Η επιστροφή των αυξανόμενων επιτοκίων – 10 τάσεις για τις τράπεζες το 2023
Αν θεωρούσαμε ότι οι τράπεζες στην Ελλάδα έχουν ολοκληρώσει το μετασχηματισμό τους, μάλλον κάναμε λάθος, καθώς ξεκινάει μια νέα μεγάλη περίοδος έντονων προκλήσεων και αλλαγών.
Το πιο πρόσφατο στοιχείο που άλλαξε τα δεδομένα των τραπεζών είναι τα αυξανόμενα επιτόκια. Μάλιστα, η τελευταία χρονιά κατά την οποία οι τράπεζες ήρθαν αντιμέτωπες με μια απότομη αύξηση των επιτοκίων -από σχεδόν μηδενική βάση- ήταν το 2005, δημιουργώντας μια νέα συνθήκη. Αυτό διότι, τα σταθερά και σχεδόν μηδενικά επιτόκια ανέτρεψαν τη θεμελιώδη αρχή του κλάδου, σύμφωνα με την οποία οι καταθέσεις οδηγούν σε δυνατότητα δανεισμού. Προσφάτως άλλωστε είδαμε και τις συνέπειες των αλλαγών αυτών στο παγκόσμιο τραπεζικό γίγνεσθαι.
Στο πλαίσιο αυτό, οι περισσότερες τράπεζες ανταποκρίθηκαν στρέφοντας την προσοχή τους από μια ολιστική προσέγγιση των οικονομικών αναγκών του πελάτη -μέσω ενός ολοκληρωμένου μοντέλου καταθέσεων και δανεισμού- σε μεμονωμένα προϊόντα που συνέχισαν να παράγουν έσοδα σε περιβάλλον χαμηλών επιτοκίων, ενισχύοντας όμως τα silos μεταξύ των τραπεζικών προϊόντων.
Τα χαμηλά επιτόκια επέτρεψαν επίσης την εμφάνιση των ψηφιακών τραπεζών και των fintechs, οι οποίες έχοντας ισχυρά κεφάλαια και διάθεση να αμφισβητήσουν τα καθιερωμένα, έδωσαν έμφαση στην καινοτομία. Ωστόσο, σχεδόν όλες επικεντρώθηκαν σε μέρη της τραπεζικής αλυσίδας αξίας αλλά όχι σε ολόκληρη την εμπειρία του πελάτη.
Ο συνολικός αντίκτυπος ήταν μια τεράστια έκρηξη ανταγωνισμού. Τα μονίμως χαμηλά επιτόκια αποδυνάμωσαν τον τραπεζικό τομέα και την ήδη κατακερματισμένη εμπειρία των πελατών. Για τη μεγιστοποίηση της αξίας τους, οι καταναλωτές έπρεπε να επεκτείνουν το χαρτοφυλάκιο των παρόχων χρηματοοικονομικών υπηρεσιών και να χρησιμοποιήσουν ένα συνδυασμό βέλτιστων προϊόντων από διαφορετικές κατηγορίες.
Πλέον όμως, τα αυξημένα επιτόκια επέστρεψαν και έτσι οι καταθέσεις αποτελούν και πάλι το καύσιμο που τροφοδοτεί τον κλάδο. Η αύξηση των επιτοκίων δεν θα αποκαταστήσει μόνο την παραδοσιακή ροή εσόδων για τις τράπεζες αλλά θα επιδράσει σχεδόν σε κάθε πτυχή της τραπεζικής λειτουργίας, από τις επενδύσεις στην τεχνολογία μέχρι τη στρατηγική στο ανθρώπινο δυναμικό.
Ακολουθούν οι 10 τάσεις που ως Accenture θεωρούμε ότι θα αναδιαμορφώσουν τον τραπεζικό κλάδο το 2023. Οι περισσότερες από αυτές, αν όχι όλες, επηρεάζονται ή και προκαλούνται άμεσα, από την αύξηση των επιτοκίων.
- Τα αυξανόμενα επιτόκια οδηγούν σε προϊοντική καινοτομία (Rising rates catalyze product innovation)
Η βαρύτητα που απέκτησαν και πάλι οι καταθέσεις επηρεάζει το ίδιο τη σταθερότητα των καταθέσεων καθώς και την ελαχιστοποίηση του deposit beta (της διαφοράς των επιτοκίων που οι τράπεζες περνάνε στους καταθέτες). Ωστόσο, πολλά από τα εμπόδια αλλαγής χρηματοπιστωτικού ιδρύματος, που κάποτε καθιστούσαν τις καταθέσεις σταθερές, έχουν αποδυναμωθεί ή εξαλειφθεί από την τεχνολογία. Για παράδειγμα, οι ιστότοποι σύγκρισης επιτοκίων όπως το Bankrate.com στις ΗΠΑ βοηθούν τους καταναλωτές να βρουν τα καλύτερα επιτόκια.
Αυτός είναι ο λόγος για τον οποίο οι τράπεζες θα πρέπει να καινοτομήσουν προκειμένου να διατηρήσουν τους πελάτες τους, καταργώντας άμεσα τα σιλό των προϊόντων τους και δίνοντας έμφαση στο σύνολο των οικονομικών αναγκών των πελατών τους. Το 2023 θα δούμε αρκετές τράπεζες να επιχειρούν να δημιουργήσουν το ‘Amazon Prime’ της τραπεζικής, δηλαδή ένα εξατομικευμένο, συνδεδεμένο σύνολο προϊόντων και υπηρεσιών που προσφέρουν αξία ενισχυμένη από ένα πολλαπλασιαστικό αποτέλεσμα. Για το λόγο αυτό, αναμένουμε και την άνθηση της δημιουργικότητας από την πλευρά τους, βλέποντας ενδεικτικά τράπεζες να προσφέρουν μειωμένη συνδρομή στο Netflix για νέους λογαριασμούς.
- Η αναγέννηση του δικτύου (The renaissance of the branch)
Η πανδημία υπογράμμισε ότι χωρίς διαπροσωπική αλληλεπίδραση, οι τράπεζες δυσκολεύονται να αναπτύξουν και να διατηρήσουν στενές σχέσεις εμπιστοσύνης με τους πελάτες τους, ειδικά σε επίπεδο επιχειρήσεων. Η ψηφιακή επανάσταση αφαίρεσε δυστυχώς από τις τραπεζικές εργασίες το ανθρώπινο στοιχείο. Και αυτήν ακριβώς την προσωπική σύνδεση με τους πελάτες έχουν ανάγκη οι τράπεζες σήμερα.
Συνεπώς, οι τράπεζες το 2023 θα επανεπενδύσουν στο δίκτυο καταστημάτων τους, επιδιώκοντας την οικοδόμηση και ενίσχυση ανθεκτικών δεσμών με τους πελάτες τους. Αυτό θα περιλαμβάνει την επανεκπαίδευση και τον επαναπροσανατολισμό του ανθρώπινου δυναμικού τους, καθώς και την ανάπτυξη πιο προσωποποιημένων εμπειριών πελατών που τους βοηθούν να αντιμετωπίσουν προκλήσεις σε τομείς όπως η στέγαση.
- Η δυναμική του metaverse (The metaverse demystifies)
Το metaverse δεν θα μεταμορφώσει τον τραπεζικό κλάδο το 2023, αλλά θα συνεχίσει να προσελκύει ενδιαφέρον και επενδύσεις. Με ορισμένες αναλύσεις να εκτιμούν ότι η συνολική αγορά θα αγγίξει τα $8,8 τρις τα επόμενα οκτώ χρόνια, η ευκαιρία αυτή δεν μπορεί απλά να αγνοηθεί.
Όπως ακριβώς έγινε με το κινητό τηλέφωνο πριν 20 χρόνια, έτσι και το metaverse δημιουργεί ένα νέο σύμπαν ευκαιριών για τις τράπεζες. Συνεπώς, οι τράπεζες αναμένεται ότι θα συνεχίσουν να δημιουργούν, να συμμετέχουν, να εφευρίσκουν και να φαντάζονται νέες δυνατότητες στο metaverse το 2023.
- Κατάλληλη κουλτούρα, κατάλληλο ταλέντο (Right culture, right talent)
Υπάρχει μια περίεργη πραγματικότητα για το ανθρώπινο δυναμικό των τραπεζών στη δεδομένη χρονική στιγμή: πολλές από τις πολιτικές που σχετίζονται με την πανδημία, τις οποίες οι εργαζόμενοι εκτιμούν ιδιαίτερα, δε συνάδουν με την τρέχουσα κουλτούρα των τραπεζών. Ο άκαμπτος, «από πάνω προς τα κάτω» τρόπος διοίκησης και λειτουργίας των περισσότερων τραπεζών τίθεται υπό αμφισβήτηση καθώς οι εργαζόμενοι θέλουν ολοένα και περισσότερο να εργάζονται σε πιο ρευστές, ευέλικτες ομάδες, να αποκτούν νέες δεξιότητες και να κάνουν συχνές αλλαγές στην επαγγελματική τους σταδιοδρομία.
Το σημερινό περιβάλλον απαιτεί διαφορετική νοοτροπία και προσέγγιση. Το 2023, αναμένεται να δούμε περισσότερες τράπεζες να αλλάζουν τις στρατηγικές ανθρώπινου δυναμικού, για να ανταποκριθούν στο τι ζητούν οι εργαζόμενοι από τους εργοδότες τους.
- Κίνδυνος παντού (Risk everywhere)
Παρόλο που οι τράπεζες ξεπέρασαν την πανδημία σχετικά ανώδυνα όσον αφορά τις πιστωτικές απώλειες, νέοι κίνδυνοι εμφανίστηκαν το 2022. Μέχρι τα τέλη Σεπτεμβρίου, οι τράπεζες είχαν διαθέσει $318 δις για να προετοιμαστούν σε πιθανή αύξηση των μη εξυπηρετούμενων δανείων, παρά τα χαμηλά ποσοστά ανεργίας. Τα τραπεζικά ιδρύματα πιστεύουν αναμφισβήτητα ότι υπάρχουν σημαντικοί κίνδυνοι και ρίσκα που πρέπει να λάβουν υπόψη τους. Ο πόλεμος, η κλιματική αλλαγή, το ενεργειακό έλλειμμα και ο πληθωρισμός καθιστούν το μέλλον αβέβαιο για τις τράπεζες και τους πελάτες τους.
Στο παρελθόν, σε εποχές αυξημένου ρίσκου, οι τράπεζες στρεφόντουσαν πρωτίστως στα τμήματα εισπράξεων απαιτήσεων. Αυτή τη φορά, με την επιστροφή των υψηλών επιτοκίων στις αγορές, τα πράγματα θα είναι διαφορετικά. Τη μάχη θα κερδίσουν οι τράπεζες που θα επικεντρωθούν στο να βοηθήσουν τους πελάτες τους να λύσουν τα προβλήματά τους, όχι απλά ελαχιστοποιώντας τις απώλειες αλλά ενισχύοντας τις σχέσεις τους με πολύτιμους αλλά ευάλωτους πελάτες.
- Τα δεδομένα μετατρέπονται σε προϊόν (Data becomes a product)
Σε μεγάλο βαθμό, οι τράπεζες δεν έχουν καρπωθεί τα οφέλη των δεδομένων στην ψηφιακή εποχή. Οι απαιτήσεις διατήρησης των δεδομένων και των αποθετηρίων τους έχουν αφήσει μικρό περιθώριο στις περισσότερες διευθύνσεις και ομάδες δεδομένων να ανταποκριθούν στα επιχειρησιακά αιτήματα που λαμβάνουν.
Το πρώτο βήμα για να ξεπεραστούν αυτά τα προβλήματα είναι η αλλαγή νοοτροπίας. Τα δεδομένα πρέπει να θεωρούνται ως πρώτη ύλη για όλα όσα κάνει μια τράπεζα και όχι ως υποπροϊόν των πραγμάτων που έκανε ούτως ή άλλως. Τα δεδομένα πρέπει να αντιμετωπίζονται όπως ένα προϊόν με έναν product owner, έναντι μιας σειράς εμπορικών χρήσεων. Ευτυχώς, αναδύονται νέα μοντέλα, όπως το data mesh, που το καθιστούν αυτό δυνατό χωρίς την ανάγκη αναδιάρθρωσης ολόκληρης της τράπεζας. Ένα ουσιαστικό data mesh σε συνδυασμό με μια νοοτροπία product owner συνδέει τα δεδομένα σε μια τράπεζα και εκδημοκρατίζει την πρόσβαση σε αυτά, γεγονός που σημαίνει ότι οποιοσδήποτε εντός του οργανισμού μπορεί να τα αξιοποιήσει για να δημιουργήσει αξία.
- Αλλαγή εποχής για τις Fintechs (Fintechs: from disruptors to innovators)
Η χρυσή εποχή των fintechs φαίνεται να πλησιάζει στο τέλος της. Μετά από χρόνια υψηλών αποτιμήσεων και απεριόριστων ροών κεφαλαιακών επενδύσεων, το κλίμα έχει αντιστραφεί -με την κεφαλαιοποίηση των εισηγμένων fintechs να μειώνεται κατά 36% από το τέλος του 2021. Υπάρχουν πολλοί λόγοι που συμβαίνει αυτό, αλλά ένας από τους πιο σημαντικούς είναι η αύξηση του κόστους χρήματος.
Ενώ οι fintechs μπορεί να αποτελούν πλέον λιγότερο άμεση ανταγωνιστική απειλή για τις τράπεζες το 2023, δε μπορούν τελείως να αγνοηθούν. Οι νεοφυείς επιχειρήσεις θα συνεχίσουν να καινοτομούν και οι τράπεζες θα προσπαθήσουν να αξιοποιήσουν αυτές τις καινοτομίες, είτε μέσω συνεργασιών είτε μέσω εξαγορών. Οι δυναμικές τράπεζες θα έχουν την ευκαιρία να ανατρέψουν το fintech μοντέλο και να ανακτήσουν μερίδιο σε αγορές όπως η πίστωση, προσφέροντας δανεισμό χωρίς εξασφαλίσεις σε καταναλωτές και μικρές επιχειρήσεις.
- Η αναζήτηση για κοινό έδαφος στη βιωσιμότητα (Green gets real: the search for common ground)
Οι τράπεζες δέχονται στις μέρες μας την μεγαλύτερη πίεση διαχρονικά προκειμένου να αναλάβουν δράση για την κλιματική κρίση. Αλλά δεν μπορούν να ανταποκριθούν στις δεσμεύσεις για μηδενικές εκπομπές ρύπων από μόνες τους. Πιστεύουμε ότι η αναζήτηση κοινού εδάφους και μιας πιο μετρήσιμης προσέγγισης για το Net zero θα είναι προτεραιότητα το 2023 -μεταξύ πολιτικών, ηγετών τραπεζών, ρυθμιστικών αρχών, ακτιβιστών και όλων των άλλων εμπλεκομένων μερών.
Προβλέπουμε επίσης ότι o θόρυβος γύρω από τη βιωσιμότητα θα οδηγήσει σε μια σαφέστερη, πιο ρεαλιστική κατανομή ρόλων και ευθυνών.
- Εστίαση στη ζωή (Life-centricity—from journeys to intent)
Οι πάροχοι υπηρεσιών εδώ και χρόνια έχουν επικεντρωθεί στα λεγόμενα customer journeys. Τα οφέλη ήταν τεράστια, αλλά υπάρχουν και μειονεκτήματα. Οι τράπεζες τελειοποίησαν τις εξ αποστάσεως τραπεζικές συναλλαγές και προσφέρουν ταχύτητα, απλότητα και ευκολία, κάνοντας με τον τρόπο αυτό το customer journey λειτουργικά σωστό αλλά αφαιρώντας το συναίσθημα και την ανθρώπινη επαφή. Η απώλεια της ανθρώπινης σύνδεσης διάβρωσε την εμπιστοσύνη των πελατών, τους ώθησε στην αλλαγή τραπεζών και όξυνε τον ανταγωνισμό σε τιμολογιακό επίπεδο.
Η επιστροφή των επιτοκίων θα οδηγήσει τις τράπεζες να αναζητήσουν ένα αντίδοτο, αντιμετωπίζοντας τους πελάτες όχι μόνο ως χρήστες συγκεκριμένων τραπεζικών προϊόντων αλλά ως πολύπλευρες οντότητες που κάνουν ό,τι καλύτερο μπορούν για να προσαρμοστούν σε συνθήκες πέρα από τον έλεγχό τους. Αυτό το ονομάζουμε εστίαση στη ζωή (life-centricity). Εάν μπορούν να αξιοποιήσουν τα δεδομένα με τον κατάλληλο τρόπο, οι τράπεζες θα μπορούν να προβλέψουν τι θέλουν οι πελάτες τους πριν αλληλεπιδράσουν μαζί τους, να προσφέρουν τις πιο αρμόζουσες λύσεις και να επιδείξουν αυθεντική ενσυναίσθηση και πρόθεση.
- Εκσυγχρονισμός των κεντρικών συστημάτων (Core modernization: a change of heart)
Για χρόνια, οι περισσότερες τράπεζες αντιστέκονται στην πίεση να εκσυγχρονίσουν τα κεντρικά συστήματά τους, τα οποία είναι ηλικίας 30-40 ετών. Το 2023 φτάνουμε πλέον σε ένα οριακό σημείο, και ως Accenture διαπιστώσαμε ότι περισσότερες από τις μισές μεγαλύτερες τράπεζες στον κόσμο είτε βρίσκονται στη διαδικασία μετάβασης στο cloud είτε ετοιμάζονται να το κάνουν.
Τι κρύβεται πίσω από την αλλαγή αυτή; Η αύξηση των επιτοκίων βοηθά στην αποκατάσταση μιας από τις σημαντικές ροές εσόδων των τραπεζών (καταθετικοί λογαριασμοί), καθιστώντας την αντικατάσταση των βασικών τους συστημάτων πιο εύκολη, ενώ η ανάγκη για ταχύτατη προϊοντική καινοτομία θα συνεχίσει να αυξάνεται. Οι τράπεζες θα φοβούνται επίσης ότι θα μείνουν πίσω από τον ανταγωνισμό ή θα αντιμετωπίσουν διαρροή ταλέντων καθώς η έμπειρη και αναντικατάστατη ομάδα υποστήριξης των mainframe συστημάτων πλησιάζει στη συνταξιοδότηση. Ο εκσυγχρονισμός της τεχνολογίας είναι σίγουρα μια συνεχής διαδικασία, αλλά πιστεύουμε ότι το 2023 θα είναι ορόσημο για την έναρξη του εκσυγχρονισμού των κεντρικών συστημάτων των τραπεζών.
Υπάρχει ακόμα ελπίδα
Οι τράπεζες θα αντιμετωπίσουν ένα σύνολο πιέσεων το 2023. Το πρόσθετο κέρδος από τις καταθέσεις θα τους δώσει ορισμένα περιθώρια για να ανταποκριθούν αποτελεσματικά. Ωστόσο, οι αποφάσεις που θα λάβουν τους επόμενους μήνες και το πώς θα αποφασίσουν να επενδύσουν αυτά τα κέρδη, θα καθορίσουν την πορεία τους για τα επόμενα χρόνια.
* O Λάμπρος Τσόλκας είναι αντιπρόεδρος της Accenture στην Ελλάδα και Επικεφαλής του τομέα Χρηματοοικονομικών Υπηρεσιών.
Ακολουθήστε το Money Review στο Google News
