Εργαλείο για υγιείς χρηματοδοτήσεις ο Κρατικός Τειρεσίας και το Μητρώο Πιστώσεων

Στην ένταση του ανταγωνισμού στον τομέα των πιστώσεων αλλά και των ηλεκτρονικών πληρωμών μεταξύ τραπεζών, επιχειρήσεων παροχής πιστώσεων και fintech εταιρειών, θα συμβάλλει ο κρατικός Τειρεσίας και το Κεντρικό Μητρώο Πιστώσεων, που θα περιλαμβάνουν αφενός όλες τις οφειλές των φυσικών και νομικών προσώπων προς το δημόσιο και αφετέρου όλες τις οφειλές προς τις τράπεζες ή άλλους χρηματοδοτικούς φορείς, όπως εταιρείες factoring, εταιρείες διαχείρισης απαιτήσεων, ιδρύματα πληρωμών ή μικροχρηματοδοτήσεων κ.α

Το σχέδιο νόμου που προβλέπει την σύσταση της «Αρχής Πιστοληπτικής Αξιολόγησης», όπως ονομάζεται ο κρατικός Τειρεσίας και του Μητρώου Πιστώσεων κατατέθηκε προς ψήφιση στην Βουλή και θα λειτουργήσει ως εργαλείο για υγιείς χρηματοδοτήσεις σε συνεπείς επιχειρήσεις και φυσικά πρόσωπα.

Όπως αναφέρεται στο νομοσχέδιο σκοπός της Αρχής είναι

•η συλλογή, αποθήκευση και επεξεργασία δεδομένων οικονομικής συμπεριφοράς,

•η παραγωγή και χορήγηση πιστοληπτικής βαθμολόγησης και

•η παροχή αξιόπιστης πιστοληπτικής βαθμολόγησης προς χρήση από δημόσιους οργανισμούς και φορείς, χρηματοπιστωτικά ιδρύματα ή/και λοιπούς ιδιώτες, στο πλαίσιο μείωσης των επιπέδων των μη εξυπηρετούμενων ανοιγμάτων και των ληξιπρόθεσμων οφειλών προς δημόσιους φορείς και λοιπούς ιδιώτες, καθώς και για την πρόληψη του φαινομένου της υπερχρέωσης των ιδιωτών.

Ειδικότερα αναφέρεται ότι σκοπός του νόμου είναι η αντιμετώπιση του προβλήματος της ασύμμετρης πληροφόρησης μεταξύ φορέων του δημόσιου τομέα και των ιδιωτικών φορέων για την πιστοληπτική ικανότητα φυσικών και νομικών προσώπων μέσω της πιστοληπτικής βαθμολόγησής τους (credit scoring) σε σχέση με οφειλές τους προς το Δημόσιο. Ο απώτερος στόχος είναι η αποτροπή της αύξησης των μη εξυπηρετούμενων και ληξιπρόθεσμων οφειλών προς δημόσιους και ιδιωτικούς φορείς και η πρόληψη της υπερχρέωσης των φυσικών και νομικών προσώπων.

Αντίστοιχα σκοπός της σύστασης του Μητρώου είναι «η ενίσχυση της χρηματοδότησης από το ελληνικό χρηματοπιστωτικό σύστημα της πραγματικής οικονομίας και η διασφάλιση της χρηματοπιστωτικής σταθερότητας, μέσω της βελτίωσης της παρεχόμενης πληροφόρησης, της ορθολογικότερης αξιολόγησης της πιστοληπτικής ικανότητας των δυνητικών δανειοληπτών και της εν γένει συνδρομής στη λήψη τεκμηριωμένων αποφάσεων χρηματοδότησης». Για το σκοπό αυτό το Μητρώο θα εκδίδει Πιστωτική Έκθεση που θα περιλαμβάνει τα δεδομένα οικονομικής συμπεριφοράς του οφειλέτη, χωρίς, όπως σημειώνεται στο νομοσχέδιο, αξιολόγηση και βαθμολόγηση της πιστοληπτικής του αξιολόγησης.

Με την σύσταση του Κεντρικού Μητρώου Πιστώσεων που θα τηρείται στην ΤτΕ και στο οποίο θα καταγράφονται όλα τα οικονομικά δεδομένα των οφειλών – ληξιπρόθεσμων ή μη – κάθε είδους εμπράγματες και ενοχικές εξασφαλίσεις, οι ρυθμίσεις των οφειλών αυτών, αλλά και κάθε πληροφορία για την πορεία δικαστικών διενέξεων μεταξύ οφειλέτη και πιστωτών, τα μέτρα διοικητικής ή αναγκαστικής εξέλιξης κ.α., εταιρείες που παρέχουν πιστώσεις θα έχουν πληρέστερη ενημέρωση για το προφίλ του οφειλέτη και θα μπορούν να αξιολογούν την πιστοληπτική του ικανότητα όταν θέλει να πραγματοποιήσει μια συναλλαγή, κάνοντας χρήση της πίστωσης που του προσφέρουν.

Η Αρχή Πιστοληπτική Αξιολόγησης

Υπόχρεοι για την παροχή στοιχείων στην νέα Αρχή θα είναι όλοι οι φορείς του δημόσιου τομέα και οι φορείς τοπικής αυτοδιοίκησης, οι οποίοι, όπως αναφέρει το σχέδιο «υποχρεούνται να εξασφαλίζουν την πρόσβαση ή και να παρέχουν προς την Αρχή έγκαιρα και με ακρίβεια και να επικαιροποιούν ανά μήνα όλα τα δεδομένα οικονομικής συμπεριφοράς, περιλαμβανομένων των πληροφοριών ταυτοποίησης και των γενικών πληροφοριών, που τηρούνται στα αρχεία τους για τους οφειλέτες τους για το χρονικό διάστημα των τελευταίων 24 μηνών». Η διασύνδεση θα γίνει εντός 12 μηνών από την πρόσκληση που θα απευθύνει η Αρχή, όταν αυτή συσταθεί, ενώ από την πλευρά της, «η Αρχή, υποχρεούται να ενημερώνει τα υποκείμενα δεδομένων οικονομικής συμπεριφοράς, δηλαδή τα φυσικά και τα νομικά πρόσωπα, για τους φορείς του δημοσίου τομέα που έχουν συνδεθεί και έχουν παράσχει στοιχεία».

Τα «δεδομένα οικονομικής συμπεριφοράς» που θα τηρούνται θα είναι τόσο οι ληξιπρόθεσμες όσο και μη ληξιπρόθεσμες οφειλές προς το δημόσιο. Συγκεκριμένα θα αφορούν:

•στοιχεία εξατομίκευσης της οφειλής, όπως ο αριθμός ταμειακής βεβαίωσης ή ο αριθμός σύμβασης,

•η φύση της οφειλής,

•οι βασικοί όροι της οφειλής, όπως το αρχικό και το τρέχον ύψος της, κατά κεφάλαιο, προσαυξήσεις και πρόστιμα, η διάρκεια αποπληρωμής και το επιτόκιο και οι τυχόν μεταβολές τους,

•οι εμπράγματες και ενοχικές εξασφαλίσεις της οφειλής και η αποτίμησή τους,

•οι καταβολές που πραγματοποιήθηκαν, ο χρόνος των καταβολών και το τρέχον υπόλοιπο της οφειλής,

• οι ρυθμίσεις της οφειλής,

•τα φορολογικά δεδομένα, όπως στοιχεία εισοδήματος και περιουσιακής κατάστασης,

•οι μεταβολές των προσώπων της οφειλής λόγω καθολικής ή ειδικής διαδοχής,

•πληροφορίες για την πορεία τυχόν δικαστικών διενέξεων μεταξύ οφειλέτη και πιστωτών, τυχόν μέτρα διοικητικής ή αναγκαστικής εκτέλεσης που λήφθηκαν, καθώς και η πορεία της τυχόν δικαστικής προσβολής τους, η άσκηση ποινικής δίωξης ή η ποινική καταδίκη λόγω μη καταβολής των οφειλών, αν η μη καταβολή τους συνιστά αξιόποινη πράξη.

Στα δεδομένα οικονομικής συμπεριφοράς θα περιλαμβάνονται επίσης στοιχεία όπως αν κάποιος είναι άνεργος ή έχει πτωχεύσει. Τα δεδομένα οικονομικής συμπεριφοράς θα τηρούνται για 10 έτη από το χρόνο κατά τον οποίο κάθε δεδομένο αντλήθηκε από τα συστήματα του αντίστοιχου κρατικού φορέα. Μετά την πάροδο της 10ετίας, τα δεδομένα οικονομικής συμπεριφοράς θα διατηρούνται σε μορφή που δεν θα επιτρέπει τον προσδιορισμό της ταυτότητας των φυσικών και νομικών προσώπων και μπορούν να χρησιμοποιούνται μόνο για την εκπόνηση οικονομικών αναλύσεων και στατιστικών μελετών. Πρόσβαση στα δεδομένα οικονομικής συμπεριφοράς θα έχουν μόνο:

α) τα υποκείμενα φυσικά και νομικά πρόσωπα

β) οι δικαστικές και εισαγγελικές αρχές, καθώς και οι υπηρεσίες που ενεργούν υπό την άμεση εποπτεία τους, στο πλαίσιο της απονομής της δικαιοσύνης και ιδίως της πρόληψης και καταστολής της νομιμοποίησης εσόδων από εγκληματικές δραστηριότητες και της χρηματοδότησης της τρομοκρατίας,

γ) οποιοσδήποτε πιστωτής, δηλαδή κρατικός φορέας έναντι του οποίου το φυσικό ή νομικό πρόσωπο έχει οφειλή, ενήμερη ή σε καθυστέρηση, εφόσον έχει συνδεθεί με την Αρχή δ) η Αρχή Προστασίας Δεδομένων Προσωπικού Χαρακτήρα

Το scoring

Η «Αρχή Πιστοληπτικής Αξιολόγησης» θα παράγει ένα σύστημα αξιολόγησης με βάση τα στοιχεία που έχει συγκεντρώσει και θα μπορεί να ανταλλάσσει την αξιολόγηση αυτή με άλλους φορείς. Συγκεκριμένα θα μπορεί να μεταβιβάζει μετά από αίτημα και έναντι χρέωσης την πιστοληπτική αξιολόγηση (scoring) που έχει δημιουργήσει σε ιδιωτικούς φορείς. Η μεταβίβαση δεν θα αφορά τα στοιχεία της οικονομικής συμπεριφοράς του φυσικού ή του νομικού προσώπου δηλαδή τις οφειλές τους, αλλά μόνο την πιστοληπτική αξιολόγησή του, αφού όπως ρητά προβλέπει το σχέδιο νόμου «η επεξεργασία των δεδομένων οικονομικής συμπεριφοράς είναι απόρρητη και η αξιολόγηση διεξάγεται αποκλειστικά και μόνο από την Αρχή».

Προϋπόθεση είναι η ρητή συγκατάθεση του φυσικού ή του νομικού προσώπου, η οποία όπως προβλέπει το σχέδιο νόμου θα μπορεί να ανακαλείται ανά πάσα στιγμή, χωρίς ωστόσο να θίγεται «η νομιμότητα της επεξεργασίας που βασίστηκε στη συγκατάθεση προ της ανάκλησής της». Εκτός από το δικαίωμά του, το φυσικό ή του νομικό πρόσωπο να αντιταχθεί στη χρήση του scoring από εταιρείες του ιδιωτικού τομέα, διατηρεί το δικαίωμα να αμφισβητήσει την ορθότητα της πιστοληπτικής βαθμολόγησης.

Αν και το νομοσχέδιο δεν αναφέρει ρητά τις ιδιωτικές εταιρείες που μπορούν να έχουν πρόσβαση σε αυτή την πληροφόρηση, πρόκειται για τράπεζες, εταιρείες διαχείρισης, εταιρείες λιανικού εμπορίου, εταιρείες κινητής τηλεφωνίας ή εν γένει προμηθευτές, οι οποίοι θα πρέπει να αναφέρουν στην αίτηση που θα υποβάλλουν και το σκοπό που επιδιώκουν για την επεξεργασία των δεδομένων οικονομικής συμπεριφοράς. Σκοπός μπορεί να είναι

i) η επαλήθευση των πληροφοριών που παρασχέθηκαν από το φυσικό ή το νομικό πρόσωπο σχετικά με αίτηση χορήγησης πίστωσης

ii) η αξιολόγηση των κινδύνων που πηγάζουν από την χορήγηση πίστωσης από φορέα ιδιωτικού τομέα προς ένα φυσικό ή νομικό πρόσωπο ή η παροχή εγγύησης για μια πιστωτική σύμβαση

iii) η αξιολόγηση των κινδύνων που πηγάζουν από χορηγηθείσα πίστωση ή τη μετατροπή της φύσης ή της διάρκειας μιας πιστωτικής σύμβασης ή εγγύησης που έχει χορηγηθεί

iv) η παρακολούθηση και αξιολόγηση της μη τήρησης οποιουδήποτε όρου πιστωτικής σύμβασης που χορηγήθηκε από φορέα ιδιωτικού τομέα ή εγγύησης που παρασχέθηκε από αυτό,

v) η αξιολόγηση αίτησης υπαγωγής ενός φυσικού ή νομικού προσώπου σε διακανονισμό οφειλών προς φορέα ιδιωτικού τομέα,

vi) η ανάλυση των χαρτοφυλακίων πιστωτικών συμβάσεων που τηρούν τα χρηματοπιστωτικά ιδρύματα

Στόχος θα είναι η αξιολόγηση της πιθανότητας αθέτησης μιας υποχρέωσης και η πιστοληπτική αξιολόγηση, βάσει της οποίας θα δημιουργηθεί ένα σύστημα scoring για όλες τις επιχειρήσεις και τα νοικοκυριά και το οποίο θα αποτελέσει και το διαβατήριο για ρυθμίσεις οφειλών, τη συμμετοχή επιχειρήσεων σε διαγωνισμούς του δημοσίου για την ανάληψη έργων ή ακόμα και τη παροχή κρατικών εγγυήσεων στο πλαίσιο υλοποίησης χρηματοδοτούμενων από το Δημόσιο ή συγχρηματοδοτούμενων από την ΕΕ ή άλλο διεθνή οργανισμό προγραμμάτων.

Περαιτέρω το σύστημα αξιολόγησης θα μπορεί να χρησιμοποιηθεί και από ιδιωτικούς φορείς, όπως τράπεζες, εταιρείες διαχείρισης κόκκινων δανείων, αλλά και άλλες επιχειρήσεις του λιανεμπορίου, προκειμένου να χορηγήσουν δάνεια, να ρυθμίσουν οφειλές ή να δώσουν πίστωση για την αγορά ενός προϊόντος ή μιας υπηρεσίας. Η χρήση από ιδιωτικούς φορείς του συστήματος scoring που θα παράγει η ανεξάρτητη Αρχή, θα πρέπει σύμφωνα με τις διατάξεις του νομοσχεδίου να έχει τη ρητή συγκατάθεση του φυσικού ή του νομικού προσώπου, τηρώντας τη νομοθεσία για την προστασία του ατόμου από την επεξεργασία δεδομένων προσωπικού χαρακτήρα.

Ακολουθήστε το Money Review στο Google News