Η φορολογία κλειδί στις ανατιμήσεις των προϊόντων
Η έξαρση της πανδημίας του COVID-19, η κλιματική αλλαγή και η πρόσφατη ενεργειακή κρίση δημιουργούν ένα νέο κλίμα οικονομικής αβεβαιότητας. Ως αποτέλεσμα βλέπουμε ανατιμήσεις προϊόντων σε όλο τον κόσμο οι οποίες δυσκολεύουν τη προσπάθεια ανάκαμψης της παγκόσμιας οικονομίας. Για παράδειγμα, η τιμή του καφέ έχει διαμορφωθεί σε πολύ υψηλά επίπεδα (αύξηση άνω του 70%) λόγω της ξηρασίας στη Βραζιλία που είχε ως συνέπεια τη μείωση της παραγωγής.
Στην Ελλάδα, υπήρξε απόφαση να διατηρηθεί η μείωση του συντελεστή ΦΠΑ στον καφέ και τα μη αλκοολούχα ποτά στο
13% (από 24%), μέχρι τον Ιούνιο του 2022, κάτι που βοηθάει τις επιχειρήσεις να αντιμετωπίσουν αποτελεσματικά τις υψηλές ανατιμήσεις. Είναι γεγονός ότι, σε όλο τον κόσμο, η πανδημία του COVID-19 έφερε αβεβαιότητα για την παγκόσμια οικονομία, η οποία συνεχίζεται λόγω των μεταλλάξεων, των ελλείψεων σε προϊόντα και της αύξησης στον πληθωρισμό. Η κρίση στην εφοδιαστική αλυσίδα και στο Διεθνές εμπόριο, η αλματώδης αύξηση στις τιμές βασικών εμπορευμάτων το 2021 (άνω του 50% στα μέταλλα και στα προϊόντα ενέργειας) και η απρόβλεπτη αύξηση του πληθωρισμού (π.χ. υπερδιπλάσιος του στόχου 2% της ΕΚΤ στην Ευρώπη) δημιουργούν την ανάγκη για περισσότερα μέτρα που θα βοηθήσουν την παγκόσμια οικονομία να ανακάμψει μέχρι τα τέλη του 2022, όπου οι προβλέψεις δείχνουν ότι θα επανέλθει σε προηγούμενα επίπεδα ο πληθωρισμός (και οι τιμές των εμπορευμάτων).
Τι μπορεί να συμβεί για να απορροφηθούν οι ανατιμήσεις στη προσπάθεια ανάκαμψης της οικονομίας; Ο ρόλος της φορολογίας των προϊόντων και υπηρεσιών είναι σημαντικός και επομένως θα πρέπει να αναθεωρηθούν οι συντελεστές ΦΠΑ ώστε να βοηθήσουν στην ομαλή λειτουργία της παγκόσμιας οικονομίας. Οι φορολογικοί συντελεστές ΦΠΑ των αγαθών, κατά την διάρκεια της πανδημίας του COVID-19, διαμορφώθηκαν κατά μέσο όρο στο 19% για τις χώρες του ΟΟΣΑ, αλλά οι συντελεστές αυτοί και η φορολογική πολιτική συνεχίζουν να απασχολούν τις κυβερνήσεις.
Η Ελλάδα παρουσιάζει υψηλό ποσοστό υστέρησης στον ΦΠΑ αλλά και διαφορετικούς συντελεστές ΦΠΑ σε κάποιες περιπτώσεις – όπως αναφέρει η επιτροπή Πισσαρίδη στην Έκθεση με το Σχέδιο Ανάπτυξης της Ελληνική Οικονομίας, πρέπει να επανεξεταστεί και να βελτιωθεί το φορολογικό σύστημα με παράλληλη σύγκλιση φορολογικών συντελεστών προς τον μέσο όρο της Ευρωζώνης. Ο υψηλός-κανονικός συντελεστής ΦΠΑ είναι 24% στην Ελλάδα, πάνω από τον μέσο όρο των χωρών του ΟΟΣΑ και της Ευρώπης. Επίσης, η Ελλάδα εφαρμόζει μειωμένους συντελεστές ΦΠΑ όπως 6% και 13% σε ορισμένα αγαθά και υπηρεσίες καθώς και ειδικούς συντελεστές σε κάποια νησιά του Αιγαίου, οι οποίοι είναι μειωμένοι στα πλαίσια της μεταναστευτικής πολιτικής. Τα πρόσφατα μέτρα στήριξης των επιχειρήσεων και των νοικοκυριών (αναστολή εισφοράς αλληλεγγύης, διατήρηση μειωμένων ασφαλιστικών εισφορών, μείωση συντελεστών φορολόγησης επιχειρήσεων από το 24% στο 22%, μείωση προκαταβολής φόρου, μείωση του συντελεστή ΦΠΑ από το 24% στο 13% στα γυμναστήρια, στα κολυμβητήρια, σε σχολές χορού, αλλά και μείωση ΦΠΑ σε αγροτικά μηχανήματα και ιατρικά είδη) είναι στη σωστή κατεύθυνση και αναμένεται να βοηθήσουν τη προσπάθεια ανάκαμψης της οικονομίας μας.
Με δεδομένο όμως τα υψηλά κόστη των πρώτων υλών λόγω και των περιορισμών στην εφοδιαστική αλυσίδα, την ενεργειακή κρίση και την αύξηση του πληθωρισμού που ήρθαν αναπάντεχα μέσα στο 2021, θα πρέπει να εφαρμοστούν νέα φορολογικά μέτρα για την υποστήριξη των καταναλωτών.
Προτείνεται οι συντελεστές ΦΠΑ που βρίσκονται σε επίπεδα 24% να μειωθούν άμεσα σε 15% για τουλάχιστον 6 μήνες ώστε να απορροφηθούν οι αυξήσεις στις τιμές των προϊόντων αυτών λόγω των ανατιμήσεων (η εκτίμηση γίνεται με βάσει το σενάριο μέσης αύξησης των προϊόντων μέχρι 20% κατά το πρώτο τρίμηνο του 2022, και ακολουθεί τη κοινοτική οδηγία κατά την οποία ο συντελεστής αυτός δεν μπορεί να είναι μικρότερος του 15%).
Ακολουθώντας τις δημοσιονομικές συνθήκες που επικρατούν αλλά και την ευελιξία εφαρμογής συντελεστών ΦΠΑ σε περίοδο κρίσης, η παραπάνω μείωση μπορεί να διασφαλίσει σημαντικά έσοδα αλλά κυρίως να συγκλίνει με άλλα κράτη-μέλη της Ε.Ε. (Ευρωπαϊκής Ένωσης) όπου αυτό είναι δυνατόν – εδώ πρέπει να τονισθεί ότι, οι διαφορετικοί συντελεστές ΦΠΑ δημιουργούν θέματα ανταγωνισμού μεταξύ των κρατώνμελών της Ε.Ε. κάτι που πρέπει να αντιμετωπισθεί προς όφελος μιας βιώσιμης ανάπτυξης της ευρωπαϊκής οικονομίας (π.χ. η Ισπανία και η Ιταλία εφαρμόζουν εξαιρετικά μειωμένο συντελεστή ΦΠΑ 4% στις πωλήσεις περιορισμένου αριθμού αγαθών και υπηρεσιών).
Το πλεονέκτημα της μείωσης του ΦΠΑ από 24% σε 15% είναι ότι μπορεί να εφαρμοσθεί άμεσα, ενώ το μέτρο αυτό ενισχύεται από: 1) το υψηλό των καταθέσεων – οι καταθέσεις στην Ελλάδα σημείωσαν αύξηση ρεκόρ στη περίοδο της πανδημίας, και συνεπώς πρέπει να αυξηθεί η κατανάλωση, 2) την παγκόσμια εταιρική φορολογία που θα αποφέρει έσοδα στο κράτος και μείωση της φοροαποφυγής- όλες οι πολυεθνικές επιχειρήσεις με έδρα σε κράτος-μέλος της Ε.Ε. αναμένεται να πληρώνουν φόρο τουλάχιστον 15% επί των εταιρικών κερδών τους (το πλαίσιο αυτό ίσως ανακοινωθεί το 2022), και 3) τη γρήγορη και αποτελεσματική διαχείριση του Ταμείου Ανάκαμψης μέσα στο 2022 που θα συμβάλει στην ανάπτυξη των επιχειρήσεων (με τη βοήθεια και των Τραπεζών) μέσω της κάλυψης επενδυτικών κενών με στόχο την δημιουργία νέων θέσεων εργασίας και την αύξηση της ανταγωνιστικότητας των μικρομεσαίων επιχειρήσεων.
Αρκετοί υποστηρίζουν ότι οι χαμηλοί φόροι, παρά τον μεγάλο πληθωρισμό που μπορούν να προκαλέσουν, τελικά μπορούν να φέρουν ανάπτυξη στην οικονομία. Με τη μείωση του ΦΠΑ θα πρέπει οι καταναλωτές να χρησιμοποιήσουν άμεσα τα κεφάλαια που θα εξοικονομήσουν για επιπλέον δαπάνες με στόχο να τονωθεί η οικονομική δραστηριότητα.
Πρέπει να τονισθεί ότι, αντίστοιχα παραδείγματα μείωσης του ΦΠΑ είχαμε στις ΗΠΑ αλλά και στη Βρετανία. Συγκεκριμένα, ο Πρόεδρος Ρόναλντ Ρέιγκαν για να αντιμετωπίσει τον υψηλό πληθωρισμό και την ανεργία στις αρχές της δεκαετίας του ’80 στις ΗΠΑ, μείωσε μεταξύ άλλων τους φόρους σε ιδιώτες, επιχειρήσεις και επενδύσεις με σκοπό τη τόνωση της οικονομικής ανάπτυξης. Η οικονομική πολιτική που ονομάστηκε “Reaganomics”, παρόλο που δέχθηκε σκληρή κριτική, μείωσε τα ποσοστά ανεργίας και πληθωρισμού, και τελικά έφερε σημαντική ανάπτυξη στην οικονομία των ΗΠΑ. Οι φορολογικές περικοπές του Ρέιγκαν μείωσαν τη φοροαποφυγή και αύξησαν τις πληρωμές φόρων. Επιπλέον, με σκοπό τη δημοσιονομική τόνωση, είδαμε μια προσωρινή μείωση του συντελεστή ΦΠΑ στη Βρετανία από 17,5% σε 15%, μετά τη παγκόσμια χρηματοπιστωτική κρίση (GFC) και για διάστημα από τον Δεκέμβριο του 2008 έως τον Δεκέμβριο του 2009. Σε μια προσπάθεια να τονωθεί η κατανάλωση, και παρόλο που η φορολογική πολιτική του Ντέιβιντ Κάμερον αποκαλέσθηκε αρχικά δαπανηρή, τελικά αυξήθηκαν οι πωλήσεις προς όφελος των επιχειρήσεων και της οικονομίας. Πρόσφατα, είδαμε ότι μειώθηκε ο ΦΠΑ στη Βρετανία, και συγκεκριμένα στους κλάδους φιλοξενίας-τουρισμού και στα τρόφιμα από 20% σε 5%, με σκοπό να προστατευθούν οι θέσεις εργασίας λόγω της κρίσης από την πανδημία του κορονοϊού COVID-19. Ως αποτέλεσμα, μεγάλες αλυσίδες καταστημάτων όπως Starbucks και McDonald’s ανακοίνωσαν ανάλογη μείωση των τιμών στα προϊόντα τους στη Βρετανία προς όφελος των πελατών τους.
Μετά από σχεδόν δυο χρόνια πανδημίας, είναι σημαντικό να τονωθεί η οικονομική δραστηριότητα μέσω της μείωσης ΦΠΑ- η πολιτική αυτή είναι αποτελεσματική μόνο όταν εφαρμοσθεί με παράλληλα μέτρα στήριξης και στο σωστό χρόνο. Με δεδομένη την αύξηση του κατώτατου μισθού στην Ελλάδα το 2022, μπορούν πλέον να δοθούν κίνητρα αύξησης της κατανάλωσης, που σε συνδυασμό με τα μέτρα στήριξης των επιχειρήσεων λόγω COVID19, θα λειτουργήσουν θετικά στη προσπάθεια ανάκαμψης της ελληνικής οικονομίας. Μέσω της μείωσης φορολογίας των προϊόντων από 24% σε 15% θα ενισχυθούν τα έσοδα των επιχειρήσεων και η αγορά εργασίας, ενώ θα έρθει πιο γρήγορα η ανάκαμψη στην οικονομία μας. Αρκεί η μείωση αυτή να περάσει γρήγορα στις τιμές των προϊόντων προς όφελος των καταναλωτών, που σε συνδυασμό με τα υπόλοιπα μέτρα στήριξης, θα μιλάμε για αποτελεσματική φορολογική πολιτική σε περίοδο οικονομικής αβεβαιότητας. Η πιθανή παράταση της πανδημίας και η συνέχιση των πληθωριστικών πιέσεων το 2022 θα πρέπει να αντιμετωπισθούν άμεσα και κατάλληλα ώστε να μην έχουν αρνητική επίπτωση στην κατανάλωση στην Ελλάδα. Παρόλο που ο προϋπολογισμός επιδιώκει ένα ευνοϊκό προς την ανάπτυξη φορολογικό σύστημα, όπως έχει ανακοινωθεί, εντούτοις υπάρχουν περιθώρια βελτίωσης με στόχο την αύξηση των φορολογικών εσόδων. Με ενίσχυση των επιχειρήσεων και με εμβολιασμό των πολιτών η οικονομία θα αναπτυχθεί με γρήγορους ρυθμούς, αν ακολουθηθεί μια φορολογική στρατηγική μείωσης του ΦΠΑ που θα αυξήσει τη παραγωγικότητα, τη κατανάλωση και τα έσοδα κατά το πρώτο εξάμηνο του 2022.
Οι φορολογικές περικοπές βοηθούν στη δημιουργία θέσεων εργασίας. Η χαμηλή ανεργία είναι το κλειδί για την εμπιστοσύνη των καταναλωτών, βασική παράμετρος για την οικονομική ανάκαμψη μιας χώρας. Μια αναπτυγμένη οικονομία σημαίνει ουσιαστικά αύξηση της απασχόλησης, της παραγωγικότητας αλλά και της ανταγωνιστικότητας των επιχειρήσεων. Η εφαρμογή φορολογικής πολιτικής με επιπλέον μείωση των συντελεστών ΦΠΑ σε περίοδο οικονομικής αβεβαιότητας όπως αυτή που ζούμε, μπορεί να είναι το κλειδί για τη διασφάλιση της ανάκαμψης και της μακροπρόθεσμης οικονομικής επιτυχίας
και ευημερίας. Στόχος είναι η ανάπτυξη της ελληνικής οικονομίας να φέρει νέες διεθνείς επενδύσεις στη μετά COVID-19 εποχή ώστε να μιλάμε για ταχεία επιστροφή στην κανονικότητα αλλά και βιώσιμη ανάπτυξη, με προτεραιότητα την απόκτηση επενδυτικής βαθμίδας που θα προσδώσει πολλαπλά οφέλη μέσω της αναβάθμισης της οικονομίας.
* Ο καθηγητής Χρήστος Φλώρος είναι Αντιπρύτανης Ελληνικού Μεσογειακού Πανεπιστημίου και Καθηγητής Χρηματοοικονομικής, Τμήμα Λογιστικής και Χρηματοοικονομικής.
Ακολουθήστε το Money Review στο Google News
