Προβλήματα στον έλεγχο των ξένων επενδύσεων διαπιστώνουν οι ελεγκτές της ΕΕ

Ο έλεγχος των πιθανώς επιζήμιων ξένων επενδύσεων στην ΕΕ πάσχει από «γκρίζες ζώνες» που υπονομεύουν την αποτελεσματικότητα και την αποδοτικότητά του όσον αφορά τον εντοπισμό, την εκτίμηση και τον μετριασμό των κινδύνων για την ασφάλεια και τη δημόσια τάξη σε ολόκληρη την ΕΕ. Αυτό είναι το συμπέρασμα στο οποίο καταλήγει νέα έκθεση του Ευρωπαϊκού Ελεγκτικού Συνεδρίου (ΕΕΣ). Παρόλο που το νεοσυσταθέν ενωσιακό πλαίσιο αποτελεί θετική εξέλιξη, καθώς επιτρέπει τον εντοπισμό των πιθανών απειλών για την ασφάλεια και τη δημόσια τάξη στην ΕΕ, ένα μεγάλο μέρος των ΑΞΕ που πραγματοποιήθηκαν μεταξύ 2020 και 2022 δεν ελέγχθηκε, ούτε γνωστοποιήθηκε, σε επίπεδο ΕΕ. Αυτό οφείλεται σε διάφορους λόγους, ιδίως δε στο γεγονός ότι, σε ορισμένες χώρες, δεν είχε καν τεθεί σε εφαρμογή μηχανισμός ελέγχου, ενώ και αυτές που διέθεταν τέτοιο μηχανισμό δεν συνέκλιναν ως προς τους κρίσιμης σημασίας τομείς ή ερμήνευαν ποικιλοτρόπως βασικές έννοιες του κανονισμού.

Η ανοικτότητα στις ΑΞΕ αποτελεί θεμελιώδη αξία της ενιαίας αγοράς της ΕΕ, καθώς αυτές μπορούν να ενισχύσουν την οικονομική μεγέθυνση και την καινοτομία στις χώρες στις οποίες εισρέουν. Ωστόσο, οι επενδύσεις σε στρατηγικούς τομείς, ζωτικής σημασίας για την ασφάλεια και τη δημόσια τάξη στην ΕΕ (π.χ. λιμάνια, πυρηνικές εγκαταστάσεις, ημιαγωγούς ή μικροκυκλώματα διπλής χρήσης), μπορούν ενίοτε να συνεπιφέρουν τον κίνδυνο ο έλεγχος να περιέλθει αδικαιολόγητα σε επενδυτές εκτός ΕΕ (π.χ. που εμπλέκονται σε εγκληματικές δραστηριότητες ή που ελέγχονται από ξένες κυβερνήσεις ή ένοπλες δυνάμεις). Ο κίνδυνος αυτός μπορεί να πάρει μεγαλύτερες διαστάσεις, εάν οι χώρες της ΕΕ δεν συντονίσουν τις προσπάθειές τους.

«Όταν μιλάμε για έλεγχο των ξένων επενδύσεων στην ΕΕ, πρέπει να έχουμε υπόψη μας ότι πρόκειται για ένα έργο που χρειάζεται ακόμη δουλειά», δήλωσε ο Mihails Kozlovs, Μέλος του ΕΕΣ και αρμόδιος για τον εν προκειμένω έλεγχο. «Πρόκειται για ένα δίχτυ ασφάλειας για την ΕΕ, που όμως είναι τρύπιο σε αρκετά σημεία. Για να έχει η ΕΕ καλύτερη τύχη με τον μετριασμό των κινδύνων, τόσο η Επιτροπή όσο και τα κράτη μέλη πρέπει να αναλάβουν να το μπαλώσουν.»

Το κλιμάκιο ελέγχου διαπίστωσε ότι η Ευρωπαϊκή Επιτροπή προέβη σε μια σειρά ενεργειών για τη δημιουργία του πλαισίου και ότι όλο και περισσότερες χώρες της ΕΕ ακολουθούν το παράδειγμά της, αναπτύσσοντας τους δικούς τους μηχανισμούς ελέγχου και τη μεταξύ τους στενότερη συνεργασία. Έτσι μπορούν να εντοπίζονται κίνδυνοι που διαφορετικά θα περνούσαν απαρατήρητοι. Παρόλα αυτά, διάφοροι παράγοντες εξακολουθούν να στέκονται εμπόδιο στη σωστή λειτουργία του συστήματος. Οι κανόνες της ΕΕ δεν υποχρεώνουν τις χώρες να αναπτύσσουν μηχανισμό ελέγχου, αναγνωρίζοντάς τους επίσης διακριτική ευχέρεια ως προς τον καθορισμό του πεδίου εφαρμογής των εθνικών κανόνων περί ελέγχου. Επιπλέον, οι διάφορες χώρες δεν είναι υποχρεωμένες να αναφέρουν την έκβαση των δικών τους αποφάσεων ελέγχου στην Επιτροπή, ακόμη και όταν αυτή εκδίδει γνώμη ή όταν άλλες χώρες της ΕΕ έχουν εκφράσει την ανησυχία τους. Το ΕΕΣ παρατήρησε ότι πολλά κράτη μέλη ανέφεραν μόνο τις συναλλαγές που ήταν πιθανόν να θίξουν αποκλειστικά την εθνική δημόσια τάξη ή ασφάλεια, στερώντας έτσι από τα άλλα κράτη μέλη και την Επιτροπή τη δυνατότητα να εκτιμήσουν τις πιθανές επιπτώσεις για τα ίδια ή για τα ενωσιακά προγράμματα. Μεταξύ 2020 και 2022, οι χώρες της ΕΕ ανέφεραν στην Επιτροπή 886 περιπτώσεις που είχαν υποβάλει σε έλεγχο. Για ορισμένες χώρες διαπιστώσαμε ότι δεν υπήρχε συσχέτιση μεταξύ του αριθμού των γνωστοποιήσεων και του επιπέδου των εισερχόμενων ΑΞΕ. Έξι χώρες υπέβαλαν το 92 % όλων των περιπτώσεων και εννέα άλλες το υπόλοιπο 8 %. Δώδεκα χώρες δεν προέβησαν σε κανέναν έλεγχο, ούτε ανέφεραν καμία περίπτωση, μολονότι τους αντιστοιχούν σχεδόν οι μισές από τις εισερχόμενες ΑΞΕ. Παράλληλα, ωστόσο, ο μηχανισμός επιβαρύνεται υπερβολικά με πληθώρα περιπτώσεων που είναι είτε χαμηλού κινδύνου είτε μη επιλέξιμες.

Βελτίωση χρειάζονται επίσης οι εκτιμήσεις επιλεξιμότητας και κινδύνου που εκπονεί η Επιτροπή, καθώς και οι γνώμες και συστάσεις που διατυπώνει. Μολονότι με τις εκτιμήσεις αυτές εντοπίζονται οι κίνδυνοι και διευκολύνεται ο προβληματισμός σχετικά με πιθανές ευπάθειες στο μέλλον, το ΕΕΣ εντόπισε προβλήματα με τις εκτιμήσεις και ορισμένες πτυχές των συστάσεων της Επιτροπής, που ενδέχεται να δυσχεράνουν την εκτελεστότητά τους ή τη συμβατότητά τους με ένα περιβάλλον οικονομίας της αγοράς.

Η ΕΕ είναι αποκλειστικά αρμόδια για την κοινή εμπορική πολιτική, ενώ η εθνική ασφάλεια και η δημόσια τάξη εμπίπτουν στην αποκλειστική αρμοδιότητα των κρατών μελών. Μέχρι πρόσφατα, πολλές χώρες της ΕΕ δεν διέθεταν καν μηχανισμό ελέγχου των επενδύσεων. Ο μηχανισμός συνεργασίας που καθιερώθηκε για πρώτη φορά με τον κανονισμό της ΕΕ επιτρέπει στα κράτη μέλη και στην Επιτροπή να ανταλλάσσουν πληροφορίες σχετικά με τον έλεγχο και εκτιμήσεις κινδύνου που αφορούν ΑΞΕ. Σκοπός του ελέγχου των ΑΞΕ δεν είναι μόνο η πρόληψη της καταστρατήγησης του πλαισίου, αλλά και η αποτροπή των κρατών μελών από το να εφαρμόζουν μέτρα προστατευτισμού με το πρόσχημα της ασφάλειας. Το 2021, οι ΑΞΕ που εισέρρευσαν στην ΕΕ ανήλθαν σε περίπου 117 δισ. ευρώ. Μεταξύ 2020 και 2022, η Γαλλία ήταν η χώρα που υπέβαλε τις περισσότερες γνωστοποιήσεις ελέγχου (193) και ακολουθούν κατά πόδας η Ιταλία, η Ισπανία και η Αυστρία. Οι περιπτώσεις που γνωστοποίησαν οι Κάτω Χώρες και το Λουξεμβούργο, χώρες στις οποίες αντιστοιχεί το 50 % του συνόλου των εισερχόμενων ΑΞΕ, ήταν μόλις επτά και καμία, αντίστοιχα.

Η ειδική έκθεση 27/2023 του ΕΕΣ, με τίτλο «Έλεγχος των άμεσων ξένων επενδύσεων στην ΕΕ – Παρά τα κάποια πρώτα βήματα, εξακολουθούν να υπάρχουν σοβαροί περιορισμοί ως προς την αποτελεσματική αντιμετώπιση των κινδύνων για την ασφάλεια και τη δημόσια τάξη», είναι διαθέσιμη στον ιστότοπό του.

Moneyreview.gr

Διαβάστε επίσης:

Κομισιόν: Περισσότερος χρόνος για μείωση χρέους στις χώρες που επενδύουν στην άμυνα

ΕΕΣ: Μειώνεται το ενδιαφέρον των επιχειρήσεων για τις δημόσιες συμβάσεις

ΕΕ: Από την Κυριακή σε ισχύ οι νέοι κανόνες για την καταναλωτική πίστη

Ακολουθήστε το Money Review στο Google News