Aνατιμήσεις στο «καλάθι» του καταναλωτή – Σε ποια προϊόντα

Σε ανοδική τροχιά βρίσκονται οι τιμές σε βασικά είδη διατροφής, όπως τα άλευρα, οι μαργαρίνες, τα τυριά και τα βούτυρα, με το μέλλον να μην προμηνύεται αισιόδοξο για την τσέπη του καταναλωτή. Δυσμενέστερες είναι οι επιπτώσεις στην ελληνική αγορά, η οποία είναι ιδιαίτερα εξαρτημένη από εισαγόμενα προϊόντα, ειδικά σε ό,τι αφορά βασικές πρώτες ύλες για τη μεταποίηση.

Μάλιστα φαίνεται ότι είμαστε ακόμη στην αρχή των ανατιμήσεων στα τελικά προϊόντα, καθώς έως τώρα οι κρίκοι της αλυσίδας παραγωγής απορροφούσαν σημαντικό μέρος -αν όχι όλο- της αύξησης του κόστους. «Μέχρι τώρα οι αυξήσεις τιμών πρώτων υλών φαίνεται να έχουν απορροφηθεί από τους προμηθευτές και το λιανεμπόριο στην Ελλάδα, αυτό όμως δεν μπορεί να θεωρηθεί ως δεδομένο για το μέλλον, εφόσον οι αυξητικές τάσεις συνεχιστούν», προειδοποίησε χθες το Ινστιτούτο Έρευνας Λιανεμπορίου Καταναλωτικών Αγαθών (ΙΕΛΚΑ), το οποίο συχνά πυκνά στις ανακοινώσεις του αποτυπώνει, μεταφέρει τις θέσεις και τις προθέσεις του κλάδου των σούπερ μάρκετ, ενώ σε άλλο σημείο της ίδιας ανακοίνωσης επεσήμανε: «Υπάρχουν ενδείξεις ότι ενδεχομένως να υπάρξουν αυξητικές πιέσεις στους δείκτες τιμών καταναλωτή τους και αυξήσεις της τελικής τιμής καταναλωτή για συγκεκριμένα προϊόντα τους επόμενους μήνες».

Από τη σύγκριση των αναλυτικών στοιχείων του Δείκτη Τιμών Καταναλωτή ανατιμήσεις καταγράφονται τον Απρίλιο του 2021 (τελευταίος μήνας κατά τον οποίο υπάρχουν διαθέσιμα στοιχεία) σε σύγκριση με τον Απρίλιο του 2020 ενδεικτικά στα εξής προϊόντα: ρύζι (1,03%), αλεύρι (1,30%), ψωμί (0,27%), άλλα προϊόντα με βάση τα δημητριακά (1,36%), παρασκευάσματα με βάση το κρέας (2,38%), ψάρια (4,05%), θαλασσινά (3,27%) τυριά (1,87%), μαργαρίνη (1,36%), βρώσιμα έλαια πλην ελαιολάδου, π.χ. καλαμποκέλαιο (11%). Η μεγάλη αύξηση που καταγράφηκε τον φετινό Απρίλιο στις τιμές των αρνιών και των κατσικιών (13,65%) σχετίζεται με τη μεγάλη ζήτηση φέτος, λόγω πιο χαλαρών περιοριστικών μέτρων το Πάσχα, σε σύγκριση με πέρυσι και την έλλειψη κυρίως σε αρνιά και κατσίκια μικρού μεγέθους (διότι το Πάσχα ήταν αργά). Σε άλλα είδη, τα οποία κατά κύριο λόγο εισάγονται και μάλιστα από την Κίνα και άλλες ασιατικές χώρες παρατηρούνται ήδη πολύ μεγαλύτερες ανατιμήσεις. Η τιμή των υφασμάτων έχει αυξηθεί από τις αρχές του έτους κατά 10,4%, ενώ σε σύγκριση με τον Απρίλιο του 2020 έχουν αυξηθεί οι τιμές των αυτοκινήτων κατά 3,04%, των ανταλλακτικών και αξεσουάρ αυτοκινήτου κατά 0,23%, των υπολογιστών κατά 1,33%.

Γιατί προβλέπει το ΙΕΛΚΑ ανατιμήσεις

Ο δείκτης τιμών εισροών στη γεωργία – κτηνοτροφία, στον οποίο αποτυπώνονται οι μεταβολές στις τιμές των βασικών συντελεστών παραγωγής, αυξήθηκε, σύμφωνα με τα στοιχεία της ΕΛΣΤΑΤ, κατά 3,4% τον Μάρτιο του 2021 σε σύγκριση με τον Μάρτιο του 2020, κυρίως λόγω της αύξησης της τιμής της ενέργειας κατά 6,4% και των ζωοτροφών κατά 5,2%. Οι αυξήσεις αυτές φαίνεται ότι μεταφέρονται πλέον προς τους επόμενους κόμβους της αλυσίδας αξίας, καθώς αυξάνονται και οι δείκτες τιμών εκροών αγροτικής παραγωγής, δηλαδή οι τιμές διάθεσης των προϊόντων. Για παράδειγμα δείκτης φυτικής παραγωγής παρουσιάζει τον Μάρτιο αύξηση 6,1% σε σχέση με τον Μάρτιο του 2020 και ο δείκτης ζωικής παραγωγής 0,6% το αντίστοιχο διάστημα. Σε ό,τι αφορά τις τιμές παραγωγού ξεχωρίζουν οι αυξήσεις κατά 19,2% στο ελαιόλαδο και κατά 8,3% στα δημητριακά.

Καθοριστικό ρόλο για τη συγκράτηση των τιμών έως τώρα είχε το γεγονός της αύξησης των προσφορών από τα σούπερ μάρκετ και τη βιομηχανία. Μετά την εκρηκτική αύξηση πωλήσεων των σούπερ μάρκετ το 2020 λόγω της πανδημίας, αύξηση που εκ των πραγμάτων δεν συνεχίζεται και το 2021, οι επιχειρήσεις του κλάδου επιδιώκουν να συγκρατήσουν τζίρους και μερίδια. Έτσι, οι προσφορές -τουλάχιστον έως και τον Απρίλιο του 2021 – έδειχναν να επιστρέφουν στα προ κορωνοϊού επίπεδα. Σύμφωνα με τα στοιχεία της NielsenIQ που έχει στη διάθεσή του το «MR» σε προσφορά διατίθεται (από τις αρχές του 2021 έως 26/4/2021) το 62,2% των επώνυμων ταχυκίνητων προϊόντων (fast moving consumer goods – προϊόντα που καταναλώνονται συχνά και για αυτό αγοράζονται συχνά ) έναντι 60,5% το 2020. Πέρυσι, οι προσφορές είχαν μειωθεί, καθώς οι καταναλωτές έτσι και αλλιώς προχωρούσαν σε πολύ μεγάλες αγορές από τα σούπερ μάρκετ. Το 2019 το αντίστοιχο ποσοστό ήταν 63,1% και το 2018 62,2%.

Η τέλεια καταιγίδα

Η επανεκκίνηση της παγκόσμιας οικονομίας τους τελευταίους μήνες του 2020, χωρίς, ωστόσο να έχει την ίδια ώρα αποκατασταθεί πλήρως η παραγωγή στα προ κορωνοϊού επίπεδα και ρυθμούς αποτελεί τη βασική αιτία για το ράλι ανόδου των τιμών καθώς στην ουσία έχουμε αυξημένη ζήτηση με μικρότερη προσφορά. Το κοκτέιλ γίνεται εκρηκτικό από απρόβλεπτες καταστάσεις που πάντα προκύπτουν στην αγροτική παραγωγή, όπως για παράδειγμα οι μικρότερες, από τις προσδοκώμενες σοδειές σόγιας και καλαμποκιού στις ΗΠΑ και στη Νότια Αμερική ή η ξηρασία που έπληξε τις καλλιέργειες δημητριακών στη Ρουμανία με συνέπεια τη μείωση της παραγωγής κατά 44%.

Ο δείκτης πρώτων υλών τροφίμων και ποτών του Διεθνούς Νομισματικού Ταμείου (Commodity Food and Beverage Price Index Monthly Price) καταγράφει σε ένα μόλις χρόνο εξαιρετικά μεγάλη αύξηση άνω του 30%, από 92,42 τον Απρίλιο του 2020 σε 125,16 τον Απρίλιο του 2021. Σύμφωνα μάλιστα με την τελευταία έκθεση του ΔΝΤ για τις προοπτικές της παγκόσμιας οικονομίας οι τιμές των βασικών μετάλλων κατέγραψαν αύξηση 30% τον Φεβρουάριο του 2021 σε σύγκριση με τον Αύγουστο του 2020. Ειδικότερα, η τιμή του χαλκού αυξήθηκε κατά 30%, των σιδηρομεταλλευμάτων κατά 35%, ενώ η ενίσχυση της ζήτησης για ηλεκτρικά αυτοκίνητα οδήγησε σε αύξηση των τιμών του κοβαλτίου και του νικελίου, τα οποία χρησιμοποιούνται στις μπαταρίες των οχημάτων αυτών. Ο δείκτης μετάλλων του ΔΝΤ προβλέπεται ότι θα ενισχυθεί κατά 31% μες στο 2021 και να υποχωρήσει το 2022 κατά 4,5%.

Ο δείκτης τιμών τροφίμων του ΔΝΤ ενισχύθηκε κατά 20%, με τις τιμές στα φυτικά έλαια να αυξάνονται κατά 45% και στα δημητριακά κατά 41%. Η μεγάλη αύξηση στις τιμές των δημητριακών -κυρίως του καλαμποκιού- και τις σόγιας επηρεάζουν το κόστος παραγωγής των ζωοτροφών και στην Ελλάδα ή το κόστος αγοράς εισαγόμενων ζωοτροφών.

Σημαντικές αυξήσεις καταγράφονται και στις τιμές των καυσίμων επιβαρύνοντας ακόμη περισσότερο το κόστος παραγωγής και μεταφοράς των προϊόντων. Σύμφωνα με τα τελευταία διαθέσιμα στοιχεία της ΕΛΣΤΑΤ η τιμή του πετρελαίου κίνησης ήταν τον Απρίλιο του 2021 αυξημένη κατά 14,1% σε σύγκριση με τον Απρίλιο του 2020, της βενζίνης κατά 16,84%, του φυσικού αερίου κατά 14,6% και του πετρελαίου θέρμανσης κατά 19,4%.

Σε όλα τα παραπάνω θα πρέπει, τέλος, να προστεθεί και το γνωστό πλέον πρόβλημα της αύξησης των ναύλων για τις μεταφορές κοντέινερς, αύξηση που ξεπερνά το 500%.

Ακολουθήστε το Money Review στο Google News