Το βασκικό μοντέλο του καπιταλισμού
Εάν η Erreka Group λειτουργούσε όπως οι περισσότερες επιχειρήσεις, η πανδημία θα είχε καταφέρει ισχυρό πλήγμα στους εργαζομένους της.
Με έδρα την Χώρα των Βάσκων στην Ισπανία, η εταιρεία παράγει μία ποικιλία προϊόντων, όπως κυλιόμενες πόρτες, πλαστικά εξαρτήματα που χρησιμοποιούνται και ιατρικό εξοπλισμό, που πωλούνται ανά τον κόσμο. Καθώς ο κορωνοϊός σάρωσε την Ευρώπη τον Μάρτιο, η ισπανική κυβέρνηση έδωσε εντολή στην εταιρεία να κλείσει δύο από τα τρία τοπικά εργοστάσια, με αποτέλεσμα να απειλείται η θέση 210 εργαζομένων.
Αλλά η Erreka Group απέφυγε τις απολύσεις μειώνοντας προσωρινά τους μισθούς κατά 5%. Συνέχισε να πληρώνει εργαζομένους που έμεναν σπίτι με αντάλλαγμα την υπόσχεση ότι θα αναπλήρωναν κάποιες από τις ώρες όταν επέστραφαν οι καλές ημέρες. Αυτό ήταν εφικτό γιατί είναι μέρος μίας τεράστιας ομάδας συνεργατικών επιχειρήσεων, με κέντρο την πόλη του Μοντραγκόν.
Οι περισσότεροι εργαζόμενοι είναι συνεταίροι, δηλαδή ιδιοκτήτες της εταιρείας. Αν και οι 96 συνεργατικές εταιρείες του Mondragon Corporation πρέπει να παράγουν κέρδη για να μένουν ζωντανές, όπως κάθε άλλη επιχείρηση. Αλλά δεν δίνουν μερίσματα στους μετόχους, στηρίζουν τους μισθούς.
Η ιδέα των συνεργατικών εταιρειών μπορεί να δίνει σε κάποιους την αίσθηση του “hippie σοσιαλισμού”, περιορίζοντας την αξία της ως μοντέλου για την παγκόσμια οικονομία. Αλλά οι συνεργατικές του Μοντραγκόν απασχολούν περισσότερους από 70.000 ανθρώπους στην Ισπανία, γεγονός που καθιστά τη Mondragon Corporation έναν από τους μεγαλύτερους εργοδότες στη χώρα με έσοδα άνω των 12 δισ. ευρώ. Η ένωση αυτή περιλαμβάνει μία από τις μεγαλύτερες αλυσίδες οπωροπωλείων, την Eroski, ένα πιστωτικό ίδρυμα και μεταποιητικές βιομηχανές με εξαγωγές ανά τον πλανήτη.
«Το Mοντραγκόν είναι ένα από τα ορόσημα του κινήματος της κοινωνικής οικονομίας χάρη στην έκτασή του» λέει ο Amal Chevreau, αναλυτής στο Κέντρο Επιχειρηματικότητας του ΟΟΣΑ στο Παρίσι. «Δείχνεί ότι είναι δυνατό να είσαι κερδοφόρος, αλλά και πάλι να λειτουργείς στη βάση κοινωνικών στόχων».
Σε έναν κόσμο αντιμέτωπο με τις διευρυνόμενες οικονομικές ανισότητες, οι συνεργατικές εταιρείες κερδίζουν την προσοχή ως πιιθανή εναλλακτική στο καθιερωμένο μοντέλο του παγκόσμιου καπιταλισμού. Το πάγωμα μεγάλου μέρους της οικονομίας έχει πυροδοτήσει αύηση της ανεργίας, απειλώντας τη δυνατότητα των εργαζομένων να θρέψουν τις οικογένειές τους και να πληρώσουν το ενοίκιο ή τις δόσεις του στεγαστικού δανείου. Τα κρατικά σχέδια διάωσης έχουν δώσει έμφαση στην προστασία ενεργητικού, όπως οι μετοχές και τα ομόλογα, αφήνοντας τους εργαζομένους ευάλωτους.
Πολλές μεγάλες επιχειρήσεις έχουν διανείμει σημαντικό μέρος των κερδών τους στους μετόχους στη μορφή μερισμάτων και ανεβάζοντας τις μετοχικές τιμές. Όταν έφτασε η πανδημία πολλές δεν είχαν τα αποθέματα να αντεπεξέλθουν στην κρίση, με αποτέλεσμα οι εργαζόμενοι να μπουν σε αναστολή εργασίας ή να απολυθούν. Στις συνεργατικές οι μάνατζερς πρέπει να κρατήσουν τα κέρδη στην εταιρεία για να αποτρέψουν τις απολύσεις σε δύσκολους καιρούς.
Ο Antton Tomasena, διευθύνων σύμβουλος του Erreka Group, είπε: «Θέλαμε οι άνθρωποι να μην έχουν πολλές έγνοιες».
Οι συνεργατικές του Μοντραγκόν έχουν τις ρίζες τους στα ερήπεια του ισπανικού Εμφυλίου Πολέμου στις αρχές του 1940, όταν ένας ιερέας, ο José M. Arizmendiarrieta, έφτασε κομίζοντας ανορθόδοξες ιδέες για την βελτίωση των οικονομικών συνθηκών. Έβλεπε τις συνεργατικε΄ς αρχές ως το κλειδί για την άνοδο του βιοτικού επιπέδου. Το 1955 έπεισε πέντε αποφοίτους ενός τοπικού προγράμματος μηχανολογίας να αγοράσουν μία εταιρεία που κατασκεύαζε θερμαντικά σώματα και να τη λειτουργήσουν ως συνεργατική. Έκαναν τους εργαζομένους ιδιοκτήτες, με κάθε έναν από αυτούς να έχει μία ψήφο σε μία δημοκρατική διαδικασία, που καθόριζε μισθούς, εργασιακές συνθήκες και τα κέρδη διανέμονταν κάθε χρόνο.
Ανά τις δεκαετίες, άλλες συνεργατικές δημιουργήθηκαν. Κάθε μία είναι αυτόνομη, αλλά λειτουργούν υπό κοινές αρχές Οι μισθοί των διευθυντικών στελεχών είναι το πολύ έως 6 φορές υψηλότεροι πάνω από τον κατώτατο μισθό. Οι περισσότεροι εργαζόμενοι λαμβάνουν τουλάχιστον διπλά χρήματα από τον κατώτατο μισθό, ενώ έχουν επιδόματα ιδιωτικής υγειονομικής περίθαλψης, ετήσιο μερίδιο στα κέρδη και συντάξεις.
Το Μοντραγκόν επικαλείται την επίδοση του στην πανδημία ως απόδειξη της επιτυχίας. Οι εργαζόμενοι γνωρίζουν ότι ως ιδιοκτήτες έχουν να ωφεληθούν από τις θυσίες που ενισχύουν την επιχείρησή τους. «Αυτό είναι περισσότερο από μία δουλειά» λέει η Joana Ibarretxe Cano, διευθύντρια παραγωγής του Erreka Group. «Είναι η αίσθηση του να είσαι μέλος μίας ομάδας».
Η Rachel Chaundler συνέβαλε στο ρεπορτάζ.
Copyright: 2021 The New York Times
Ακολουθήστε το Money Review στο Google News
