωλητή. Ο κ. Χέλερ επιβεβαίωσε ότι ο πωλητής ήταν πελάτης τους, ο διαχειριστής hegdge fund, Στίβεν Κόεν. Αλλά κάτι δεν πήγαινε καλά. Ο Κόεν είχε χρεώσει μόνο 93,5 εκατ. δολάρια, είπε ο κ. Χέλερ. 

Ο κ. Ριμπολόβλεφ είχε χρησιμοποιήσει έναν σύμβουλο τέχνης, τον Ίβ Μπουβιέ, για να αγοράσει το συγκεκριμένο έργο και άλλα έργα τέχνης συνολικής αξίας 2 δισ. δολαρίων. Ο κ. Μπουβιέ αγόραζε τα έργα σε μία τιμή και μετά τα μεταπωλούσε σε αρκετά υψηλότερη σε πελάτες του. Ο ίδιος λέει πως ήταν από την αρχή ξεκάθαρο ότι λειτουργούσε ως ανεξάρτητος πωλητής που μπορούσε να αγοράσει τα έργα και να τα μεταπωλήσει με τους δικούς του όρους. Η υπόθεση οδηγήθηκε στη Δικαιοσύνη.

Οι ρίζες της μυστικότητας βρίσκονται στην εποχή της γέννησης και της πρώιμης ανάπτυξης της αγοράς τέχνης τον 15ο και 16ο αιώνα. Σήμερα οι οίκοι δημοπορασιών δημοσιεύουν εκτιμήσεις της αξίας των έργων από ειδικούς. Αλλά πολλά παραμένουν θολά. Συνήθως οι κατάλογοι των οίκων αναφέρουν απλώς ότι κάτι είναι από «ιδιωτική συλλογή». Πολλοί πίνακες τίθενται προς πώληση με την ταυτότητα των ιδιοκτητών τους να παραμένει κρυφή. Οι αγοραστές επίσης δεν εμφανίζονται κάποιες φορές. Όταν ο κ. Ριμπολόβλεφ πούλησε το Salvator Mundi του Λεονάρντο ντα Βίντσι στον πρίγκιπα Μοχάμεντ μπιν Σαλμάν της Σαουδικής Αραβίας έναντι του ποσού – ρεκόρ των 450,3 εκατ. δολαρίων το 2017, την αγορά πραγματοποίησε φίλος του πρίγκιπα. Σε τέτοιες περιπτώσεις οι γκαλερί στηρίζονται στο κύρος του διαμεσολαβητή. 

Τελικά πόσο ξέπλυμα χρήματος έχουμε στην τέχνη; Κανείς δεν φαίνεται να μπορεί να δώσει ένα συγκεκριμένο νούμερο, αν και πολλοί συμφωνούν ότι η αγορά τέχνης είναι ένα φυσικό μέρος για την «άνθιση» τέτοιων φαινομένων. Ορισμένοι ειδικοί πιστεύουν ότι η έκταση του προβλήματος θα γίνει φανεροί εάν έμποροι και οίκοι δημοπρασιών υποχρεωθούν να αναφέρουν ύποπτες δραστηριότητες. «Δεν γνωρίζεις ό,τι δεν σου γίνεται γνωστό» λέει ο Πίτερ Χάρντι, πρώην εισαγγελέας. 

Ο Zachary Small συνέβαλε στο ρεπορτάζ. 

Copyright:
2021 The New York Times

Ακολουθήστε το Money Review στο Google News