Γερμανία: Πώς το «φρένο χρέους» έσπασε τον προϋπολογισμό
Το 2009 όταν κατοχυρώθηκε το «φρένο χρέους» στο γερμανικό σύνταγμα, θεωρήθηκε νίκη για τη δημοσιονομική σύνεση και αλλαγή σελίδας από τις σπατάλες του παρελθόντος. Δεκατέσσερα χρόνια μετά, η γερμανική κυβέρνηση αντιμετωπίζει μια πρωτοφανή κρίση στον προϋπολογισμό και τα αυστηρά δημοσιονομικά περιθώρια δεν φαίνονται και τόσο καλή ιδέα.
«Ήταν το μεγαλύτερο λάθος στη γερμανική οικονομική πολιτική τα τελευταία 20, 30 χρόνια. Αυτή η ανοησία βρίσκεται τώρα στο σύνταγμα και δεν μπορείς να την ξεφορτωθείς», δήλωσε στους Financial Times ο Jens Südekum, καθηγητής διεθνών οικονομικών στο Πανεπιστήμιο Heinrich Heine του Ντίζελντορφ.
Οι αμφιβολίες για το φρένο χρέους -το οποίο η Γερμανία επεδίωξε να επιβάλει και σε άλλες χώρες της Ευρωζώνης- έχουν πληθύνει από την περασμένη εβδομάδα, όταν το συνταγματικό δικαστήριο αναστάτωσε τα πλάνα για δημόσιες επενδύσεις ύψους δισεκατομμυρίων και προκάλεσε τη μεγαλύτερη κρίση στη διετή ιστορία του ήδη εύθραυστου κυβερνητικού συνασπισμού του Olaf Scholz. Οι συζητήσεις για τον προϋπολογισμό του 2024 έχουν αναβληθεί επ’ αόριστον και οι μεγάλες δημόσιες δαπάνες έχουν «παγώσει», ενώ εντός της κυβέρνησης διαφωνούν σχετικά με το επόμενο βήμα.
Το δικαστήριο μπλόκαρε τη μετακίνηση 60 δισ. ευρώ -από χρέος της πανδημίας το οποίο δεν είχε χρησιμοποιηθεί- προς ειδικό ταμείο για την αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής. Οι δικαστές επικαλέστηκαν κατά κύριο λόγο τις αρχές και τις επιπλοκές σχετικά με το φρένο χρέους, λέγοντας ότι δεν εμπίπτει στα συνταγματικά κριτήρια για έκτακτο δανεισμό. Τώρα, οι βουλευτές προσπαθούν να βρουν πώς θα κλείσουν την «τρύπα» των 60 δισ. στα κρατικά ταμεία.
Τελικά, οι απροσδόκητες επιπτώσεις του φρένου χρέους, το οποίο επιβλήθηκε για να ενισχύσει την εμπιστοσύνη στη δημοσιονομική πολιτική της Γερμανίας, διακυβεύει τη σταθερότητα ολόκληρου του δημοσιονομικού συστήματος της χώρας, πιθανώς και με τεράστιο αντίκτυπο σε ολόκληρη την Ευρωζώνη, σύμφωνα με τους Financial Times.
Το φρένο χρέους για τη Γερμανία και την Ευρωζώνη
Το φρένο χρέους βάζει πλαφόν στο διαρθρωτικό έλλειμμα της κυβέρνησης στο 0,35% του ΑΕΠ, προσαρμοσμένο ανάλογα με τον οικονομικό κύκλο, και ουσιαστικά απαγορεύει στα 16 γερμανικά κρατίδια να καταγράφουν ελλείμματα.
Οι βάσεις της μεταρρύθμισης αυτής τέθηκαν στις αρχές της δεκαετίας του 2000, όταν η Γερμανία θεωρείο «ασθενής» της Ευρώπης, με το κόστος της επανένωσης να επιβαρύνει τα κρατικά ταμεία, την ανεργία σε υψηλά επίπεδα και το χρέος να κλιμακώνεται. Τότε, οι βουλευτές πίστεψαν ότι απαιτούνταν αυστηροί κανόνες, ώστε οι κυβερνήσεις να φέρονται πιο συνετά.
Παράλληλα, εφαρμόστηκε στο πλαίσιο του νεοφιλελεύθερου πνεύματος, που προωθούσε τις ιδιωτικοποιήσεις, καθώς και την αναδιαμόρφωση του συστήματος κοινωνικής πρόνοιας και της αγοράς εργασίας.
Τελικά, όμως, θεσμοθετήθηκε λόγω του δημοσιονομικού χάους που προκάλεσε η παγκόσμια χρηματοπιστωτική κρίση: δύο πακέτα δημοσιονομικής στήριξης και ένα πακέτο διάσωσης των τραπεζών ύψους 500 δισ. ευρώ δημιούργησαν στη μεγαλύτερη οικονομία της Ευρωζώνης έλλειμμα 86 δισ. ευρώ και χρέος 81% του ΑΕΠ, πολύ μεγαλύτερο από το όριο 60% της Ε.Ε.
Στα χρόνια που ακολούθησαν, το φρένο χρέους φάνηκε να αποδεικνύει την αξία του, προσφέροντας μια σταθερή βάση, όσο η κρίση χρέους ξεδιπλωνόταν στην Ευρωζώνη και απειλούσε το ευρώ. Υπό την Καγκελαρία της Angela Merkel, η χώρα κατέγραφε ισορροπημένους προϋπολογισμούς και μέχρι στο 2019 το χρέος είχε υποχωρήσει στο 60%. Επίσης, η οικονομία αναπτύχθηκε επί δέκα συναπτά έτη.
Στην Ευρώπη, όμως, υπήρξαν αντιδράσεις, όταν η Γερμανία άρχισε να προωθεί την ιδέα του φρένου χρέους στις υπόλοιπες χώρες της Ευρωζώνης. Η κατάσταση κορυφώθηκε με το δημοσιονομικό σύμφωνο του 2012, το οποίο επίτασσε δημοσιονομική πειθαρχία σε ολόκληρη την Ευρωζώνη και θεωρείτο από το Βερολίνο ως το πρώτο βήμα προς μία «δημοσιονομική ένωση».
Η ευελιξία του φρένου χρέους
Άλλες χώρες στην Ε.Ε. πάντως ήταν επιφυλακτικές απέναντι στο σενάριο υιοθέτησης ενός τέτοιου κανόνα. Ορισμένοι βέβαια υποστηρίζουν ότι είναι σχεδιασμένος, έτσι ώστε να χαλαρώνει κατά τη διάρκεια ύφεσης ή πολύ σοβαρής κρίσης. Ενδεικτικά, υπήρξε άρση του πέρυσι, μετά τη ρωσική εισβολή στην Ουκρανία και την ενεργειακή κρίση.
Άλλοι, όμως, θεωρούν ότι απλώς δεν ταιριάζει με την πολυπλοκότητα της σύγχρονης οικονομίας και ότι για να χρηματοδοτήσει μια χώρα μεγάλες μελλοντικές επενδύσεις, απαιτείται αύξηση του χρέους, σύμφωνα με τους Financial Times.
Βέβαια, ίσως διαψευστεί κάθε ελπίδα αναθεώρησης, καθώς οι αλλαγές στο σύνταγμα απαιτούν πλειοψηφία δύο τρίτων στη Βουλή και δεν είναι ακόμη ξεκάθαρο εάν η αξιωματική αντιπολίτευση θα συμφωνούσε.
moneyreview.gr με πληροφορίες από Financial Times
Διαβάστε επίσης:
Πώς θα καλυφθεί η τρύπα των 60 δισ.: «Παγώνουν» οι νέες δαπάνες στη Γερμανία
Η Ιταλία για τη δημοσιονομική κρίση του Βερολίνου: «Και οι Γερμανοί κάνουν λάθη»
«Δημοσιονομική καταιγίδα» στο Βερολίνο
Ακολουθήστε το Money Review στο Google News
