Όταν ο Σαρτρ απάντησε στο υπαρξιακό ερώτημα που μας κατατρέχει

Ο Ζαν-Πωλ Σαρτρ (21 Ιουνίου 1905 – 15 Απριλίου 1980) ήταν ένας κορυφαίος Γάλλος φιλόσοφος, λογοτέχνης, κριτικός και πολιτικός ακτιβιστής, ο κυριότερος εκπρόσωπος του φιλοσοφικού υπαρξισμού και της φαινομενολογίας.

Υποστηρικτής του Μαρξισμού, ο Σαρτρ θεωρούσε ότι οι διανοούμενοι πρέπει να παίζουν ενεργό ρόλο στην κοινωνία και ο ίδιος υπήρξε σε σημαντικό βαθμό εσωτερικά στρατευμένος καλλιτέχνης (όχι από κάποιο κράτος ή καθεστώς), στηρίζοντας τις αριστερές πολιτικές επιλογές του με τη ζωή του και το έργο του.

Κάνει αισθητή την παρουσία του και στα γεγονότα του Μάη του ’68, λέγοντας μάλιστα στο Radio-Luxembourg ότι «η μόνη σχέση που μπορούν να έχουν οι φοιτητές με αυτό το Πανεπιστήμιο είναι να το διαλύσουν και για να το διαλύσουν, υπάρχει μόνο μια λύση, να κατέβουν στους δρόμους».

Ο Γάλλος υπαρξιστής φιλόσοφος Jean-Paul Sartre κατεβαίνει στο δρόμο πλάι στους εξεγερμένους φοιτητές κατά τη διάρκεια του γαλλικού Μάη. Η προκήρυξη γενικών εκλογών το 1968, απ’ τις οποίες πραγματοποιείται θριαμβευτικά μια δεξιά στροφή με το κόμμα του Charles de Gaulle, θα δώσει την ευκαιρία στο Γάλλο φιλόσοφο να γράψει ένα υπέροχο άρθρο στο περιοδικό Temps Modernes, το οποίο έχει ένα τίτλο κάθε άλλο παρά ακαδημαϊκό, που, ωστόσο, εκφράζει με εξαιρετική καυστικότητα το κλίμα της εποχής: «Εκλογές, παγίδα για μαλάκες».

Δύο από τις πιο κλασικές του ρήσεις, που καθόρισαν το κίνημα του Υπαρξισμού κι έφεραν σε αντιπαραβολή τις έννοιες ύπαρξη (existence) και ουσία (essence) είναι οι: «Η ύπαρξη προηγείται της ουσίας» («L’existence précède l’essence») και φυσικά ότι «Ο άνθρωπος είναι καταδικασμένος να είναι ελεύθερος» («L’ homme est condamne a etre libre»).

Στο βιβλίο του, «Το Είναι και το Μηδέν», ο Σαρτρ αντιπαραθέτει την άμεση, αδρανή πραγματικότητα, που αποτελείται από «πράγματα» που δίνονται στη συνείδηση, το «είναι που βρίσκεται μέσα μας», και την άρνησή του από τη συνείδηση , το «για τον εαυτό μας».

Ακριβώς αυτή η δύναμη της συνείδησης σηματοδοτεί και σημαίνει την απόλυτη ελευθερία, στην οποία είναι καταδικασμένος να ζει ο άνθρωπος. («L’ homme est condamne a etre libre»).

Πώς, όμως, επιτυγχάνεται αυτή η ελευθερία; Μέσα από το συνεχές σχέδιο που κάνει ο άνθρωπος για τη ζωή του φυσικά. Οτιδήποτε συμβαίνει στον κόσμο, συμμετέχει ουσιαστικά στην άνευ όρων ελευθερία και στην ευθύνη της αρχικής επιλογής. Ο Σαρτρ θέτει, λοιπόν, σε αυτό ακριβώς το σημείο, την πρωτοκαθεδρία της ύπαρξης επί της ουσίας, και αυτό είναι που ορίζει και καθορίζει τον υπαρξισμό (existentialisme).

Για τον Σαρτρ, αυτό που μένει πάντα είναι να πραγματοποιηθεί η πραγματικότητα: «Πέφτοντας μέσα στον κόσμο, υποφέροντας, παλεύοντας ο άνθρωπος προσδιορίζεται σιγά-σιγά».

Παρότι, άλλοι φιλόσοφοι θεωρήθηκαν θεμελιωτές του υπαρξισμού, ο Σαρτρ ήταν αυτός που τον έφερε στο προσκήνιο, συντελώντας σε μια άνευ προηγουμένου πνευματική επανάσταση για την εποχή και δημιουργώντας το ομώνυμο γαλλικό κίνημα που προέβαλε την ύπαρξη (existence) σε αντιπαραβολή και αντίθεση με την ουσία (essence).

Η τελευταία (essence), αντιμετωπίστηκε ως απατηλό δημιούργημα του φιλοσοφικού στοχασμού που παρέβλεπε μέχρι τότε το άμεσο και οδυνηρό δεδομένο της ύπαρξης.

Γνήσιος εκπρόσωπος του υπαρξισμού, ο Σαρτρ δεν μπορεί παρά να αρνείται τη φροϋδική ψυχανάλυση και το ασυνείδητο, καθώς, αν τη δεχόταν, αυτό θα σήμανε ότι ο άνθρωπος δεν είναι ελεύθερος να γίνει ελεύθερος, αλλά προκαθορίζεται από μύχιες ενορμήσεις που βρίσκονται πέρα και πίσω από τον έλεγχό του. «Ο άνθρωπος πρέπει να δημιουργηθεί μέσα από τη ζωή και τις πράξεις του, επειδή στον άνθρωπο – και μόνο στον άνθρωπο- η ύπαρξη προηγείται της ουσίας».

Πηγή: neolaia.gr

Ακολουθήστε το Money Review στο Google News