Ήταν αυτός ο πιο «φθηνός» δισεκατομμυριούχος; Η παροιμιώδης τσιγγουνιά του Mr Ikea
27 Ιανουαρίου 2018
Τουλάχιστον ένας στους 10 Ευρωπαίους έχει συλληφθεί πάνω σε ένα κρεβάτι της Ikea, λένε οι στατιστικές. Ελάχιστοι από αυτούς, ωστόσο, γνωρίζουν ότι χρωστούν την ύπαρξή τους στον Ίνγκβαρ Κάμπραντ, ο οποίος πέθανε στις 27 Ιανουαρίου του 2018, σε ηλικία 91 ετών.
Ο ιδρυτής της μεγαλύτερης εταιρείας επίπλων του κόσμου, μιας αυτοκρατορίας με περισσότερα από 540 καταστήματα σε τουλάχιστον 53 χώρες και 225.000 υπαλλήλους, θεωρείται ο άνθρωπος που εκδημοκράτισε το ντιζάιν, έφερε τη σκανδιναβική αισθητική σε εκατομμύρια μεσοαστικά σπίτια ανά τον πλανήτη και έβαλε τη Σουηδία στο χάρτη του διεθνούς επιχειρείν. Όμως, όταν ο δήμαρχος της πόλης όπου γεννήθηκε τον κάλεσε για τα αποκαλυπτήρια του αγάλματος που είχε στήσει προς τιμήν του, ο δισεκατομμυριούχος επιχειρηματίας αρνήθηκε να κόψει την κορδέλα. Ο Κάμπραντ την έλυσε, τη δίπλωσε προσεκτικά και την επέστρεψε στο δήμαρχο, προτρέποντάς τον να την ξαναχρησιμοποιήσει. Ο «Mr Ikea» προτιμούσε να είναι γνωστός για το λιτό τρόπο ζωής και την παροιμιώδη τσιγκουνιά, παρά για τα δισεκατομμύριά του. Είναι, άλλωστε, ο μοναδικός που έβγαλε επίσημη διάψευση όταν κάποιο περιοδικό τον ανακήρυξε το 2004 σε πλουσιότερο άνθρωπο του κόσμου, υπολογίζοντας ότι η προσωπική του περιουσία είχε πια ξεπεράσει εκείνη του Μπιλ Γκέιτς και του Γουόρεν Μπάφετ.
Όπως είχε εκμυστηρευτεί σε ένα στενό του συνεργάτη λίγα χρόνια πριν από το θάνατό του ο Ίνγκβαρ Κάμπραντ, ποτέ του δεν φαντάστηκε ότι θα γινόταν τόσο επιτυχημένος. Γεννημένος το 1926 σε μια μικρή φάρμα, σε ένα χωριό του Σμόλαντ στη Σουηδία, μεγάλωσε φτωχικά. Ο πατέρας του, μετανάστης από τη Γερμανία, τον αποκαλούσε «τεμπέλη», γιατί δεν σηκωνόταν το πρωί να αρμέξει τις αγελάδες. Οι επιδόσεις του στο σχολείο δεν ήταν καλύτερες, αφού ως δυσλεξικός ήταν ένας μάλλον κακός μαθητής.
Όμως, το επιχειρηματικό του δαιμόνιο φάνηκε από πολύ νωρίς. Ήταν μόλις πέντε χρόνων όταν άρχισε να πουλά σπίρτα στα γειτονικά σπίτια. Αγοράζοντάς τα χονδρική από τη Στοκχόλμη, μπορούσε να τα πουλά ακριβότερα και να βγάζει ένα καλό κέρδος. Έως τα 11 του χρόνια είχε επεκτείνει την επιχείρησή του, προσφέροντας πλέον από σπόρους και ψάρια έως χριστουγεννιάτικα στολίδια. Και όταν στα 17 του χρόνια χρειάστηκε να ιδρύσει την πρώτη του εταιρεία, την αποκάλεσε «Ikea», από τα αρχικά του ονόματός του, της φάρμας και του χωριού στο οποίο μεγάλωσε (Ingvar Kamprad, Elmtaryd, Agunnaryd).
Ο Κάμπραντ δεν σταμάτησε ποτέ να ψάχνει για νέα προϊόντα, από τα οποία θα μπορούσε να βγάλει χρήματα. Η επιχείρησή του, που πλέον στεγαζόταν σε μια καλύβα στον κήπο του σπιτιού του, πουλούσε μέσω καταλόγου ό,τι μπορεί να φανταστεί κανείς.
Και καθώς πολλοί από τους αγρότες του Σμόλαντ έφτιαχναν ξύλινα έπιπλα για να συμπληρώνουν το εισόδημά τους, αποφάσισε να ρισκάρει, επενδύοντας σε μια καρέκλα, την οποία ονόμασε «Ρουθ». Η καρέκλα ξεπούλησε αμέσως και πολύ σύντομα στη γκάμα της Ikea προστέθηκε ένα τραπεζάκι σαλονιού και ένας καναπές-κρεβάτι. Έως το 1951 είχε βγάλει το πρώτο του εκατομμύριο.
Το πρώτο κατάστημα Ikea άνοιξε το 1953, σε μία εποχή που η Σουηδία μεταμορφωνόταν. Τη δεκαετία του 1950, περίπου 50.000 φάρμες έκλεισαν και τα επόμενα χρόνια χτίστηκαν 1.000.000 διαμερίσματα, για να στεγάσουν εκείνους που άφηναν πίσω τους την αγροτική ζωή. Αυτό ήταν το αγοραστικό κοινό του Κάμπραντ και ο δαιμόνιος επιχειρηματίας φρόντιζε να τους προσφέρει έπιπλα σε ιδιαίτερα προσιτές τιμές, χρησιμοποιώντας το μοντέλο λειτουργίας για το οποίο η Ikea είναι διάσημη μέχρι και σήμερα. Οι πελάτες μπορούσαν να δουν από κοντά τα έπιπλα στην έκθεση, αλλά έπρεπε να τα παραλάβουν μόνοι τους από τις αποθήκες, αφού η παρουσία των εργαζόμενων περιοριζόταν στα ταμεία.
Η επιτυχία του καταστήματος ήταν τέτοια ώστε οι ανταγωνιστές άρχισαν σύντομα να ενοχλούνται. Το 1955, απέκλεισαν τον Κάμπραντ από τις εκθέσεις του κλάδου και ανάγκασαν τους προμηθευτές να του γυρίσουν την πλάτη. Όμως, η κίνηση αυτή γύρισε μπούμερανγκ για εκείνους. H Ikea ξεκίνησε να σχεδιάζει τα δικά της έπιπλα και βρήκε άλλους προμηθευτές στην Πολωνία και την υπόλοιπη Ανατολική Ευρώπη, μειώνοντας ακόμα περισσότερο τις τιμές της.
Όμως, η καθοριστική στιγμή που έκανε την Ikea αυτό που όλοι γνωρίζουμε ήρθε μάλλον τυχαία. Όταν ο Κάμπραντ είδε έναν υπάλληλο να αφαιρεί τα πόδια ενός τραπεζιού, ώστε αυτό να χωρέσει στο αυτοκίνητο του πελάτη, γεννήθηκε η ιδέα της επίπεδης συσκευασίας. Από τη στιγμή που ο αγοραστής αναλάμβανε να κάνει μόνος του τη συναρμολόγηση, η Ikea μπορούσε να εξασφαλίσει ακόμα χαμηλότερες τιμές. Η αντιστροφή της παραδοσιακής παραγωγικής διαδικασίας ήταν το επόμενο βήμα. Έτσι, ενώ όλες οι εταιρείες ορίζουν την τελική τιμή πώλησης ενός προϊόντος λαμβάνοντας υπόψη το κόστος παραγωγής του, η Ikea πρώτα σκέφτεται πόσο θέλει να το πουλήσει και μετά φροντίζει ώστε η κατασκευή του να ευθυγραμμίζεται με το στόχο αυτό.
Το «δημοκρατικό ντιζάιν», όπως το αποκαλούσε ο Ίνγκβαρ Κάμπραντ, αναγνωρίζεται σήμερα ως η σπουδαιότερη κληρονομιά αυτού του εκκεντρικού Σουηδού επιχειρηματία. «Ο Κάμπραντ προσέφερε αξιοπρεπές ντιζάιν σε εκατομμύρια ανθρώπους σε προσιτές τιμές. Είναι αυτός που εκδημοκράτισε το ντιζάιν», είχε πει για εκείνον στους Financial Times η Άλις Ρόσθορν, πρώην διευθύντρια του Design Museum του Λονδίνου. «Χωρίς την Ikea, οι περισσότεροι άνθρωποι δεν θα είχαν πρόσβαση στο σύγχρονο ντιζάιν σε προσιτές τιμές. Αυτή η εταιρεία έχει κάνει περισσότερα για να εκμοντερνίσει τα σπίτια από ό,τι όλος ο υπόλοιπος κόσμος του ντιζάιν μαζί», έγραψε το βρετανικό περιοδικό Icon το 2005, δίνοντας στον Κάμπραντ τον τίτλο του ανθρώπου που επηρεάζει το σύγχρονο γούστο περισσότερο από οποιονδήποτε άλλο στον πλανήτη.
«Ο Κάμπραντ έβαλε τη Σουηδία στον παγκόσμιο χάρτη», δήλωσε στο άκουσμα της είδησης του θανάτου του, το 2018, η υπουργός Εξωτερικών της πατρίδας του, Μάργκοτ Βάλστρεμ. Πραγματικά, η Ikea έσπασε τα σύνορα –όχι μόνο τα γεωγραφικά, αλλά και τα ταξικά ή πολιτισμικά- καταφέρνοντας να πουλά τα ίδια σουηδικά προϊόντα σε όλο τον κόσμο. Και παρότι τα καταστήματά της ανά τον πλανήτη είναι πάντα βαμμένα στα χαρακτηριστικά χρώματα της σουηδικής σημαίας, οι σχέσεις του επιχειρηματία με τη χώρα του ήταν μάλλον περίπλοκες. Ο Κάμπραντ έζησε αυτοεξόριστος για 40 χρόνια, πρώτα στη Δανία και μετά στην Ελβετία, προκειμένου να αποφύγει το σκληρό φορολογικό καθεστώς της Σουηδίας.
Στο χωριό Επαλίνζ, λίγο έξω από τη Λοζάνη, όπου διέμενε για χρόνια, ήταν γνωστός ως ο «θείος Σκρουτζ», για το επιεικώς λιτό lifestyle του. Τη στιγμή του θανάτου του, ο Κάμπραντ διέθετε περιουσία 58,7 δισ. δολαρίων και κατείχε τη θέση του όγδοου πλουσιότερου ανθρώπου στη γη. Παρότι δισεκατομμυριούχος, επέμενε να οδηγεί ένα Volvo 20ετίας, να ταξιδεύει μόνο στην οικονομική θέση, να μαζεύει τα φακελάκια με το αλάτι από τα φαστ φουντ και να ψωνίζει στον μανάβη το απόγευμα, όταν οι τιμές είναι χαμηλότερες. «Εάν με κοιτάξετε από την κορυφή έως τα νύχια, θα δείτε πως ό,τι φοράω είναι αγορασμένο από τη λαϊκή αγορά», έλεγε με καμάρι σε κάποια τηλεοπτική συνέντευξή του, για να προσθέσει ότι φροντίζει πάντα να κόβει τα μαλλιά του όταν βρίσκεται σε κάποια χώρα του τρίτου κόσμου, ώστε να γλιτώνει τα ακριβά κουρέματα.
Αυτές ακριβώς οι αρχές της λιτότητας αποτελούν τη βάση της κουλτούρας της Ikea, όπως άλλωστε αποτυπώθηκαν και στη «Διαθήκη ενός εμπόρου επίπλων», την οποία συνέταξε ο ίδιος ο Κάμπραντ και μοίρασε στους υπαλλήλους του το 1976. «Η σπατάλη πόρων είναι θανάσιμο αμάρτημα στην Ikea», γράφει μεταξύ άλλων η «βίβλος» της εταιρείας, την οποία οι εργαζόμενοι οφείλουν να ακολουθούν ευλαβικά μέχρι και σήμερα.
Όσο για τον ίδιο τον Κάμπραντ, δεν έλειψαν οι φορές που αυτή η εικόνα του ολιγαρκούς γεράκου την οποία έχτιζε για δεκαετίες ολόκληρες, κλονίστηκε. Ο επιχειρηματίας είχε παραδεχθεί το πρόβλημα αλκοολισμού που αντιμετώπιζε, λέγοντας ότι επρόκειτο για μια κακή συνήθεια που απέκτησε στα ταξίδια του στην Πολωνία, όπου κάθε στιγμή της ημέρας δίνει μια αφορμή για ποτό. Το πιο σκοτεινό σημείο της ιστορίας του, ωστόσο, εντοπίζεται στο ναζιστικό παρελθόν και τις σχέσεις του με το σουηδικό φασιστικό κόμμα. «Ήταν το μεγαλύτερο λάθος της ζωής μου», έγραψε το 1994 σε μια χειρόγραφη επιστολή την οποία έστειλε με φαξ σε όλους τους υπαλλήλους του, όταν αποκαλύφθηκαν λεπτομέρειες του παρελθόντος του.
moneyreview.gr
Διαβάστε επίσης:
Apple: Η άγνωστη ιστορία του τρίτου συνιδρυτή που κλώτσησε δισεκατομμύρια
Τζεφ Μπέζος: Η αλήθεια για το ελληνικό επίθετο, τον άγνωστο πατέρα του και το τσίρκο
Ακολουθήστε το Money Review στο Google News
