Τηλεκπαίδευση: Η ευκαιρία της Ελλάδας

H σχολική/ακαδημαϊκή χρονιά 2020-2021 αποτέλεσε μία τεράστια πρόκληση. Για την Ελλάδα όμως της οικονομικής κρίσης ήταν πραγματικά μία ευκαιρία για ένα τεράστιο άλμα στην ψηφιοποίηση της εκπαίδευσης. Κλήθηκε όχι μόνο να καλύψει σε πολύ μικρό χρονικό διάστημα τις καθημερινές ανάγκες της εκπαίδευσης αλλά και να ανακαλύψει τον κόσμο της ψηφιακής εκπαίδευσης, ο οποίος σε άλλες χώρες της Δύσης και δη στις πιο αναπτυγμένες αποτελεί αν όχι ένα βασικό στοιχείο του εκπαιδευτικού συστήματος αλλά σίγουρα ένα συμπληρωματικό στοιχείο πολύτιμο τόσο για την καθημερινότητα των μαθητών/φοιτητών όσο και για την αναβάθμιση των επονομαζόμενων ανθρώπινων αλφαβητισμών και των συνειδησιακών δεξιοτήτων. 

Είτε έτσι είτε αλλιώς, είτε αργά είτε γρήγορα, είτε με απόλυτη επιτυχία είτε με ελλείψεις η χώρα έκανε το μεγάλο άλμα και αυτό δεν μπορεί να το αμφισβητήσουμε αν κρίνουμε από τα επίσημα στατιστικά στοιχεία που συνοδεύουν την τηλεκπαίδευση. Ωστόσο έχει έρθει η στιγμή να πάμε ένα βήμα παραπέρα: 

Η βιβλιογραφία των εργασιακών οικονομικών και χρηματοοικονομικών καταδεικνύει ότι κάθε ένας επιπλέον χρόνος σχολικής εκπαίδευσης επιφέρει 10% αύξηση μισθών και εισοδημάτων στις Η.Π.Α., με μεγάλα θετικά αποτελέσματα στην οικονομική μεγέθυνση της χώρας, στην έρευνα και την καινοτομία, και στην παραγωγικότητα (Krueger and Lindahl, 2001). 

Πέραν της σχολικής εκπαίδευσης, η βιβλιογραφία έχει καταδείξει ότι η ανάπτυξη συνειδησιακών δεξιοτήτων στα παιδιά έχει επιπλέον θετικά αποτελέσματα σε μισθούς, κατανομή εισοδημάτων αργότερα στη ζωή, καθώς και στην οικονομική ανάπτυξη των χωρών (Hanushek and Woessmann, 2008). Συνεπώς, πέραν των χρόνων και ωρών σχολικής εκπαίδευσης, η ποιότητα και το είδος της εκπαίδευσης ενδέχεται να έχει ακόμα σημαντικότερα μικροοικονομικά και μακροοικονομικά αποτελέσματα σε μία χώρα.

Μία πρόσφατη μελέτη στις ΗΠΑ δείχνει επίσης ότι 30-40% της ανισότητας πλούτου κατά τη συνταξιοδότηση αποδίδεται σε διαφορές χρηματοοικονομικής επιμόρφωσης (Lusardi, Michaud, and Mitchell, 2017). Αυτή η γνώση διαμορφώνεται νωρίς στη ζωή των ανθρώπων και γίνεται ενδογενής ως προς μια σειρά αποφάσεων κατά την ενήλικη ζωή. Είναι λίγες οι μεταβλητές που επεξηγούν την οικονομική ανισότητα σε τόσο μεγάλο βαθμό και γίνεται εύκολα αντιληπτό γιατί ο χρηματοοικονομικός αλφαβητισμός αποτελεί μείζονος σημασίας ατζέντα πολιτικής. (Krueger and Lindahl, 2001 Hanushek and Woessmann, 2008 Lusardi, Michaud, and Mitchell, 2017). 

Σε σχετική έρευνα περί των νέων εκπαιδευτικών συστημάτων, στο πρόσφατο βιβλίο του από το ΜΙΤ Press, με τίτλο “Προστατεύοντας από τα ρομπότ: Η εκπαίδευση στην εποχή της τεχνητής νοημοσύνης”, ο γλωσσολόγος Joseph Aοun (2017) περιγράφει ένα μέλλον, στο οποίο για να μπορούν να ανταγωνιστούν οι εργαζόμενοι τα ρομπότ για θέσεις εργασίας, θα πρέπει το εκπαιδευτικό σύστημα να τους προετοιμάζει για εργασιακές δεξιότητες που δεν θα έχουν τα ρομπότ. Ο συγγραφέας περιγράφει μια νέα εκπαιδευτική μεταρρύθμιση που θα επικεντρώνεται στα συγκριτικά πλεονεκτήματα της ανθρώπινης φύσης ή τις λεγόμενες νέες ανθρωπιστικές επιστήμες.

Στο κέντρο αυτού του νέου τομέα είναι οι αλφαβητισμοί που αφορούν την τεχνολογία, την επεξεργασία δεδομένων και την ανθρώπινη φύση. Άλλες σημαντικές συνειδησιακές ανθρώπινες ικανότητες αποτελούν η κριτική σκέψη, η συστημική σκέψη, η επιχειρηματικότητα και η διαπολιτισμικότητα. Ως προς τους ανθρώπινους αλφαβητισμούς, πρόσφατη έρευνα (Panos, Kromydas, Osborne and Wright, 2020) μιλάει για το χρηματοοικονομικό αλφαβητισμό, τον τεχνολογικό, τον αριθμητικό, τον πολιτικό, τον περιβαλλοντικό, το διαπολιτισμικό, και τον αλφαβητισμό σε θέματα υγείας.

Υπάρχουν σημαντικές διαφορές σε αυτούς τους αλφαβητισμούς μεταξύ ανδρών και γυναικών, με τις γυναίκες να διαφαίνονται να υστερούν σε όλους πλην του διαπολιτισμικού και γλωσσικού. Αυτό ενδέχεται να οξύνει ακόμα περισσότερο τις ανισότητες αμοιβών και ευημερίας μεταξύ των δύο φύλων στην εποχή της 5ης βιομηχανικής επανάστασης. Υπάρχουν επίσης διαφορές αλφαβητισμοί μεταξύ της γενιάς της νέας χιλιετίας (millennials) με προηγούμενες γενιές, καθώς και μεταξύ πλουσίων και φτωχών.

Παγκόσμια, υπάρχει η τάση ανάπτυξης της οικονομίας διαμοιρασμού και περιστασιακής οικονομίας (sharing / gig economy), οι οποίες φαίνεται να δημιουργούν νέες θέσεις εργασίας, ειδικά προς του νέους (Pouliakas, 2019; CEDEFOP, 2020b). Οι τελευταίες βασίζονται σε συνειδησιακές δεξιότητες, πολλές από τις οποίες καλλιεργούνται και από εξωσχολικές δραστηριότητες. Η απασχόληση σε αυτούς τους νέους τομείς, έστω και περιστασιακά, ενδέχεται να δημιουργούν επιπλέον νέες δεξιότητες, χρήσιμες για μετάβαση σε άλλες εργασίες ή την ίδια επιχειρηματικότητα (Panos, Pouliakas and Zangelidis, 2014).

Σύμφωνα με την τελευταία αυτή εκτίμηση και με δεδομένο ότι η πανδημία αναμένεται να πλήξει τα μέγιστα τη χρηματοοικονομική ανθεκτικότητα των νοικοκυριών, καθώς και τη διαθεσιμότητα πόρων έκτακτης ανάγκης, και να αμβλύνει τις χρηματοοικονομικές ανισότητες παγκόσμια (OECD, 2020), η Ελλάδα πρέπει να προετοιμαστεί κατάλληλα όχι μόνο για να καλύψει τα κενά της εκπαίδευσης που δημιούργησε η Covid-19 αλλά και για να οργανώσει ένα σύστημα μαθημάτων συνειδησιακών δεξιοτήτων στους σύγχρονους αλφαβητισμούς, δηλαδή τον περιβαλλοντικό, τον πολιτικό, το χρηματοοικονομικό, το διαπολιτισμικό, τον ψηφιακό, τον τεχνολογικό, τον αριθμητικό, και τους αλφαβητισμούς υγείας και επεξεργασίας δεδομένων, μεταξύ άλλων.

Η επιμόρφωση σε τέτοιες συνειδησιακές δεξιότητες μπορεί να παρομοιαστεί με τη δημιουργία χαρτών ναυσιπλοϊας για μη ειδήμονες σε αυτά τα θέματα, σε μία εποχή που η υπερπληροφόρηση και η παραπληροφόρηση θα τείνουν να γίνουν δεινά και να δυσχεραίνουν το έργο των ανθρώπων σε σχέση με τα ρομπότ.

*O Γεώργιος Α. Πάνος είναι Καθηγητής χρηματοοικονομικής στο Adam Smith Business School Πανεπιστήμιο Γλασκώβης. ‘Ενας από του 40 καλύτερους καθηγητές ΜΒΑ κάτω των 40 στον κόσμο σύμφωνα με τον αμερικανικό οργανισμό Poets & Quants. Εκπαιδευτικός σύμβουλος του Ελληνικού Ινστιτούτου Xρηματοοικονομικού Αλφαβητισμού.

*Η Κωνσταντίνα Δημητρούλη είναι Διδάκτωρ Διεθνών & Ευρωπαϊκών Οικονομικών Σπουδών, με ειδίκευση στη διεθνή πολιτική οικονομία και στα ενεργειακά ζητήματα.

Ακολουθήστε το Money Review στο Google News