Πώς τα αεροσκάφη κατέκτησαν την Ανταρκτική
Οι πτήσεις πάνω από την πιο κρύα ήπειρο της Γης είναι επικίνδυνες, αλλά δίχως την εξέλιξη των αεροσκαφών, θα γνωρίζαμε πολύ λίγα για την απόμακρη αυτή ήπειρο και η εμφάνιση ζωής εκεί θα ήταν αδύνατη.
Η περίοδος εξερεύνησης της Ανταρκτικής έφτασε στο ζενίθ της τον Δεκέμβριο του 1911, όταν ο Νορβηγός Roald Amundsen νίκησε τον Robert Falcon και έφτασε πρώτος στον Νότιο Πόλο. Το αποκορύφωμα της περιόδου ήταν όταν ο Αυστραλός Sir George Hubert Wilkins κατέφτασε λίγο έξω από την Ανταρκτική ήπειρο με σκοπό την εξερεύνηση της τελευταίας απομακρυσμένης ηπείρου του πλανήτη. Η πτήση του Wilkins ακολουθήθηκε από παρόμοια εγχειρήματα από διάφορους πρωτοπόρους πιλότους, οι εξερευνήσεις των οποίων χάραξαν τον δρόμο για να πάρει η Ανταρτική τη μορφή που γνωρίζουμε σήμερα. Η αποστρατικοποιημένη, φιλική προς το περιβάλλον και επιστημονικά ανεπτυγμένη ήπειρος που γνωρίζουμε σήμερα εμφανίστηκε τότε, και παραμένει έτσι μέχρι σήμερα.
Ανά τον κόσμο, η χρήση αεροσκαφών άλλαξε τόσο τους όρους εξερεύνησης, όσο και αυτά που μπόρεσαν να καταφέρουν οι επιστήμονες και εξερευνητές από εκείνη την περίοδο και έπειτα. Τα αεροσκάφη επέφεραν σημαντικές αλλαγές στον τομέα της εξερεύνησης, αλλά και της γεωπολιτικής και στρατηγικής. Εκτός αυτού, συνέβαλαν στη διαμόρφωση μιας διαφορετικής εικόνας για την ήπειρο από αυτή που είχαν οι επιστήμονες παλαιότερα.
Η δημιουργία χαρτών εκείνης της περιόδου και για την συγκεκριμένη περιοχή θα ήταν αδύνατη χωρίς τη συμβολή αεροσκαφών, ακόμα και αν οι εικόνες δεν γίνονταν άμεσα αντιληπτές. Αν και τώρα οι δορυφόροι έχουν συνεισφέρει στην έγκυρη απεικόνιση, αυτό δεν σημαίνει ότι οι εξερευνητές έχουν μελετήσει εξ ολοκλήρου την περιοχή, καθώς υπάρχουν και σημεία τα οποία δεν έχουν επισκεφθεί ποτέ.
Μια από τις μεγαλύτερες προκλήσεις που αντιμετωπίζουν οι πιλότοι στην Ανταρκτική είναι η έλλειψη αντιθέσεων μεταξύ εδάφους και ουρανού. Γι’ αυτό, νέοι πιλότοι ξεκινούν διαδικασίες εξερεύνησης μόνο όταν υπάρχει ηλιοφάνεια, η οποία κάνει τον πάγο στο έδαφος να αστράφτει. Η διαρκής επαγρύπνηση είναι επίσης προϋπόθεση, τόσο για την ασφάλεια των πιλότων όσο και για την έγκυρη αποτύπωση νέων γεωλογικών στοιχείων.
Το αεροσκάφος που χρησιμοποίησαν ο Wilkins και ο συγκυβερνήτης του, Carl Ben Eielson, ήταν η πιο εξελιγμένη τεχνολογία το 1928. Το μοντέλο αεροπλάνου που χρησιμοποίησαν, το Lockheed Vega, τους επέτρεψε να καλύψουν αποστάσεις που θα χρειαζόταν μήνες για να ολοκληρώσουν πεζοί. Στην πτήση διάρκειας 10 ωρών, οι πιλότοι κάλυψαν μια απόσταση 1.600 χιλιομέτρων και ανακάλυψαν ανεξερεύνητες εκτάσεις στην Ανταρκτική, οι οποίες ήταν δυσπρόσιτες με τα πόδια και απομακρυσμένες. Για πρώτη φορά στα χρονικά, νέα εδάφη είχαν ανακαλυφθεί από τον αέρα.
Ένα χρόνο αργότερα, ο Wilkins έπαψε να είναι ο μόνος που ανακάλυψε νέα μέρη στην ήπειρο αυτή. Ο Αμερικανός Richard Byrd επένδυσε εκατομμύρια δολάρια για την οργάνωση της μεγαλύτερης αποστολής στην περιοχή μέχρι τις μέρες μας. Το σημείο στο οποίο παρέμειναν για λίγο καιρό το ονόμασαν «Μικρή Αμερική».
Τον Νοέμβριο του 1929, υπήρχε η αίσθηση ανταγωνισμού μεταξύ του Wilkins και του Byrd. Καθώς και οι δύο ήθελαν να φτάσουν στον Νότιο Πόλο πρώτοι, η ευρέως διαδεδομένη αίσθηση αναμέτρησης ώθησε τον Byrd να ξεκινήσει πρώτος την πτήση προς την περιοχή. Στις 29 Νοεμβρίου 1929, ο Byrd έγινε ο πρώτος Αμερικανός που έφτασε στον Νότιο Πόλο, και η σημαία που καρφώθηκε στο έδαφος έστειλε ένα διεθνές μήνυμα.
Τα 13 πλοία, 33 αεροσκάφη και 4.700 άτομα πεζικό τα οποία οργάνωσε το Ναυτικό των ΗΠΑ ως μέρος της αποστολής Highjump ήταν το αποκορύφωμα της κατάκτησης της Αρκτικής και αποτέλεσε την αρχή μιας νέας εποχής για επιστημονικές ανακαλύψεις και για τη ναυτική ετοιμότητα σε περίπτωση εχθροπραξιών.
Ο ανταγωνισμός μεταξύ των πρώτων «κατακτητών» της Αρκτικής αποδεικνύει πως οι εξερευνήσεις δεν είναι ποτέ ουδέτερες. Οι άνδρες που κατέφτασαν στις δυσπρόσιτες αυτές περιοχές ωθούνταν από προσωπικά κίνητρα, διάθεση εξερεύνησης, θαυμασμό, αγάπη για την επιστήμη, επιθυμία για δόξα αλλά και μια νότα ιμπεριαλισμού. Την εικοσαετία μεταξύ 1920 και 1940, η χαρτογράφηση της Αρκτικής αποτέλεσε κεντρικό θέμα συζήτησης, μιας και τα δηλωθέντα σύνορα από την μια πλευρά αμφισβητούνταν από την άλλη. Οι μάχες σχετικά με την χαρτογράφηση οδήγησαν μια Γερμανική αποστολή το 1939 να ρίξει από αεροσκάφος ναζιστικά σύμβολα στην επιφάνεια του εδάφους, για να επισημοποιήσει και τις δικές της διεκδικήσεις.
Το κυνήγι φαλαινών και ο έλεγχος των υδάτων συνέβαλε στην δημιουργία ενός ανταγωνιστικού κλίματος. Εκτός αυτού, φυσικοί πόροι όπως πετρέλαιο και ουράνιο βρίσκονταν σε αφθονία στην Αρκτική, γεγονός που επιτείνει τις εντάσεις. Ωστόσο, αν και είναι μια από τις πιο πλούσιες ηπείρους από πλευράς φυσικού πλούτου, οι μεγάλες δυνάμεις δεν την «τεμάχισαν», αλλά συνυπήρξαν στην περιοχή για μια μεγάλη περίοδο επιστημονικών ανακαλύψεων.
Η προσοχή που δόθηκε στις επιστήμες έφερε επίσης περισσότερε γυναίκες τόσο στον επιστημονικό τομέα, αλλά και στην ήπειρο. Η Irene Bernasconi από την Αργεντινή έγινε μια από τις πρώτες γυναίκες επιστήμονες που εργάστηκαν στην Αρκτική, ακολουθώντας τα χνάρια της Jackie Ronnie, η οποία ήταν η πρώτη γυναίκα η οποία εξερεύνησε την ήπειρο ως μέλος αποστολής το 1947.
Η πιο σημαντική εξέλιξη, ωστόσο, ήταν η δημιουργία της Συνθήκης της Ανταρκτικής το 1959, η οποία αποτελείτο από 12 κράτη-μέλη και βασιζόταν στην θεμελιώδη αρχή της διεθνούς συνεργασίας και συνύπαρξης. Σήμερα, τα κράτη τα οποία ακολουθούν αυτή την συνθήκη έχουν αυξηθεί στα 46. Η επιστήμη είναι πλέον το «νόμισμα» της περιοχής, και η διαρκής κατασκευή υποδομών επιτρέπει την συνεχή εξέλιξη και πρόοδο του επιστημονικού τομέα.
Ωστόσο, εντάσεις παραμένουν. Η Συνθήκη έχει «παγώσει» υπάρχουσες διαμάχες, αλλά χώρες όπως η Ρωσία και η Κίνα είναι πιο αποφασιστικές σε ότι έχει να κάνει με την εγκατάστασή τους τους στην περιοχή. Το λιώσιμο των πάγων απειλεί να φέρει στην επιφάνεια επιλυμένα ζητήματα και να εντείνει τις υπάρχουσες εντάσεις περισσότερο.
moneyreview.gr με πληροφορίες από BBC
Ακολουθήστε το Money Review στο Google News
