ΔΝΤ στο «MR»: Ναι στα cryptos, αλλά με κανόνες 

«Η αλήθεια είναι κάπου στη μέση», τονίζει στο «MR» ο Τομέας Ανάλυσης Παγκόσμιων Αγορών του Διεθνούς Νομισματικού Ταμείου, ως προς τις ευκαιρίες αλλά και τα ρίσκα που συνοδεύουν τα περισσότερα από 9.000 κρυπτονομίσματα, ξετυλίγοντας τη βεντάλια μιας αγοράς που έχει καταφέρει να ταράξει τα νερά στο παγκόσμιο χρηματοπιστωτικό σύστημα. 

Οι Δημήτρης Δρακόπουλος και Ευάγγελος Παπαγεωργίου, βασικοί συντάκτες πολύ πρόσφατης έκθεσης του ΔΝΤ για την αγορά των κρυπτονομισμάτων, κάνουν λόγο για σημαντική πρόοδο και εξέλιξη της τεχνολογίας πίσω από τα cryptos, η οποία τα βελτίωσε καταλυτικά και συνδυάστηκε με τη δημιουργία των πιο σταθερών – από άποψη μεταβλητότητας – stablecoins, με αποτέλεσμα να τα διαδώσει ευρέως.

Οι ίδιοι υπογραμμίζουν ότι τα κρυπτονομίσματα δεν συνιστούν ουσιαστική απειλή για τον επίσημο τομέα του χρηματοπιστωτικού συστήματος, τουλάχιστον με βάση τα έως τώρα δεδομένα. Αναλύουν τα χαρακτηριστικά της συγκεκριμένης αγοράς ως μέσου επένδυσης, εξηγούν ποια θα είναι η διαφορά των ψηφιακών νομισμάτων των κεντρικών τραπεζών και δεν αποκλείουν το ενδεχόμενο κάποια στιγμή να πληρώνουμε με κρυπτονομίσματα – τουλάχιστον με τα πιο σταθερά από αυτά – τον καφέ μας.

Το sell-off του Μαΐου, η αμφισβητούμενη απαγόρευση της Κίνας, τα φαινόμενα σπέκουλας τύπου Έλον Μασκ και το αποτύπωμα στο περιβάλλον.

Πάνω σε ποια χαρακτηριστικά βασίζεται η ραγδαία ανάπτυξη των κρυπτονομισμάτων μέχρι και σήμερα; 

Μια σειρά παραγόντων βρίσκεται πίσω από αυτήν τη μεγέθυνση. Οι τεχνολογικές βελτιώσεις είναι ο ένας σημαντικός παράγοντας. Ειδικότερα, πιο σύγχρονα και πιο έξυπνα συστήματα blockchain έχουν αντιμετωπίσει μερικές από τις προηγούμενες αδυναμίες – τις αναφέραμε σε παλιότερη έκθεση – που σχετίζονταν με την επεκτασιμότητα, τη διαλειτουργικότητα και τη βιωσιμότητα. Επιπλέον, η βελτιωμένη σταθερότητα των τιμών στα σταθερά νομίσματα, τα λεγόμενα stablecoins, βοήθησε στο να νιώσουν πιο άνετα και άρα να επενδύσουν περισσότεροι άνθρωποι στο οικοσύστημα. Οι νέες υπηρεσίες που προσφέρουν τα αποκεντρωμένα οικονομικά – DeFi έχουν επίσης παίξει τον ρόλο τους, μαζί με τη δημοτικότητα των NFTs (κρυπτογραφημένα assets που δεν ανταλλάσσονται ισοδύναμα) και πολλά άλλα. 

Παράλληλα, αυτό που έχει κάνει τη διαφορά σε κάποιες αναδυόμενες αγορές είναι το άνοιγμα των crypto ανταλλακτηρίων (βλ. Binance) που έδωσε τη δυνατότητα στους χρήστες να κάνουν το λεγόμενο on–ramp και off–ramp των τοπικών νομισμάτων σε κρυπτοστοιχεία. Αυτή η υπηρεσία είναι σημαντική ειδικά για νομίσματα χαμηλής ρευστότητας. Συν τοις άλλοις, σε κάποιες χώρες η μεγάλη συναλλαγματική αστάθεια ή το ευάλωτο τραπεζικό σύστημα έχει λειτουργήσει ως παράγοντας ώθησης προς τα κρυπτοστοιχεία. 

Κάποιες blockchain τεχνολογίες μπορεί τη μία μέρα να εκτοξεύουν την απόδοση για τους χρήστες και την άλλη ακόμη και να εξαφανίζονται.

Μιλάτε για ευκαιρίες και προκλήσεις, που απορρέουν από την αγορά των κρυπτονομισμάτων. Ποιες είναι οι ευκαιρίες και ποιες οι προκλήσεις; 

Οι ευκαιρίες αφορούν στις φτηνότερες και πιο γρήγορες πληρωμές που μπορούν να είναι πιο προσιτές για ένα ευρύτερο τμήμα του πληθυσμού, συμπεριλαμβανομένων των ατόμων που δεν είχαν επαφή με τράπεζα στο παρελθόν. Επίσης, τη δυνατότητα επέκτασης μιας μεγάλης γκάμας χρηματοοικονομικών προϊόντων και υπηρεσιών. 

Eιδικά από την οπτική γωνία συγκεκριμένων αναδυόμενων οικονομιών, όπου τα συστήματα πληρωμών παρουσιάζουν προβλήματα – πχ στο σκέλος της διαλειτουργικότητας – το crypto οικοσύστημα μπορεί προσφέρει λύσεις, όπως τα πιο γρήγορα και φτηνά εμβάσματα. 

Ως προς τις προκλήσεις, θα πρέπει να σταθεί κανείς στην εξαιρετικά γρήγορη αύξηση του μεγέθους αυτών των αγορών. Στην πραγματικότητα, σε ορισμένες χώρες ο όγκος των crypto συναλλαγών έχει αυξηθεί στο ίδιο επίπεδο με τα χρηματιστήριά τους. Στο μεταξύ, αυξάνεται η έκθεση του τραπεζικού συστήματος – προς το παρόν έμμεση, πχ μέσω της έκθεσής τους σε hedge funds και πελάτες που τοποθετούνται στα cryptos – και άλλωστε υπάρχουν κίνδυνοι που προκύπτουν στο επιχειρησιακό σκέλος από άποψη κυβερνοασφάλειας και ευρύτερα χρηματοοικονομικής ακεραιότητας και συνοχής της αγοράς, γύρω από δραστηριότητες που αφορούν ξέπλυμα χρήματος και χρηματοδότηση τρομοκρατίας (AML/CFT). Μία άλλη παράμετρος είναι τα κενά δεδομένων για τις ρυθμιστικές αρχές. 

Τι σημαίνει η αγορά των κρυπτονομισμάτων για τη λειτουργία του παγκόσμιου χρηματοπιστωτικού συστήματος; Πώς το επηρεάζει μέχρι στιγμής; Είναι όντως μια απειλή; 

Μέχρι στιγμής, σε παγκόσμιο επίπεδο, οι κίνδυνοι για τη χρηματοπιστωτική σταθερότητα εμφανίζονται περιορισμένοι. Αλλά σε ορισμένες περιπτώσεις, και ειδικά για ορισμένες αναδυόμενες αγορές και αναπτυσσόμενες οικονομίες, όπου παρατηρείται υψηλή υιοθέτηση κρυπτοστοιχείων, υπάρχουν μεγαλύτερες ανησυχίες. Ρίσκα γύρω από τη σταθερότητα των stablecoins ή η εμφάνιση τεχνολογικών και λειτουργικών κινδύνων σε crypto πλατφόρμες μπορούν επίσης να διακινδυνεύσουν τη σταθερότητα. Η προστασία των καταναλωτών είναι επίσης ένα σημαντικό ζήτημα καθώς έχουμε δει χιλιάδες κρυπτοστοιχεία να εξαφανίζονται από τη μια μέρα στην άλλη. 

Είναι θεμιτό κατά τη γνώμη σας να μπουν κανόνες στην αγορά των κρυπτονομισμάτων; Αν ναι, τι είδους κανόνες; 

Ναι, πιστεύουμε ότι υπάρχει ανάγκη για κανόνες, με γνώμονα την αρχή της «ίδιας δραστηριότητας, των ίδιων κινδύνων, των ίδιων μέτρων». Οι εθνικές ρυθμιστικές αρχές θα πρέπει να δώσουν προτεραιότητα στην εφαρμογή των παγκόσμιων προτύπων που ισχύουν για τα κρυπτοστοιχεία. Μέχρι στιγμής, τα περισσότερα πρότυπα αφορούν την καταπολέμηση της νομιμοποίησης εσόδων από παράνομες και αθέμιτες δραστηριότητες, καθώς και ορισμένες προτάσεις – προς το παρόν – για την έκθεση των τραπεζών σε κρυπτοστοιχεία (βλ. κεφαλαιακές απαιτήσεις). Βλέπουμε επίσης πλέον κάποια πρότυπα από το BIS στα stablecoins. Υπάρχουν επίσης άλλα πρότυπα – δεν αφορούν μόνο τα cryptos – από τυποποιημένους φορείς ρύθμισης (όπως αυτά της IOSCO και της CPMI/PFMI) που εξακολουθούν να στερούνται επαρκούς εφαρμογής. Για παράδειγμα, υπάρχουν εδώ και καιρό πρότυπα σχετικά με τις εξουσίες και την ανεξαρτησία των εποπτικών αρχών, τη λειτουργική ανθεκτικότητα στις πληρωμές, τη δημοσιοποίηση και τη διακυβέρνηση. 

Είναι σημαντικό να δούμε κατά πόσο οι χρήστες θα κρατούν τις αποταμιεύσεις τους εκτός του τραπεζικού συστήματος και θα χρησιμοποιoύν κρυπτονομίσματα.

Σε ποιον βαθμό η δυναμική των κρυπτονομισμάτων ασκεί πιέσεις προς την κατεύθυνση της ανάπτυξης ψηφιακών νομισμάτων από τις κεντρικές τράπεζες; Τι θα εξυπηρετούν αυτά τα νομίσματα και ποια θα είναι η διαφορά τους από τα κρυπτονομίσματα; 

Υπάρχει ένα διαφορετικό πεδίο εφαρμογής και διαφορετικός σκοπός: ένα ψηφιακό νόμισμα κεντρικής τράπεζας – CBDC θα ήταν μια ψηφιακή έκδοση του εθνικού νομίσματος, με στόχο να διευκολύνει κυρίως το σύστημα πληρωμών. Ένα crypto περιουσιακό στοιχείο δεν θα ανταγωνίζεται απαραίτητα ένα CBDC και θα προσφέρει διαφορετικές χρήσεις. Οι κίνδυνοι μεταξύ ενός stablecoin συνδεδεμένου με το δολάριο USD και ενός ψηφιακού δολαρίου θα είναι διαφορετικοί. Τα CBDCs μπορεί να μην είναι για όλους. Για παράδειγμα, σε ορισμένες περιπτώσεις η αδύναμη λειτουργία αποθήκευσης αξίας του εθνικού νομίσματος θα μεταφραζόταν σε περιορισμένη χρήση του CBDC. 

Πρακτικές που αφορούν στο ξέπλυμα χρήματος ή άλλα είδη απάτης συνιστούν τη σκοτεινή πλευρά της αγοράς των κρυπτονομισμάτων. Πόσο σοβαρό είναι το φαινόμενο και πώς το αντιμετωπίζει κανείς; 

Αυτό είναι ένα θέμα υψίστης σημασίας και τα πρότυπα FATF έχουν στόχο να βοηθήσουν σε αυτόν τον τομέα. Όπως λέμε και στην έκθεση, πολλά από αυτά τα πρότυπα δεν έχουν ακόμη εφαρμοστεί επαρκώς από χώρες και παρόχους crypto περιουσιακών στοιχείων. Η νομιμοποίηση εσόδων από παράνομες δραστηριότητες είναι ένα πολύ σοβαρό αδίκημα και είναι κάτι φυσικά με το οποίο η πλειονότητα των χρηστών κρυπτοστοιχείων δεν θέλει να σχετίζεται. Σας παραπέμπουμε για το θέμα αυτό σε αντίστοιχες δημοσιεύσεις του ΔΝΤ: International Monetary Fund (IMF). 2020a. “Digital Money across Borders: Macro-Financial Implications.” IMF Policy Paper 2020/050, Washington, DC.) 

Πόσο κοντά είμαστε στις μέρες που θα μπορεί κάποιος να αγοράζει καθημερινά προϊόντα με κρυπτονομίσματα; Ορισμένες εταιρείες – πλατφόρμες έχουν ήδη επιτρέψει αντίστοιχες συναλλαγές με κρυπτονομίσματα. 

Σε πολλές χώρες είναι ήδη πραγματικότητα αλλά με μικρή χρήση έως τώρα με βάση την εικόνα που αποκομίζουμε. Μεγάλες εταιρείες πληρωμών ξεκίνησαν σχετικά πρόσφατα να αναπτύσσουν συστήματα γύρω από τα κρυπτοστοιχεία, επομένως είναι ακόμη νωρίς να εξάγουμε συμπεράσματα. Πιθανώς τα stablecoins θα έχουν σημαντικό ρόλο σε πολλές από αυτές της εφαρμογές, γιατί είναι δύσκολο να φανταστούμε ένα σενάριο σύμφωνα με το οποίο η βασική λογιστική μονάδα θα είναι ένα κρυπτοστοιχείο με μεγάλη μεταβλητότητα, όπως είναι για παράδειγμα το Bitcoin. 

Επίσης, βλέπουμε ότι κάποια crypto ανταλλακτήρια δημιουργούν πιστωτικές κάρτες. Οι τελικές πληρωμές μάλλον θα παραμείνουν σε ευρώ ή δολάρια, αλλά είναι σημαντικό να δούμε κατά πόσο οι χρήστες θα κρατούν τις αποταμιεύσεις τους εκτός του τραπεζικού συστήματος και θα χρησιμοποιoύν stablecoins και άλλα κρυπτοστοιχεία. 

Μέχρι στιγμής, οι κίνδυνοι για τη χρηματοπιστωτική σταθερότητα εμφανίζονται περιορισμένοι, αν εξαιρέσει κανείς ορισμένες περιπτώσεις σε αναπτυσσόμενες οικονομίες.  

Πού οφείλεται η αστάθεια η οποία διαχρονικά καταγράφεται στις τιμές των κρυπτονομισμάτων; 

Αν και δεν ασχολούμαστε με αυτό το ζήτημα στην έκθεση, υπάρχουν πολλοί λόγοι. Για παράδειγμα, υπάρχει μεγάλη αβεβαιότητα για το μέλλον πολλών από τα 9000+ κρυπτοστοιχεία. Κάποιες blockchain τεχνολογίες μπορεί τη μία μέρα να έχουν μεγάλη χρήση και κατά συνέπεια να δημιουργήσουν μεγάλα αποτελέσματα για τους χρήστες ή μπορεί μέχρι και να εξαφανιστούν μέσα σε μερικούς μήνες. Αυτή η αβεβαιότητα για το μέλλον έχει επιπτώσεις στη μεταβλητότητα των τιμών σήμερα. Επίσης, πιο πρόσφατα έχουμε δει μεγάλες επιπτώσεις στις τιμές από την αβεβαιότητα γύρω απο περιοριστικά μέτρα και άλλες ρυθμίσεις που μελετούν οι κυβερνήσεις. 

Πώς εξηγείται το sell-off των προηγούμενων μηνών στην αγορά των κρυπτονομισμάτων, το οποίο ενίσχυσε την επιχειρηματολογία όσων μιλούν για αγορά – «φούσκα» με ημερομηνία λήξης; 

Πολλοί παράγοντες παίζουν ρόλο. Το sell–off, δηλαδή το ξεπούλημα στο οποίο αναφέρεστε και αφορά τον Μάιο του 2021, πιθανότατα προωθήθηκε από τις ανησυχίες θεσμικών κατόχων σχετικά με τις περιβαλλοντικές επιπτώσεις των cryptos και την κλιμάκωση του παγκόσμιου ρυθμιστικού ελέγχου στο κρυπτοσύστημα. Η απότομη πτώση των τιμών κατά τη διάρκεια του Μαΐου πιθανόν επιδεινώθηκε από την υψηλή χρήση μόχλευσης, η οποία οδήγησε σε αυτόματες ρευστοποιήσεις των περιθωρίων και των συμβολαίων μελλοντικής εκπλήρωσης από τα χρηματιστήρια. 

Δηλώσεις επιχειρηματιών όπως ο Έλον Μασκ έχουν επηρεάσει – ενίοτε με θεαματικό τρόπο – τις αποδόσεις στην αγορά των κρυπτονομισμάτων κυριολεκτικά μέσα σε λίγες. Πώς αξιολογείτε αυτό το φαινόμενο; 

Αυτός είναι σίγουρα ένας κίνδυνος. Πολλά crypto περιουσιακά στοιχεία είναι υψηλής ευαλωτότητας και επιρρεπή στη σπέκουλα. Ένα αξιοσημείωτο πρόσφατο παράδειγμα ήταν το αυξημένο ενδιαφέρον των επενδυτών για τα «meme tokens», που δημιουργήθηκαν για κερδοσκοπικούς σκοπούς και η τιμή τους επηρεάστηκε πολύ από τις τάσεις των social media. Κατ’ επέκταση, οι επενδυτές είναι επίσης πιθανό να αντιμετωπίσουν ζημίες στην περίπτωση που αυτά τα περιουσιακά στοιχεία παύσουν να υπάρχουν – κάτι που είναι λιγότερο συνηθισμένο στις ρυθμιζόμενες αγορές κινητών αξιών. Για παράδειγμα, περισσότερα από 16.000 tokens έχουν καταχωριστεί σε διάφορα ανταλλακτήρια με την πάροδο του χρόνου, αλλά μόνο 9.000 υπάρχουν σήμερα.

Ένα ψηφιακό νόμισμα κεντρικής τράπεζας θα ήταν μια ψηφιακή έκδοση του εθνικού νομίσματος, με στόχο να διευκολύνει κυρίως το σύστημα πληρωμών. Ένα crypto περιουσιακό στοιχείο δεν θα το ανταγωνιζόταν απαραίτητα.  

Πώς επιδρά στις προοπτικές της αγοράς των κρυπτονομισμάτων η εναντίωση μια χώρας – αγοράς όπως η Κίνα; 

Είναι σημαντικό να σημειώσει κανείς ότι οι απαγορεύσεις μπορούν να έχουν άμεσο (και ίσως αποτελεσματικό) αντίκτυπο στη δραστηριότητα των παρόχων κρυπτοστοιχείων, ωστόσο συνιστούν μόνο βραχυπρόθεσμα μέτρα. Οι μεμονωμένοι χρήστες είναι πιθανό να εξακολουθούν να μπορούν να εμπορεύονται και να ανταλλάσσουν crypto περιουσιακά στοιχεία με εναλλακτικά μέσα. Στην πραγματικότητα, η απαγόρευσή τους μπορεί να προκαλέσει «διαρροές», καθώς οι συναλλαγές απομακρύνονται από τα ανταλλακτήρια, με αποτέλεσμα να μεταφέρονται σε λιγότερο επίσημα και λιγότερο ορατά κανάλια, καθιστώντας ακόμη πιο δύσκολο τον έλεγχο της επίδρασης που έχουν. 

Επομένως, οι χώρες θα πρέπει να συντονίζονται ενεργά με τις αρμόδιες αρχές και τους διεθνείς φορείς καθορισμού προτύπων για να μεγιστοποιούν την αποτελεσματικότητα των ενεργειών επιβολής τους και να ελαχιστοποιούν το ρυθμιστικό αρμπιτράζ. 

Η ισχυρότερη διασυνοριακή συνεργασία μπορεί να βελτιώσει τον αντίκτυπο των ενεργειών επιβολής, αλλά οι πόροι που απαιτούνται για τέτοιες ενέργειες μπορεί να αποτελέσουν μεγαλύτερη πρόκληση για τις αναδυόμενες αγορές και αναπτυσσόμενες οικονομίες – EMDEs. 

Η «εξόρυξη» κρυπτονομισμάτων είναι μια τεχνολογία που απαιτεί πολλή ενέργεια. Είναι κατά τη γνώμη σας εύλογες οι ανησυχίες που διατυπώνονται για τον αντίκτυπο στο περιβάλλον; 

Σίγουρα είναι πρόβλημα για το περιβάλλον. Μετά τα μέτρα που έλαβε η Κίνα, βλέπουμε ότι κάποιες χώρες επιδιώκουν να κερδίσουν μερίδιο της αγοράς στην «εξόρυξη». Μπορεί αυτήν τη στιγμή σε παγκόσμιο επίπεδο το αποτύπωμα της διαδικασίας «εξόρυξης» να μην κάνει μεγάλη διαφορά, αλλά μπορεί να κάνει διαφορά στο επίπεδο ορισμένων χώρων ανάλογα με το πόσο ενεργοβόρες θα είναι οι πηγές ενέργειας που θα χρησιμοποιήσουν. Επίσης, είναι σημαντικό να δούμε κατά πόσο θα βοηθήσει η μετάβαση του Ethereum σε λιγότερο ενεργοβόρες μεθόδους (πχ. proof of stake).  

Μέσα σε ένα εξαιρετικά σύνθετο περιβάλλον, όπως αυτό που μας περιγράφετε, μικροί και μεγάλοι επενδυτές αναρωτιούνται: Είναι αποδεκτός τρόπος επένδυσης τα κρυπτονομίσματα; 

Αν και δεν έχουμε αναλύσει σε βάθος τη χρήση των κρυπτοστοιχείων ως όχημα επένδυσης, αυτό που διαπιστώνουμε είναι ότι το επιχείρημα που συχνά προβάλλεται υπέρ των cryptos είναι ο χαμηλός συσχετισμός τους με άλλα περιουσιακά στοιχεία, γεγονός που προσφέρει τη δυνατότητα της διαφοροποίησης στα χαρτοφυλάκια των επενδυτών (βλ. Έκθεση Παγκόσμιας Χρηματοπιστωτικής Σταθερότητας, Απρίλιος 2018). Αν και αυτό ισχύει σε κάποιον βαθμό, η συσχέτιση μεταξύ αυτών των κρυπτοστοιχείων και ορισμένων βασικών κατηγοριών περιουσιακών στοιχείων αυξήθηκε σημαντικά κατά τη διάρκεια πρόσφατων επεισοδίων στρες της αγοράς, όπως ήταν το sell–off της Covid-19 το 2020. Το όφελος της διαφοροποίησης θα μπορούσε επίσης να μειωθεί με την πάροδο του χρόνου, εάν συνεχιστεί η συμμετοχή θεσμικών κατόχων που επηρεάζονται από κοινούς παράγοντες. 

Τι είναι τελικά τα κρυπτονομίσματα; Μία τοξική αγορά, πολύ μεγάλη για να αποτύχει, η οποία αποτελεί αναγκαίο κακό για την παγκόσμια οικονομία; Ή μία παραγωγική αγορά απλώς με αδυναμίες που θα πρέπει να ληφθούν υπόψη; Ποια θα πρέπει κατά τη γνώμη σας να είναι η αφετηρία της συζήτησης; 

Μάλλον κάπου στη μέση. Πιστεύουμε ότι υπάρχουν σαφή οφέλη, καθώς και ρίσκα. Ο τελικός στόχος για τους υπεύθυνους χάραξης πολιτικής και τους παράγοντες της αγοράς θα πρέπει να είναι μια ισορροπία που θα επιτρέπει τη χρηματοοικονομική καινοτομία, την ενίσχυση του ανταγωνισμού και τη δέσμευση για ανοικτές και ελεύθερες αγορές, απέναντι στις προκλήσεις για την οικονομική ακεραιότητα, την προστασία των καταναλωτών και τη χρηματοπιστωτική σταθερότητα. 

Ακολουθήστε το Money Review στο Google News