Πρεμ Γουάτσα στην «Κ»: Πιο ασφαλείς οι ελληνικές τράπεζες
Η Ελλάδα έχει εισέλθει σε έναν ενάρετο κύκλο ανάπτυξης και τα επόμενα χρόνια θα είναι ιδιαίτερα καλά για την οικονομία και τους Ελληνες, υπό την προϋπόθεση πως θα διατηρηθεί η πολιτική σταθερότητα και θα συνεχιστεί η εφαρμογή φιλικών για τις επιχειρήσεις πολιτικών. Αυτή είναι η εκτίμηση του μεγαλύτερου ξένου επενδυτή στη χώρα, του Πρεμ Γουάτσα, προέδρου και CEO της Fairfax Financial Holdings. Ο βασικός μέτοχος της Eurobank και της Eurolife, ο οποίος διατηρεί παράλληλα σημαντικές συμμετοχές και σε άλλες ελληνικές επιχειρήσεις, αυξάνοντας μάλιστα τελευταία την έκθεσή του στην Ελλάδα, εξηγεί γιατί είναι «αναμφισβήτητα» καλύτερο να επενδύσει κανείς αυτή τη στιγμή σε ελληνικές τράπεζες παρά σε αμερικανικές.
– Είστε αισιόδοξος για την πορεία της ελληνικής οικονομίας;
– Εμπιστευτήκαμε την Ελλάδα πριν από πολλά χρόνια και παραμείναμε δεσμευμένοι σε αυτήν μέσα απ’ όλες τις καλές και κακές στιγμές. Βρίσκεστε σε μια εξαιρετικά καλή θέση. Ακόμη κι αν δεν το συνειδητοποιείτε πως είστε. Eχετε περάσει μέσα από πολύ δύσκολες στιγμές, το αντιλαμβάνομαι αυτό, αλλά κοιτώντας τις επιχειρήσεις μας στην Ελλάδα και κάποιους δείκτες-κλειδιά της οικονομίας είμαι πάρα πολύ αισιόδοξος. Το χρέος του ιδιωτικού τομέα στην Ελλάδα δεν είναι μεγάλο. Κινείται στα επίπεδα του 130% του ΑΕΠ την ώρα που σε άλλες χώρες, όπως η Σουηδία, είναι στο 300%. Ο βαθμός δανεισμού του ιδιωτικού τομέα στην Ελλάδα είναι από τους χαμηλότερους στην Ευρώπη. Eχετε λοιπόν πολύ χαμηλό επίπεδο δανεισμού του ιδιωτικού τομέα. Πολύ λίγοι Eλληνες έχουν στεγαστικά δάνεια σε σχέση με τις άλλες χώρες. Και το δημόσιο χρέος σας, από το οποίο έχετε άφθονο, είναι μακροπρόθεσμο. Ο μέσος χρόνος ωρίμανσης είναι 21 έτη και το μέσο κόστος εξυπηρέτησής του είναι στο απίστευτα χαμηλό 1,5%, ενώ το Δημόσιο έχει συγκεντρώσει μετρητά 38,5 δισεκατομμυρίων. Γιατί είναι αυτό μεγάλο ποσό; Γιατί τα ετήσια έξοδα εξυπηρέτησης του χρέους είναι κλάσμα αυτoύ. Αυτό σημαίνει ότι η χώρα διαθέτει σχετικά ισχυρή χρηματοοικονομική θέση και εξαιρετικά βελτιωμένη από τα ακραία σημεία στα οποία είχε φτάσει στο πρόσφατο παρελθόν.
– Πώς θα χαρακτηρίζατε τις προοπτικές ανάπτυξης των τραπεζών στην Ελλάδα;
– Η θέση των ελληνικών τραπεζών είναι επίσης ισχυρή. Οντας μέτοχος με 30% της Eurobank το γνωρίζω καλά. Αλλά ευρύτερα ο λόγος δανείων προς καταθέσεις βρίσκεται μόλις στο 60%, ενώ στη Σουηδία κινείται πάνω από το 150% και στη Γερμανία πάνω από το 100%. Στην Ελλάδα λοιπόν υπάρχει σημαντικό περιθώριο δανεισμού και η ζήτηση από τον ιδιωτικό τομέα αλλά και τον δημόσιο τομέα για τραπεζική χρηματοδότηση είναι ισχυρή. Και οι τράπεζες μπορούν να την παρέχουν. Και στην Ελλάδα υπάρχουν πρακτικά μόνο τέσσερις τράπεζες. Ξέρετε πόσες τράπεζες έχουν στις Ηνωμένες Πολιτείες; Εχουν περί τις 4.000 τράπεζες.
– Αλήθεια, πόσο σοβαρή θεωρείτε την τραπεζική κρίση που έχει ενσκήψει στις Ηνωμένες Πολιτείες; Υπάρχει κίνδυνος μετάδοσής της στην Ευρώπη και την Ελλάδα;
– Είναι μια δύσκολη κατάσταση. Η κεφαλαιακή θέση την ελληνικών τραπεζών όμως είναι πάρα πολύ ισχυρή. Η κεφαλαιακή τους επάρκεια είναι μιάμιση με δύο φορές μεγαλύτερη από αυτήν των αμερικανικών. Είναι εξαιρετικά κεφαλαιοποιημένες και θα παραμείνουν έτσι καθώς μεταξύ άλλων δεν επιτρέπεται ακόμη η διανομή μερισμάτων. Πιθανόν βέβαια να επιτραπεί το 2024. Σε αντίθεση με την Ελλάδα, το πρόβλημα των αμερικανικών τραπεζών που χτυπήθηκαν ήταν πως η άνοδος των επιτοκίων επιδείνωσε πολύ τη μακροπρόθεσμη θέση των περιουσιακών στοιχείων τους οδηγώντας σε μεγάλες ζημίες. Την ίδια ώρα τα επιτόκια των κεντρικών τραπεζών και τα μακροπρόθεσμα επιτόκια αυξάνονται. Στις ΗΠΑ από 0% περίπου στο 5%. Οπότε αν διακρατείς στοιχεία ενεργητικού μακροπρόθεσμης διάρκειας υφίστασαι ζημίες και δεν μπορείς να κάνεις τίποτα γι’ αυτό. Αυτό είναι ζήτημα και για τα ασφαλιστικά ταμεία και για τις ασφαλιστικές εταιρείες και για τις τράπεζες που έχουν τέτοια χαρτοφυλάκια. Στον δικό μας όμιλο δεν θέλαμε να πάρουμε τέτοια ρίσκα. Για χρόνια το 50%-60% του χαρτοφυλακίου μας διακρατείτo σε μετρητά, με μηδενική πρακτικά απόδοση. Αλλά ανησυχούσαμε για τη διαφαινόμενη από τότε άνοδο των επιτοκίων και δεν θέλαμε να αναλάβουμε το σχετικό ρίσκο. Δεν κυνηγήσαμε αποδόσεις. Στην Ευρώπη είχατε μηδενικά επιτόκια και τώρα το κόστος της δεκαετίας είναι για τη Γερμανία στο 2,5%. Και έγιναν πολλές χρηματοδοτήσεις τα προηγούμενα χρόνια με χαμηλό κόστος. Τώρα όλοι ψάχνουν να βρουν ποιοι γράφουν ζημίες από αυτές. Και ο πληθωρισμός ακόμη δεν έχει αποκλιμακωθεί επαρκώς, οπότε οι κεντρικές τράπεζες δεν μπορούν να προχωρήσουν σε ποσοτική χαλάρωση για να ενισχύσουν το σύστημα.
– Ανησυχείτε ότι ο πληθωρισμός στην Ευρώπη θα αποδειχθεί πιο επίμονος απ’ ό,τι αναμένει η αγορά;
– Θα υποχωρήσει. Και θα υποχωρήσει γιατί, για παράδειγμα, στις Ηνωμένες Πολιτείες οι τράπεζες θα αρχίσουν να μειώνουν το ρίσκο και σίγουρα θα κάνουν αυστηρότερη την πρόσβαση σε χρηματοδοτήσεις. Η προσφορά χρήματος θα μειωθεί. Θα είναι δύσκολο πια να δανειστεί κάποιος και οι επιχειρήσεις χαμηλής πιστοληπτικής αξιολόγησης θα κληθούν να πληρώσουν απαγορευτικό κόστος προκειμένου να βρουν κεφάλαια. Θα είναι ένα δύσκολο περιβάλλον, αλλά θα οδηγήσει χαμηλότερα και τον πληθωρισμό.
– Είναι δηλαδή ασφαλέστερο να επενδύσει κανείς σε ελληνικές τράπεζες, στη Eurobank για παράδειγμα, απ’ ό,τι σε αμερικανικές;
– Αναμφισβήτητα. Ειδικά σε σχέση με τις μικρότερες αμερικανικές τράπεζες. Αλλά και κάποιες από τις μεγαλύτερες. Αν συνεκτιμηθούν με τα βασικά εποπτικά κεφάλαιά τους οι μη λογιστικοποιηθείσες ακόμη ζημίες από τις μακροπρόθεσμες θέσεις τους, αυτά θα πέσουν κάτω από το 10%. Την ίδια ώρα στην Ελλάδα τα εποπτικά κεφάλαια είναι πάνω από 15%. Στη Eurobank, όπου έχουμε, ξέρετε, ένα εξαιρετικό στέλεχος επικεφαλής, τον Φωκίωνα Καραβία, είχαμε σημαντική κερδοφορία το 2022, ύστερα βέβαια από ορισμένες δύσκολες χρονιές. Δεν πρόκειται να πουλήσουμε ούτε μία μετοχή. Είναι μια εκπληκτική τράπεζα και πιστεύουμε πως τα επόμενα τέσσερα – πέντε χρόνια για την Ελλάδα θα είναι πάρα πολύ καλά και, όπως καταλαβαίνετε, όταν η οικονομία πηγαίνει καλά, πηγαίνει και το τραπεζικό σύστημα.
– Ανησυχείτε ότι επανέρχεται το φάσμα της πολιτικής αστάθειας; Παραμένετε αισιόδοξος ενόψει εκλογών;
– Είχατε πέρυσι ανάπτυξη 5,9% στην Ελλάδα, την ώρα που η Γερμανία παρέμεινε στάσιμη. Πρέπει να καταλάβετε ότι έχει έρθει η ώρα της Ελλάδας. Εχουν αρχίσει σημαντικές εισροές άμεσων ξένων επενδύσεων αλλά και εγχώριων και δημοσίων επενδύσεων. Ολοι οι μεγάλοι όμιλοι τεχνολογίας, όπως η Google, η Microsoft και η Amazon, επενδύουν σε data center και υπηρεσίες cloud στη χώρα. Ελληνες ομογενείς, όπως από τον Καναδά, επιστρέφουν στην Ελλάδα και επενδύουν. Ασφαλώς όμως ένα πράγμα που χρειάζεται οπωσδήποτε είναι η σταθερότητα. Χρειάζεται σταθερότητα στο πολιτικό σας σύστημα. Ξέρετε θαυμάζω αυτό που έχουν κάνει αυτή η κυβέρνηση και ο πρωθυπουργός Κυριάκος Μητσοτάκης. Εχω εντυπωσιαστεί από το πόσο μπροστά προχώρησε μέσα σε αυτά τα τέσσερα χρόνια η χώρα. Η σταθερότητα είναι λοιπόν αναγκαία. Και νομίζω ότι οι άνθρωποι στην Ελλάδα βλέπουν την πρόοδο και θα έχετε σταθερότητα.
– Ποιες είναι οι καλύτερες στιγμές που θυμόσαστε από τη διαδρομή σας στην Ελλάδα;
– Σίγουρα το πρώτο ταξίδι μου και οι διακοπές εδώ πριν από πολλά χρόνια, αλλά και η ευκαιρία να γνωρίσω τόσο ικανούς και ευχάριστους ανθρώπους. Σίγουρα καλή στιγμή ήταν και η συνάντηση με τον τότε πρωθυπουργό Αντώνη Σαμαρά, που με έπεισε να επενδύσω στην Ελλάδα. Αλλά και μετά, με τον επόμενο πρωθυπουργό, τον Αλέξη Τσίπρα. Ταξίδεψα στην Ελλάδα και τον συνάντησα όταν εξελέγη. Και του είπα «αν δεν μας θέλετε εδώ, να φύγουμε». Και απάντησε «όχι, σας θέλουμε, είστε το είδος του επενδυτή που θέλουμε». Και ασφαλώς πολύ σημαντική ήταν κατόπιν και η γνωριμία μου με τον πρωθυπουργό Κυριάκο Μητσοτάκη. Eίναι σημαντικό αυτό που έχει πετύχει. Καλύτερο και από τις προσδοκίες μας. Εχει θέσει τις βάσεις για μια πάρα πολύ καλή πορεία της χώρας για τα επόμενα πέντε – έξι χρόνια, ενδεχομένως και περισσότερο.
– Βρίσκεστε στην Ελλάδα εδώ και δέκα χρόνια. Είχατε το σθένος και τη διορατικότητα να επιμείνετε στις επενδύσεις σας με πρωθυπουργούς όπως ο Αντώνης Σαμαράς, ο Αλέξης Τσίπρας και ο Κυριάκος Μητσοτάκης. Αν σας ρωτούσε κάποιος που θέλει να επενδύσει στην Ελλάδα αν υπάρχει πολιτικό ρίσκο στη χώρα, τι θα του απαντούσατε;
– Θα του έλεγα ότι η Ελλάδα είναι εξαιρετικός επενδυτικός προορισμός για όλους τους λόγους που σας προανέφερα. Ωστόσο, η οικονομία βασίζεται πάντοτε στη σταθερότητα. Εάν έχετε πολιτικές φιλικές στην επιχειρηματικότητα, όπως αυτές που έχει ακολουθήσει η κυβέρνηση του Κυριάκου Μητσοτάκη, υπάρχει και σταθερότητα. Θα σας πω από την εμπειρία μου από ολόκληρο τον κόσμο, τον Καναδά, τις Ηνωμένες Πολιτείες και αλλού: όταν υπάρχει πολιτικό περιβάλλον φιλικό στην επιχειρηματικότητα, τότε οι επενδύσεις ανθούν για όλους. Δεν το είχατε αυτό το περιβάλλον στο παρελθόν. Το έχετε τώρα. Οι προοπτικές της χώρας υπό αυτό το πρίσμα φαίνονται φανταστικές. Αν συνεχίσετε σε αυτόν τον δρόμο θα είναι πάρα πολύ θετικό για την Ελλάδα. Δεν πιστεύω πως θα γυρίσετε ποτέ σε ένα περιβάλλον που δεν είναι φιλικό στην επιχειρηματικότητα.
– Τα τελευταία λίγα χρόνια παρακολουθούμε πως διαφοροποιείτε τις επενδύσεις σας στην Ελλάδα, πέραν των τραπεζών και των ασφαλιστικών, και στα ακίνητα, στον τουρισμό αλλά και σε συμμετοχές όπως στη «Μυτιληναίος». Θα μας εξηγήσετε το σκεπτικό;
– Πρόκειται για κινήσεις που εξηγούνται από αυτά που σας είπα. Η Ελλάδα βρίσκεται σε μια εκπληκτική θέση. Και με αυτό ως δεδομένο είναι φυσικό να αναζητούμε ευκαιρίες. Στην Grivalia Hospitality, της οποίας ηγείται όπως ξέρετε ο Γιώργος Χρυσικός, ακόμη ένα καταπληκτικό στέλεχος, προχωρούν επενδύσεις σε σημαντικά projects διεθνούς εμβέλειας όπως το One&Only, που αναμένουμε να ξεκινήσει σύντομα τη λειτουργία του, ή το Amanzoe. Συνεχίζουμε λοιπόν τις επενδύσεις σε αυτή την κατεύθυνση. Ωστόσο πρέπει να σας εξομολογηθώ και κάτι ακόμη: είμαστε πολύ ευαίσθητοι και στο ταλέντο, στους ανθρώπους. Οταν βρίσκουμε τα κατάλληλα στελέχη, ανθρώπους-ηγέτες, τους στηρίζουμε και αυξάνουμε τις επενδύσεις μας. Μια τέτοια περίπτωση είναι άλλωστε και ο Αλέξανδρος Σαρρηγεωργίου στη Eurolife. Και έχετε τέτοια ταλέντα στην Ελλάδα. Απλώς χρειάζεται να τους δοθεί η ευκαιρία. Και αυτό πρέπει να κάνει και η χώρα διαμορφώνοντας ανάλογα τις πολιτικές της, δημιουργώντας ένα περιβάλλον ολοένα και πιο φιλικό στην επιχειρηματικότητα. Δείτε τη Mytilineos, πόσο μεγάλη εταιρεία χτίζει ο Ευάγγελος Μυτιληναίος. Εχετε αρκετούς άξιους ανθρώπους στην Ελλάδα.
– Και είστε ικανοποιημένος από τις αποδόσεις των θέσεών σας;
– Το Χρηματιστήριο της Αθήνας ξεκίνησε το έτος με μια από τις υψηλότερες αποδόσεις διεθνώς. Και έρχεται από χαμηλά επίπεδα. Οι τράπεζες διαπραγματεύονται μόνο πέντε – έξι φορές τα κέρδη τους. Με δεδομένη την καλή τους κατάσταση είναι λογικό να περιμένει κανείς πως θα κλείσουν την ψαλίδα της αποτίμησης έναντι των ξένων τραπεζών. Αναμένω ότι η Eurobank τα επόμενα 3-4 χρόνια θα τα πάει πολύ καλά, πολύ καλύτερα απ’ ό,τι περιμένει οποιοσδήποτε σήμερα. Είμαστε λοιπόν μακροπρόθεσμοι επενδυτές, μας αρέσει να προσεγγίζουμε τις επενδύσεις μας κοιτώντας μεγάλους χρονικούς ορίζοντες. Παραμένουμε έτσι αισιόδοξοι (bullish) για την Ελλάδα και αισιόδοξοι για τις εταιρείες που έχουμε.
– Ποιο πιστεύετε πως θα είναι το επόμενο καθοριστικό βήμα για την ελληνική οικονομία και τις επιχειρήσεις;
– Η αναβάθμιση της πιστοληπτικής αξιολόγησης της χώρας στην επενδυτική βαθμίδα σάς κοιτάζει κατάματα. Ποιος θα το πίστευε αυτό 4-5 χρόνια πριν; Πιστεύω πως λίγους μήνες μετά τις εκλογές η Ελλάδα θα βρίσκεται πλέον στην επενδυτική βαθμίδα. Δεν ξέρω αν παρατηρήσατε πως πριν από λίγο καιρό η S&P Global Ratings εκτίμησε ότι η Ελλάδα διαθέτει ένα από τα πιο ευνοϊκά προφίλ χρέους απ’ όλες τις χώρες. Προσέξτε: απ’ όλες τις χώρες διεθνώς. Δεν υπάρχει αμφιβολία στο μυαλό μου πως η Ελλάδα θα κατακτήσει αυτό το ορόσημο, αλλά πρέπει να θυμόμαστε πως η σταθερότητα είναι κλειδί. Εχουμε πολλές επενδύσεις στην Ελλάδα και πιστεύουμε πως το μέλλον θα είναι καλύτερο ακόμη και από την πρόσφατη θετική πορεία τους.
Ακολουθήστε το Money Review στο Google News
