Άρθουρ Σοπενχάουερ: Η ζωή είναι ένα εκκρεμές που κινείται μεταξύ πόνου και απελπισίας
Ένας από τους πιο σημαντικούς και πολυδιαβασμένους φιλοσόφους είναι αδιαμφισβήτητα ο Άρθουρ Σοπενχάουερ, ο οποίος γεννήθηκε σαν σήμερα, στις 22 Φεβρουαρίου 1788 στο Ντάντσιχ. Ο Άρθουρ Σοπενχάουερ ήταν Γερμανός φιλόσοφος, που σύμφωνα με δικά του λόγια αποτελούσε την ιδεολογική συνέχεια του Καντ, ενώ θεωρούσε τον εαυτό του λάτρη του “θείου”, όπως αποκαλούσε τον Πλάτωνα.
Ο Άρθουρ Σοπενχάουερ δημιούργησε ένα νέο ρεύμα φιλοσοφίας, στο οποίο έθεσε ως βάση τη βούληση, ως μεταφυσική αρχή κατανόησης του κόσμου, αλλά και του ίδιου του ατόμου. Οι βάσεις της θεωρίας του έγιναν μέσω ενός συγγράμματος με τίτλο Ο κόσμος ως βούληση και παράσταση. Το σύγγραμμα αποτελείται από 4 «βιβλία» κι ένα εκτενές «παράρτημα», όπου ο νεαρός Σοπενχάουερ ξεδιπλώνει ολόκληρο το στοχασμό, που έμελλε να σημαδέψει την φιλοσοφία: τη γνωσιοθεωρία (βιβλίο Α΄), τη μεταφυσική (βιβλίο Β΄), την αισθητική (βιβλίο Γ΄), την ηθική (βιβλίο Δ΄) και την κριτική του της καντιανής φιλοσοφίας (παράρτημα).
Η πρώτη έκδοση κυκλοφόρησε το 1819, όταν ο ίδιος ήταν μόλις 30 ετών, ενώ το σύγγραμμα επανεκδόθηκε το 1944. Στη δεύτερη έκδοση του ο Άρθουρ Σοπενχάουερ διεύρυνε την πρώτη και πρόσθεσε ακόμη ένα εκτενέστερο μέρος, το οποίο, διαιρεμένο κι αυτό σε τέσσερα αντίστοιχα βιβλία, συμπλήρωνε το πρώτο.
Ο Άρθουρ Σοπενχάουερ ήταν και παραμένει ευρέως γνωστός για τον αθεϊστικό πεσιμισμό του και την φιλοσοφική του διαύγεια. Πριν το συγκεκριμένο σύγγραμμα, όμως, ο σπουδαίος φιλόσοφος μόλις στα 25 του χρόνια εκπόνησε τη διδακτορική του διατριβή, η οποία έφερε ως τίτλο “Επί της τετραπλής ρίζας του επαρκούς λόγου”. Εκεί, ο Άρθουρ Σοπενχάουερ εξέταζε αν η αιτιότητα καθαυτή μπορεί να προσκομίσει απαντήσεις για τον κόσμο μας.
Στο μεταγενέστερο σύγγραμμα, Ο Κόσμος ως Βούληση και ως Παράσταση, τόνιζε τον ρόλο του κύριου κινήτρου δράσης των ανθρώπων, το οποίο ο Σοπενxάουερ ονόμαζε Βούληση. Η ανάλυση της Βούλησης οδήγησε τον Σοπενxάουερ στο συμπέρασμα ότι οι συναισθηματικές, σωματικές και σεξουαλικές επιθυμίες δεν μπορούν ποτέ να εκπληρωθούν ολοκληρωτικά. Αυτό είχε ως αποτέλεσμα ο Σοπενxάουερ να κατατείνει προς ένα τρόπο ζωής που απέρριπτε τις ανθρώπινες επιθυμίες, παρόμοιο με αυτόν που διδάσκουν ο Βουδισμός και οι Βέδες.
Η μεταφυσική ανάλυση της Βούλησης από μέρους του Σοπενxάουερ, η άποψή του πάνω στο κίνητρο και την επιθυμία, και ο αφοριστικός τρόπος γραφής του επηρέασαν πολλούς γνωστούς ανθρώπους του πνεύματος όπως ο Φρειδερίκος Νίτσε, ο Ρίχαρντ Βάγκνερ, ο Λούντβιχ Βιτγκενστάιν, ο Άλμπερτ Αϊνστάιν, ο Σίγκμουντ Φρόυντ και ο Χόρχε Λουίς Μπόρχες.
Γενικότερα, στοιχεία της σκέψης του υπήρξαν ο κυνισμός, η αθεΐα και ο πεσιμισμός, τα οποία χαρακτήριζαν τον ίδιο ως άτομο, και έκαναν το έργο του να ξεχωρίσει επηρεάζοντας τη διανόηση για πολλά χρόνια ακόμη και μετά το θάνατό του.
Το 1833, έχοντας ταξιδέψει σε αρκετά μέρη της Ευρώπης και έχοντας ήδη κερδίσει την εκτίμηση σημαντικών λογίων, όπως είναι ο Γκαίτε, ο Άρθρουρ Σοπενxάουερ μετακόμισε στη Φρανκφούρτη. Εκεί, έζησε μέχρι το τέλος της ζωής του . Ο φιλόσοφος έφυγε από τη ζωή στις 21 Σεπτεμβρίου 1860 και σε ηλικία 72 χρονών από πνευμονική εμβολή.
Ο Άρθουρ Σοπενχάουερ μέσα από ορισμένα βιβλία του…
- Η τέχνη του να είσαι ευτυχισμένος
Σύνοψη: Πώς όμως ο δάσκαλος του σύγχρονου πεσιμισμού, ο Άρτουρ Σοπενχάουερ, καταπιάστηκε με ένα τέτοιο εγχείρημα; Το έκανε διότι άλλο η θεωρητική φιλοσοφία και άλλο η πρακτική σοφία της ζωής: δεν πρέπει να εγκαταλείπουμε κάθε ελπίδα και να γυρνάμε την πλάτη σε κανόνες ζωής, αποφθέγματα και συμβουλές που θα μας βοηθήσουν να αντιμετωπίσουμε τις δυσχέρειες και τις δυσκολίες τις οποίες μοιράζει απλόχερα η ύπαρξη. Η πεσιμιστική πεποίθηση ότι η ανθρώπινη ζωή αμφιταλαντεύεται ανάμεσα στον πόνο και στην ανία είναι αυτή που καθιστά επιτακτική την ανάγκη μιας πρακτικής σοφίας για να ζούμε καλύτερα.
Είναι προς όφελός μας να βρούμε κανόνες ζωής για να περιορίσουμε τα δεινά της ύπαρξης, να αντέξουμε τα χτυπήμαα της μοίρας και να κατακτήσουμε, αν όχι την απόλυτη ευτυχία, μια ευτυχία σχετική, την ευτυχία εκείνη που συνίσταται στην απουσία πόνου.
- Η τέχνη του να είσαι προσβλητικός
Σύνοψη: Όταν αντιλαμβάνεσαι ότι ο αντίπαλός σου υπερτερεί και κινδυνεύεις να εξευτελιστείς, τότε δίνεις στην κουβέντα προσωπική και προσβλητική τροπή. Προσωπική τροπή σημαίνει ότι ξεφεύγεις από το αντικείμενο της διαφωνίας (αφού έτσι κι αλλιώς το έχεις χάσει) και βρίσκεις έναν τρόπο να θίξεις τον αντίπαλό σου προσωπικά. Αυτό σημαίνει ότι παύει να σε ενδιαφέρει το οποιοδήποτε επιχείρημα του αντιπάλου σου. Εγκαταλείπεις εντελώς το αντικείμενο της συζήτησης και κατευθύνεις την επίθεσή σου στο πρόσωπο του συνομιλητή σου: θα γίνεις έτσι προσβλητικός, χαιρέκακος, συκοφάντης και χυδαίος. Αυτή η τακτική είναι ιδιαίτερα δημοφιλής, γιατί μπορεί να την υιοθετήσει ο καθένας, και ως εκ τούτου ασκείται κατά κόρον.
- Η τέχνη του να έχεις πάντα δίκιο
Σύνοψη: Ο Άρτουρ Σοπενχάουερ, ένας από τους μεγαλύτερους φιλοσόφους, έγραψε τον 19ο αιώνα ένα οξύ, οργισμένο, ανατρεπτικό και ταυτόχρονα σοφό, γλαφυρό και με υποδόριο χιούμορ δοκίμιο (που εκδόθηκε μετά θάνατον) υπό τον εύγλωττο τίτλο “Η τέχνη του να έχεις πάντα δίκιο”, που αυτοσυστήνεται ως εγχειρίδιο επικράτησης έναντι οποιουδήποτε αντιπάλου σε μια αντιπαράθεση. “Εριστική διαλεκτική” έγραψε ο ίδιος ο Σοπενχάουερ, συγκαλύπτοντας έτσι κάθε ειρωνικό τόνο, “είναι η τέχνη του να λογομαχεί κανείς – και να λογομαχεί με τέτοιο τρόπο ώστε να υπερασπίζεται επαρκώς τις θέσεις του, είτε έχει δίκιο είτε άδικο”. Και σαν να ήθελε να διαβεβαιώσει τους αναγνώστες του ότι το εννοούσε ειλικρινά αυτό, πρόσθεσε: “Σε μια αντιπαράθεση, πρέπει να αγνοήσουμε την αντικειμενική αλήθεια, ή μάλλον να την εκλάβουμε ως μια τυχαία συγκυρία, και να επικεντρωθούμε μόνο στην υπεράσπιση της θέσης μας και στην αντίκρουση της θέσης του αντιπάλου”. Ασφαλώς, η αληθινή πρόθεση του Σοπενχάουερ ήταν να επιστήσει την προσοχή των αναγνωστών του στα τεχνάσματα που χρησιμοποιούν κατά κόρον οι υπόλοιποι, είτε πρόκειται για πολιτικούς είτε για δημοσιογράφους, διαφημιστές ή εμπόρους. Προφασιζόμενος ότι διδάσκει τη “στρεψοδικία” (όπως χαρακτήρισε αργότερα ο ίδιος τη ρητορική), στην πραγματικότητα δίδαξε πώς να την αναγνωρίζει κανείς και, κατ’ επέκταση, πώς να την αντιμετωπίζει. Αυτό το δηκτικό μικρό έργο παραμένει ακόμη και σήμερα ένα πολύτιμο εργαλείο για τον σκοπό αυτό.
- Η τέχνη να επιβιώνεις
Σύνοψη: Κανένας άνθρωπος δεν έχει ζήσει στο παρελθόν, και κανείς δε θα ζήσει στο μέλλον. Το παρόν είναι η μόνη μορφή κάθε ζωής και το μόνο σίγουρο κτήμα της, το οποίο κανείς δεν μπορεί να της αφαιρέσει.
- Περί θανάτου
Σύνοψη: Κάθε θάνατος έχει ως ένα βαθμό τα χαρακτηριστικά μιας αποθέωσης ή μιας αγιοποίησης. Ο θάνατος, αγαπητέ μου, δεν είναι παρά μια αλλαγή εσωτερικής διακόσμησης.
Πολύ σύντομα θα έρθει να με πάρει ο θάνατος: ο ίδιος άγνωστος οδηγός που μ’ έφερε σ’ αυτή τη ζωή. Όσο για το γενικό τέλος, το οριστικό και αμετάκλητο τέλος, κατά κανόνα το θέλουμε όσο πιο μακριά γίνεται. Ο ύπνος είναι ο ημερήσιος τόκος, με τον οποίο αποπληρώνουμε σιγά σιγά το δάνειο του θανάτου. Η αποπληρωμή του δανείου γίνεται μέσα απ’ τον θάνατο.
Τα βάσανα που ανήκουν καθαρά στο παρόν, μπορούν να είναι μόνο υλικά: το χειρότερο απ’ αυτά είναι ο θάνατος. Ο θάνατος, στο μέτρο που αποτελεί δοκιμασία, αποτελεί κίνητρο για εξιλέωση, δεν είναι όμως η ίδια η εξιλέωση. […] κι ο θάνατος είναι η μεγάλη δεξαμενή της ζωής. […] μέχρι το θάνατο, αυτήν τη σίγουρη κατάληξη και άρα σκοπό της ζωής.
Ο θάνατος είναι η έκβαση, το ρεζουμέ της ζωής, ή το συσσωρευμένο κεφάλαιο […]. Ο θάνατος είναι ο χωρισμός της βούλησης από τον νου. Ο θάνατος μοιάζει με τη δύση του ήλιου, τον οποίο μόνο φαινομενικά καταπίνει η νύχτα […].
[…] οπότε ολόκληρος ο κόσμος του πρέπει να τελειώσει με το θάνατο, ο οποίος γι’ αυτόν έχει την ίδια σημασία με το τέλος του κόσμου. […] οπότε κοιτάζει το θάνατο, όπως κοιτάζει κανείς ανοιγοκλείνοντας τα βλέφαρα χωρίς αυτό να τον εμποδίζει να βλέπει.[…] για τον θάνατο, ο οποίος καταστρέφει μ’ ένα χτύπημα όλα όσα επιθυμούσε ο άνθρωπος, αποτελώντας έτσι το επιστέγασμα των μαθημάτων της ζωής. […] Και αντιλαμβάνομαι το θάνατο ως σκοπό της ύπαρξής μου. Το θάνατο δεν μπορούμε παρά να τον βλέπουμε ως τον τελικό σκοπό της ζωής.
- Περί ανάγνωσης και βιβλίων
Σύνοψη: Η αμάθεια υποβιβάζει τον άνθρωπο μόνο όταν συνοδεύεται από υλικά πλούτη. Η ένδεια και η ανέχεια καθυποτάσσουν τους φτωχούς. Η εργασία υποκαθιστά στη ζωή τους τη μάθηση και απασχολεί τη σκέψη τους. Αντίθετα, όσοι πλούσιοι είναι αμαθείς, ζουν μόνο για τις απολαύσεις και δεν διαφέρουν από τα μοσχάρια. Ακόμη πιο αξιόμεμπτο είναι ότι δεν χρησιμοποιούν τα πλούτη και τον ελεύθερο χρόνο τους για να τους προσδώσουν ύψιστη αξία.
- Ο κόσμος ως βούληση και παράσταση
Σύνοψη: Το συνολικό σχέδιο της έκδοσης του έργου από τον οίκο Ροές προβλέπει κατ’ αρχάς την παρουσίαση του διευρυμένου μέρους Α΄ σε 3 τόμους: τον τόμο Α΄ με τα βιβλία Α΄ και Β΄, τον τόμο Β΄ με τα βιβλία Γ΄ και Δ΄ και τον τόμο Γ΄ με το παράρτημα. Σε δε δεύτερο χρόνο, προβλέπεται και η έκδοση του μέρους Β΄, επίσης σε 3 τόμους. Με την έκδοση αυτή, το περίφημο τούτο έργο, που επέδρασε βαθύτατα στο στοχασμό και την τέχνη του 19ου και του 20ού αιώνα, προσφέρεται στον Έλληνα αναγνώστη για πρώτη φορά ολοκληρωμένο, καθώς επίσης και με όλα τα απαιτούμενα (εισαγωγή, σχόλια, επίμετρο, ευρετήρια, βιβλιογραφία) για την ουσιαστική κατανόησή του.
Ο Άρθουρ Σοπενχάουερ μέσα από 7 γνωμικά του…
- Κάθε αλήθεια περνάει από τρία στάδια. Πρώτα γελοιοποιείται. Μετά βρίσκει σφοδρή αντίθεση. Και στο τέλος θεωρείται αυτονόητη.
- Το γενικότερο δίδαγμα της ιστορίας είναι: τα ίδια, με διαφορετικό τρόπο. Όποιος έχει διαβάσει Ηρόδοτο έχει διαβάσει σχεδόν όλη την ιστορία.
- Η ζωή είναι ένα εκκρεμές που κινείται μεταξύ πόνου και απελπισίας.
- Δύο είναι οι εχθροί της ανθρώπινης ευτυχίας: πόνος και ανία.
- Για να μπορέσει κανείς να πορευτεί στη ζωή, καλό είναι να εφοδιαστεί με μεγάλα αποθέματα προνοητικότητας και επιείκειας. Με τα πρώτα θα φυλαχτεί από ζημιές και απώλειες και με τα δεύτερα από τσακωμούς και προστριβές.
- Η ζωή δεν είναι ποτέ ωραία, μόνο κάποιες εικόνες της ζωής είναι όμορφες.
- Από πού πήρε άραγε ο Δάντης το υλικό για την Κόλασή του αν όχι από αυτόν τον δικό μας πραγματικό κόσμο;
Πηγή: neolaia.gr
Ακολουθήστε το Money Review στο Google News
