Ολα στο… τσουβάλι των στρατηγικών επενδύσεων

«Στρατηγικές επενδύσεις είναι οι επενδύσεις, οι οποίες, λόγω της στρατηγικής τους βαρύτητας για την εθνική ή την τοπική οικονομία, δύνανται να ενισχύσουν την απασχόληση, την παραγωγική ανασυγκρότηση και την ανάδειξη του φυσικού και πολιτιστικού περιβάλλοντος της χώρας, σύμφωνα με τις αρχές της κοινωνικά δίκαιης, δίχως αποκλεισμούς, ισόρροπης και αειφόρου ανάπτυξης, με κύρια χαρακτηριστικά την προσέλκυση επενδυτικών κεφαλαίων, την εξωστρέφεια και εξαγωγική δραστηριότητα, την καινοτομία, την ανταγωνιστικότητα, τον ολοκληρωμένο σχεδιασμό, την εξοικονόμηση φυσικών πόρων στην προοπτική της κυκλικής οικονομίας και την υψηλή προστιθέμενη αξία ιδίως σε τομείς οικονομικών δραστηριοτήτων διεθνώς εμπορεύσιμων προϊόντων ή υπηρεσιών». Ο παραπάνω ορισμός των στρατηγικών επενδύσεων «υποδέχεται» τον επισκέπτη της ειδικής ενότητας για τις στρατηγικές επενδύσεις που υπάρχει στην ιστοσελίδα του υπουργείου Ανάπτυξης και Επενδύσεων.

Ως εδώ καλά θα πουν οι περισσότεροι. Αν ρίξει, ωστόσο, κάποιος μια ματιά στα επενδυτικά έργα που έχουν εγκριθεί τα τελευταία 12 χρόνια –τόσα χρόνια μετράει στην Ελλάδα το θεσμικό πλαίσιο για τις στρατηγικές επενδύσεις– εύλογα θα αναρωτηθεί κατά πόσο συμβάλλει στην παραγωγική ανασυγκρότηση της χώρας μια επένδυση οικιστικής ανάπτυξης –που δεν πρόκειται καν για τουριστικές κατοικίες– στην πρωτεύουσα ή ένα εμπορικό κέντρο. Την ίδια ώρα, μάλιστα, που ο κατάλογος των επενδυτικών σχεδίων που έχουν ενταχθεί στο καθεστώς των στρατηγικών επενδύσεων περιλαμβάνει μόνο δύο από τον κλάδο της βιομηχανίας, ενώ η πλειονότητα αφορά την κατασκευή τουριστικών συγκροτημάτων και φωτοβολταϊκών πάρκων.

Εκτός από τον ορισμό των στρατηγικών επενδύσεων που στην πορεία έχασε την πραγματική του έννοια, «ελαστικοποιήθηκαν» και οι όροι δόμησης εις βάρος ακόμη και του ήδη επιβαρυμένου αστικού περιβάλλοντος της Αττικής, με την κατά παρέκκλιση αδειοδότηση να αποτελεί σχεδόν τον κανόνα και την «ισόρροπη και αειφόρο ανάπτυξη» που αναφέρεται στον ορισμό των στρατηγικών επενδύσεων να χάνεται στον δρόμο.

Ενδεικτικά, ο τελευταίος νόμος 4864/2021 έδωσε τη δυνατότητα παρεκκλίσεων τόσο από τον νέο οικοδομικό κανονισμό (ΝΟΚ), όσο και από τους τοπικούς όρους δόμησης που μπορεί να ισχύουν σε μια περιοχή. Κάτι που πρακτικά σημαίνει ότι μπορεί να εγκριθεί μεγαλύτερος συντελεστής δόμησης, μεγαλύτερη κάλυψη, μεγαλύτερο ύψος κτιρίων. Επιπλέον, έφτασε να εντάσσει στα Ειδικά Σχέδια Χωρικής Ανάπτυξης Στρατηγικών Επενδύσεων (ΕΣΧΑΣΕ) ακόμη και μη όμορη έκταση που βρίσκεται έως 1,5 χλμ. από το κυρίως ακίνητο της επένδυσης.

Το χρονικό του fast track

Τι συνέβη λοιπόν από το 2010 όταν θεσπίστηκε ο πρώτος νόμος για τις στρατηγικές επενδύσεις και το περίφημο fast track, ο νόμος 3894/2010 με εμπνευστή τον τότε υπουργό Επικρατείας Χάρη Παμπούκη, έως τον τελευταίο νόμο, τον 4864/2021 που θεσπίστηκε στα τέλη του περασμένου χρόνου; Είτε λόγω αδυναμίας των αρμόδιων υπηρεσιών να εφαρμόσουν τον νόμο, είτε λόγω αδυναμίας των επίδοξων επενδυτών να βρουν τελικά τα απαιτούμενα κεφάλαια –ο πρώτος νόμος θεσπίστηκε ενώ η Ελλάδα έμπαινε στο σπιράλ της ύφεσης– ο ορισμός της στρατηγικής επένδυσης έγινε κατά το κοινώς λεγόμενο «λάστιχο» τόσο ως προς τα ποσοτικά όσο και ως προς τα ποιοτικά κριτήρια για να χωρέσουν διαφόρων ειδών επενδύσεις. Τούτο αποδεικνύεται από το γεγονός ότι ο νόμος 3894/2010 έχει τροποποιηθεί έως τώρα πέντε φορές με τις αλλαγές να αφορούν κυρίως τη διεύρυνση του ορισμού της «στρατηγικής επένδυσης» και την «ελαστικοποίηση» των όρων δόμησης.

Με τον νόμο Παμπούκη στρατηγική επένδυση χαρακτηριζόταν: α) Επένδυση προϋπολογισμού πάνω από 200 εκατ. ευρώ, β) επένδυση πάνω από 75 εκατ. ευρώ που δημιουργούσε ταυτόχρονα τουλάχιστον 200 νέες θέσεις εργασίας, γ) επένδυση που προέβλεπε ότι ανά τριετία επενδύονται τουλάχιστον 3 εκατ. ευρώ σε έργα υψηλής τεχνολογίας ή καινοτομίας ή σε έργα που προάγουν και

δημιουργούν υπεραξία για την περιβαλλοντική προστασία της Ελλάδας ή σε έργα που δημιουργούν υπεραξία στην εκπαίδευση, την έρευνα, την τεχνολογία, δ) επένδυση που δημιουργεί τουλάχιστον 250 θέσεις εργασίας. Αξίζει δε να σημειωθεί ότι τα παραπάνω κριτήρια αφορούσαν επενδύσεις σε συγκεκριμένους κλάδους και δη στη βιομηχανία, στην ενέργεια, στον τουρισμό, στις μεταφορές και επικοινωνίες, στην παροχή υπηρεσιών υγείας, στη διαχείριση απορριμμάτων, και τέλος έργα υψηλής τεχνολογίας και καινοτομίας.

Η χαλάρωση

Οι «εκπτώσεις» και μάλιστα κατά… 50% άρχισαν πολύ γρήγορα το 2012 με τον νόμο 4072/2012 που προέβλεπε ότι μια επένδυση μπορούσε να χαρακτηρισθεί στρατηγική με προϋπολογισμό τουλάχιστον 100 εκατ. ευρώ. Στρατηγική μπορούσε να χαρακτηρισθεί μια επένδυση ακόμη και με προϋπολογισμό 40 εκατ. ευρώ που δημιουργούσε τουλάχιστον 120 θέσεις εργασίας ή ανεξαρτήτως προϋπολογισμού δημιουργούσε τουλάχιστον 150 «βιώσιμες» θέσεις εργασίας. Τον Απρίλιο του 2013 επήλθαν νέες τροποποιήσεις, με τον νόμο 4146/2013 να προβλέπει πλέον ότι στρατηγική μπορεί να χαρακτηρισθεί μια επένδυση που προάγει την έξοδο της χώρας από την οικονομική κρίση, ενώ προστέθηκαν και άλλοι «επιλέξιμοι» κλάδοι όπως αυτός της εκπαίδευσης, του πολιτισμού, του πρωτογενούς τομέα, αλλά ακόμη και της παροχής υπηρεσιών, εν γένει, του τριτογενούς τομέα. Στρατηγική επένδυση, επίσης, μπορεί να χαρακτηριζόταν και κάποια επένδυση με την οποία δεν δημιουργούνται νέες θέσεις εργασίας, αλλά απλώς διατηρούνται 600 θέσεις εργασίας. Με τον νόμο 4146/2013 εισήχθη και η έννοια των Ειδικών Σχεδίων Χωρικής Ανάπτυξης Στρατηγικών Επενδύσεων (τα περίφημα ΕΣΧΑΣΕ) που στην ουσία περιλαμβάνουν ειδικούς όρους δόμησης, κατά παρέκκλιση της γενικής νομοθεσίας, και θεσπίζονται με Προεδρικά Διατάγματα. Με τον ίδιο νόμο θεσπίστηκε και το πρόγραμμα της «χρυσής βίζας» για ιδιοκτήτες που προέρχονται από τρίτες χώρες και αγοράζουν ακίνητα αξίας τουλάχιστον 250.000 ευρώ.

Τον Απρίλιο του 2019 αναθεωρήθηκε εκ νέου το θεσμικό πλαίσιο για τις στρατηγικές επενδύσεις με τον νόμο 4609/2019 με νέες αλλαγές στον ορισμό τους και νέες «εκπτώσεις». Τότε καθιερώθηκαν και οι «στρατηγικές επενδύσεις ταχείας αδειοδότησης», με το ελάχιστο όριο προϋπολογισμού να πέφτει σε κάποιες επιμέρους κατηγορίες στα 20 εκατ. ευρώ και τον ελάχιστο αριθμό θέσεων εργασίας να είναι μόλις 30. Επιπλέον, στον νόμο έπαψαν να καθορίζονται πλέον συγκεκριμένοι κλάδοι στους οποίους πρέπει να ανήκει μια επένδυση για να χαρακτηρισθεί στρατηγική. Κάποιες επιπλέον τροποποιήσεις, κυρίως ως προς την επιτάχυνση των διαδικασιών έγκρισης των περιβαλλοντικών όρων, αλλά και τη διεύρυνση του πεδίου αύξησης του συντελεστή δόμησης, επήλθαν τον Οκτώβριο του ίδιου έτους με τον νόμο 4635/2019.

Από το κακό στο χειρότερο

Αν και η χώρα ήταν πλέον εκτός μνημονίων και η απασχόληση είχε αυξηθεί, δηλαδή δεν υπήρχε το «άλλοθι» της οικονομικής κρίσης, αλλά ίσως μόνο αυτό των έκτακτων συνθηκών που προκάλεσε η πανδημία, ο τελευταίος νόμος 4864/2021 προβλέπει ακόμη χαμηλότερο προϋπολογισμό για να χαρακτηρισθεί μια επένδυση στρατηγική, στα 75 εκατ. ευρώ από 100 εκατ. ευρώ που ήταν πρώτα για τη μεγάλη κατηγορία, αναφέροντας μάλιστα ρητά ότι αυτό ισχύει ανεξαρτήτως τομέα επένδυσης. Με τον ίδιο νόμο χαρακτηρίζονται ως στρατηγικές και επενδύσεις που συμπληρώνουν μια προηγούμενη στρατηγική επένδυση και μπορεί να έχουν προϋπολογισμό ακόμη και μόλις 10 εκατ. ευρώ, ενώ στρατηγικές «βαπτίστηκαν» ακόμη και επενδύσεις που γίνονται ύστερα από αναδιάρθρωση επιχειρήσεων.

Διαβάστε επίσης: 

Ρεκόρ προσέλκυσης άμεσων ξένων επενδύσεων το 2021- Άγγιξαν τα 5 δισ. ευρώ

ΣΕΣΜΑ: Ελκυστικός επενδυτικός προορισμός η Ελλάδα, παρά τις παθογένειες

Υπ. Ανάπτυξης: Πράσινο φως σε δύο στρατηγικές επενδύσεις σε τουρισμό και ενέργεια