Διαρροή άνθρακα από εργαστήριο: Πώς έμεινε κρυφή επί χρόνια η αιτία μίας επιδημίας
Ρωσία: Ασθενείς με ανεξήγητες πνευμονίες άρχισαν να εμφανίζονται στα νοσοκομεία. Μέσα σε λίγες ημέρες δεκάδες πέθαναν. Η μυστική αστυνομία κατέσχεσε τα αρχεία των γιατρών και τους έδωσε εντολή να σιωπήσουν. Αμερικανοί κατάσκοποι συγκέντρωσαν στοιχεία για μία διαρροή από εργαστήριο, αλλά οι τοπικές αρχές είχαν μία άλλη πιο τετριμμένη εκδοχή: μολυσμένο κρέας.
Χρειάστηκε να περάσουν περισσότερα από δέκα χρόνια για να έρθει η αλήθεια στο φως. Τον Απρίλιο και τον Μάιο του 1979 τουλάχιστον 66 άνθρωποι πέθαναν από αερομεταφερόμενα βακτηρήδια άνθρακα, που είχαν διαφύγει από στρατιωτικό εργαστήριο της Σοβιετικής Ένωσης. Αλλά κορυφαίοι Αμερικανοί επιστήμονες εξέφραζαν την εμπιστοσύνη τους στον ισχυρισμό των Σοβιετικών ότι το παθογόνο είχε μεταπηδήσει από τα ζώα στους ανθρώπους. Μόνο ύστερα από μία πλήρη έρευνα κατά τη δεκαετία του 1990 ένας από τους επιστήμονες αυτούς επιβεβαίωσε τις αρχικές υποψίες: Το ατύχημα στο Εκατερίνενμπουργκ της Ρωσίας ήταν από τα πλέον θανατηφόρα που έχουν καταγραφεί ποτέ.
Σήμερα, ορισμένοι από τους τάφους των θυμάτων μοιάζουν εγκαταλελειμμένοι. Αλλά η ιστορία του ατυχήματος που στοίχισε τη ζωή τους έχει ανακτήσει το ενδιαφέρον, καθώς οι επιστήμονες ερευνούν τις ρίζες της Covid-19.
Η ιστορία αποκαλύπτει πώς ένα αυταρχικό καθεστώς μπορεί επιτυχώς να διαμορφώσει ένα αφήγημα για το ξέσπασμα μίας επιδημίας και πώς μπορεί να χρειαστεί να περάσουν- και ενδεχομένως και αλλαγή καθεστώτος- για να φτάσουμε στην αλήθεια.
«Οι φήμες φουντώνουν σε κάθε επιδημία» έγραφε ο Τζόσουα Λέντερμπεργκ, Αμερικανός βιολόγος, που έχει τιμηθεί με Νόμπελ, σε υπόμνημά του ύστερα από ένα ταξίδι στη Μόσχα το 1986. «Η υφιστάμενη αναφορά των Σοβιετικών είναι πολύ πιθανόν να είναι αληθινή».
Πολλοί επιστήμονες πιστεύουν ότι ο ιός που προκάλεσε την πανδημία της Covid-19 αναπτύχθηκε σε ζώα και μεταπήδησε κάποια στιγμή στους ανθρώπους. Αλλά οι επιστήμονες ζητούν επίσης για βαθύτερη έρευνα σχετικά με την πιθανότητα ενός ατυχήματος στο Ινστιτούτο Επιδημιολογίας της Γουχάν. «Έχουμε όλοι κοινό συμφέρον να βρούμε εάν διέρρευσε από το εργαστήριο» λέει ο Μάθιου Μέζελσον, βιολόγος του Χάρβαρντ, αναφερόμενος στον νέο κορωνοϊό. «Ίσως ήταν το είδος του ατυχήματος έναντι του οποίου οι σημερινές προδιαγραφές ασφαλείας δεν μας προστατεύουν επαρκώς» συμπληρώνει.
Ο Δρ. Μέζελσον πήγε στη Ρωσία το 1980 για να μελετήσει απόρρητες πληροφορίες σύμφωνα με την οποία μία επιδημία άνθρακα θα μπορούσε να συνδεθεί με μία κοντινή στρατιωτική μονάδα. Έξι χρόνια μετά έγραψε ότι η εξήγηση των Σοβιετικών για τις φυσικές ρίζες της επιδημίας ήταν «εύλογη». Τα στοιχεία που είχαν παραθέσει οι Σοβιετικοί ήταν συμβατά με την θεωρία ότι οι άνθρωποι είχαν μολυνθεί από εντερικό άνθρακα, ο οποίος προήλθε από μολυσμένο οστεάλευρο, που χρησιμοποιείται ως ζωοτροφή.
Στη συνέχεια, το 1992, μετά την κατάρρευση της Σοβιετικής Ένωσης, ο πρόεδρος Μπόρις Γέλτσιν, αναγνώρισε ότι «η ανάπτυξη του στρατού μας ήταν η αιτία» της επιδημίας. «Μπορείς να δημιουργήσεις μία εντελώς παλαβή ιστορία και να την κάνεις να φαίνεται εύλογη, να είναι αληθοφανής με τον τρόπο με τον οποίο τη σχεδιάζεις» λέει ο Μέζελσον εξηγώντας το πώς οι Σοβιετικοί πέτυχαν να διασκεδάσουν τις υποψίες για τη διαρροή από το εργαστήριο.
Η Ραΐσα Σμίρνοβα, τότε 32 ετών, εργάτρια σε εργοστάσιο κεραμικών λέει ότι είχε φίλους στην μυστηριώδη στρατιωτική εγκατάσταση που χρησιμοποιούσαν ειδικά προνόμια για να τη βοηθήσουν να προμηθευτεί πορτοκάλια και κονσέρβες κρέατος. Είχε επίσης ακούσει για μυστικά πειράματα με μικρόβια, που γίνοταν εκεί. «Γιατί είναι τα χέρια σου μπλε;» θυμάται που τη ρώτησε μία συνάδελφος μία ημέρα τον Απρίλιο του 1979, όταν πήγε στη δουλειά, με εμφανή συμπτώματα χαμηλών επιπέδων οξυγόνου.
Την πήγαν εσπευσμένα στο νοσοκομείο με υψηλό πυρετό, όπου και έμεινε επί μία εβδομάδα αναίσθητη. Έως τον Μάιο 18 συνάδελφοί της είχαν πεθάνει. Πριν της επιτραπεί να επιστρέψει στο σπίτι της, πράκτορες της KGB την έβαλαν να υπογράψει ένα έγγραφο, που της απαγόρευε να μιλήσει για τα συμβάντα για 25 χρόνια.
Οι επιδημιολόγος Βίκτορ Ρομανένκο ήταν στρατιώτης που συμμετείχε στην επιχείρηση συγκάληψης. Λέει πως γνώριζε ότι το ξέσπασμα της επιδημίας στην πόλη δεν μπορούσε να είναι σύμπτωση. «Όλοι καταλαβαίναμε ότι αυτά που μας έλεγαν ήταν ανοησίες». Αλλά σε ένα κομμουνιστικό καθεστώς ο κ. Ρομανένκο δεν είχε άλλη επιλογή από το να ακολουθήσει την επίσημη γραμμή. Η Σοβιετική Ένωση είχε ήδη υπογράψει συνθήκη, που απαγόρευε τη χρήση βιολογικών όπλων και διακυβεύονταν εθνικά συμφέροντα. «Το καθήκον μας ήταν να υπερασπιστούμε την τιμή της χώρας» λέει.
Σε αντίθεση με την Covid-19 ο άνθρακας δεν περνάει εύκολα από άνθρωπο σε άνθρωπο. Για αυτό και η διαρροή του από το εργαστήριο δεν προκάλεσε ευρύτερη επιδημία. Αλλά και πάλι δεν έχει ξεκαθαριστεί εάν η δραστηριότητα στο εργαστήριο είχε να κάνει με παράνομα βιολογικά όπλα ή με έρευνα για εμβόλια. Επί Βλαντίμιρ Πούτιν το να αποκαλύπτει κανείς λάθη του παρελθόντος είναι αντιπατριωτικό. «Η έννοια της αλήθειας, στην πραγματικότητα, είναι πολύ περίπλοκη» λέει ο Λεβ Γκρίνμπεργκ, παθολόγος στο Εκατερίνενμπουργκ, που είχε καταφέρει να κρατήσει στοιχεία το 1979. «Αυτοί που δεν θέλουν να αποδεχθούν την αλήθεια, θα βρουν πάντα τρόπους να μην την αποδεχθούν».
Copyright:
2021 The New York Times
Ακολουθήστε το Money Review στο Google News
