Zsolt Darvas (Bruegel) στο «MR»: Ο πόλεμος καθυστερεί την επιστροφή της Ελλάδας στην επενδυτική βαθμίδα
Την εκτίμηση ότι ο πόλεμος στην Ουκρανία απομακρύνει την Ελλάδα από την έξοδο από το junk και την ανάκτηση της επενδυτικής βαθμίδας, εκφράζει με συνέντευξή του στο Moneyreview.gr ο Zsolt Darvas, Senior Fellow του Bruegel, προειδοποιώντας ότι η ελληνική οικονομία, όπως και οι υπόλοιπες ευρωπαϊκές θα μπορούσαν να βυθιστούν σε ύφεση.
Σύμφωνα με τον κ. Darvas, ο οποίος θα μιλήσει στο Οικονομικό Φόρουμ των Δελφών, που θα πραγματοποιηθεί 6-9 Απριλίου, το ευνοϊκό σενάριο στο οποίο μπορούμε να ελπίζουμε για το τέλος του πολέμου είναι εκείνο της πτώσης του Πούτιν από την εξουσία, υπό το βάρος των συνεπειών που έχουν στη ρωσική οικονομία οι κυρώσεις της Δύσης. Σε αυτή την περίπτωση, οι κυρώσεις θα αρθούν σύντομα και οι επιπτώσεις στις ευρωπαϊκές οικονομίες θα αποδειχθούν βραχύβιες. Όμως εάν η Ρωσία επιμείνει σε μία επί μακρόν κατοχή εδαφών της Ουκρανίας, τότε η Ευρώπη θα βρεθεί αντιμέτωπη με μια ύφεση και μία ενεργειακή κρίση που θα κρατήσει για χρόνια, προειδοποιεί.
Όταν ξεκίνησε η ρωσική εισβολή στην Ουκρανία, οι περισσότεροι αναλυτές προέβλεπαν ότι η αρνητική επίδραση στην ευρωπαϊκή οικονομία θα ήταν μόνο βραχυπρόθεσμη. Μπορούμε ακόμα να ισχυριστούμε κάτι τέτοιο;
Δεν ξέρουμε ακόμα την κατάληξη. Υπάρχουν πολλά σενάρια με διαφορετικές επιπτώσεις στην ευρωπαϊκή οικονομία.
Ένα ευνοϊκό σενάριο θα ήταν η απομάκρυνση του προέδρου Πούτιν από την εξουσία, λόγω των άσχημων συνεπειών που έχουν οι κυρώσεις στη ρωσική οικονομία και την καθημερινότητα του κόσμου. Μια πιο ανθρωπιστική και δημοκρατική ηγεσία ενδεχομένως να εμφανιζόταν εμφανιστεί στη Ρωσία, η οποία θα μπορούσε να δώσει τέλος στον πόλεμο και να επαναφέρει την εδαφική ακεραιότητα της Ουκρανίας. Σε ένα τέτοιο σενάριο, οι ρωσικές κυρώσεις ίσως να αρθούν συντομότερα και άρα οι δυσμενείς επιπτώσεις για την ευρωπαϊκή οικονομία θα μπορούσαν να είναι βραχυχρόνιες.
Ένα εχθρικό σενάριο θα ήταν μία επί μακρόν κατοχή εδαφών της Ουκρανίας από τη Ρωσία και μία συνεχιζόμενη σύγκρουση ανάμεσα στη Δύση και τη Ρωσία. Αυτό θα συνεπαγόταν ακόμα περισσότερες κυρώσεις και μία πιθανή απομάκρυνση της Ευρώπης από τις ρωσικές ενεργειακές πηγές. Αυτό το σενάριο θα οδηγούσε σε μεγάλο πλήγμα για την ευρωπαϊκή οικονομία, που πιθανώς θα κατέληγε σε ύφεση, απώλεια θέσεων εργασίας και ακόμα υψηλότερο πληθωρισμό.
Πιστεύετε ότι θα διαταραχθούν περαιτέρω οι ροές του φυσικού αερίου από τη Ρωσία προς την Ευρώπη και μπορεί η Ευρώπη να ζήσει χωρίς το ρωσικό αέριο;
Πριν από λίγες ημέρες, οι ΗΠΑ επέβαλαν μία άμεση απαγόρευση στο ρωσικό πετρέλαιο, φυσικό αέριο και στις ενεργειακές εισαγωγές για την αμερικανική αγορά. Η Ε.Ε. δεν βρίσκεται ακόμα σε αυτό το σημείο, αλλά θεωρώ πως είναι ασυνεπές και αντιπαραγωγικό να επιβάλλουμε διάφορες κυρώσεις στη Ρωσία και την ίδια στιγμή, να πληρώνουμε στη Ρωσία περίπου 600 εκατ. ευρώ για φυσικό αέριο κάθε μέρα.
Η Ε.Ε. είναι πολύ πιο εξαρτημένη από τη ρωσική ενέργεια από ό,τι οι ΗΠΑ και οι Ευρωπαίοι πολιτικοί δεν έχουν καταλήξει ακόμα σε μία συναίνεση για την απαγόρευση. Αλλά δεν μπορούμε να αποκλείσουμε ότι η Ρωσία θα απαντήσει με αντίποινα στις κυρώσεις διακόπτοντας τις εξαγωγές φυσικού αερίου, ή ότι ένας πύραυλος θα χτυπήσει τους αγωγούς στην Ουκρανία, καταστρέφοντας μια σημαντική δίοδο για τη μεταφορά του ρωσικού αερίου στην Ευρώπη.
Αυτός ο χειμώνας τελειώνει και με τα τρέχοντα αποθέματα, η Ε.Ε. θα μπορούσε να διαχειριστεί τις προμήθειες φυσικού αερίου έως το καλοκαίρι. Η μεγάλη πρόκληση θα είναι ο επόμενος χειμώνας. Τεχνικά, η Ε.Ε. θα μπορούσε να επιβιώσει χωρίς ρωσικό φυσικό αέριο, αλλά με πολύ μεγάλο κόστος, καθώς η ζήτηση θα πρέπει να μειωθεί, συμπεριλαμβανομένης και της βιομηχανίας. Και η δύσκολη πρόκληση των logistics της διανομής του αερίου σε όλη την Ευρώπη (για παράδειγμα, από τα terminals του υγροποιημένου φυσικού αερίου -LNG- στις χώρες της Ανατολικής Ευρώπης που δεν έχουν θάλασσα) θα πρέπει να λυθεί.
Μοιάζει πια αναπόφευκτο ότι η παγκόσμια οικονομία, και ιδιαίτερα η ευρωπαϊκή, θα βρεθεί αντιμέτωπη με υψηλότερο πληθωρισμό και χαμηλότερη ανάπτυξη. Πώς επηρεάζει η νέα πραγματικότητα το σχέδιο της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας για ομαλοποίηση της νομισματικής πολιτικής της;
Εκτιμώ ότι η ΕΚΤ θα αναβάλει την ομαλοποίηση της νομισματικής πολιτικής της υπό την τρέχουσα αβέβαιη κατάσταση. Οι οικονομικές επιπτώσεις του πολέμου θα μπορούσαν να οδηγήσουν σε μία ύφεση στην Ευρωζώνη, η οποία θα έχει αποπληθωριστική επίδραση. Η ΕΚΤ στοχεύει να επιτύχει τον στόχο της για πληθωρισμό στο 2% μεσοπρόθεσμα, δηλαδή συνήθως σε 2 ή 3 χρόνια. Εάν έρθει μία ύφεση τα επόμενα τρίμηνα/χρόνια, ο πληθωρισμός πιθανότατα θα επέστρεφε στον στόχο σε ορίζοντα 2-3 χρόνων, και άρα, η σύσφιγξη της νομισματικής πολιτικής τώρα θα ήταν αντιπαραγωγική.
Οι ευρωπαϊκές κυβερνήσεις απαντούν στο υψηλό ενεργειακό κόστος με μέτρα στήριξης των νοικοκυριών και των επιχειρήσεων. Όμως, καθώς οι τιμές της ενέργειας εκτοξεύονται, το δημοσιονομικό βάρος αρχίζει να γίνεται αισθητό. Για πόσο καιρό πιστεύετε ότι θα κρατήσει η ενεργειακή κρίση και μπορούν οι κυβερνήσεις να συνεχίσουν τα μέτρα στήριξης;
Περιμένω ότι αυτά τα μέτρα στήριξης θα συνεχίσουν να εφαρμόζονται έως ότου οι τιμές ομαλοποιηθούν, κάτι που θα χρειαστεί χρόνια υπό το δυσμενές σενάριο. Πράγματι, αυτά τα μέτρα έχουν μεγάλο κόστος και αυξάνουν τα δημοσιονομικά ελλείμματα.
Πότε πιστεύετε ότι θα επιστρέψει η Ελλάδα στην επενδυτική βαθμίδα και ποια θα είναι τα βασικά οφέλη για την ελληνική οικονομία;
Φοβάμαι ότι θα πάρει πολύ καιρό και ο πόλεμος, με τις οικονομικές συνέπειές του, επιμηκύνουν αυτή την περίοδο. Ακόμα δεν μπορούμε να εκτιμήσουμε τις οικονομικές συνέπειες του πολέμου, αλλά η Ελλάδα, μαζί με όλες τις άλλες ευρωπαϊκές χώρες, ίσως να αντιμετωπίσει μια ύφεση. Αυτό θα οδηγούσε σε αύξηση του δημοσιονομικού ελλείμματος και του ήδη πολύ υψηλού δημοσίου χρέους της Ελλάδας.
Τελικά, η ανάκτηση της επενδυτικής βαθμίδας ίσως να οδηγήσει σε κάποια μείωση των επιτοκίων δανεισμού, καθώς κάποιοι επενδυτές αγοράζουν μόνο ομόλογα επενδυτικής βαθμίδας.
Η συζήτηση για τους δημοσιονομικούς κανόνες της Ε.Ε. έχει ανοίξει. Ποιες αλλαγές περιμένετε και πώς θα επηρεάσουν την Ελλάδα;
Οι δημοσιονομικοί κανόνες της Ε.Ε. έχουν ανασταλεί λόγω της πανδημίας του κορωνοϊού και σύμφωνα με τον σημερινό σχεδιασμό, οι κανόνες θα ενεργοποιηθούν εκ νέου από τον Ιανουάριο του 2023. Όμως, λόγω του πολέμου, θα μπορούσε να υπάρξει ένα επιχείρημα υπέρ της καθυστέρησης της εκ νέου ενεργοποίησης των δημοσιονομικών κανόνων.
Ακόμα και σε ένα αισιόδοξο σενάριο, χωρίς ύφεση στην Ευρώπη, τα δημοσιονομικά ελλείμματα αναμένεται να είναι τουλάχιστον 1% του ΑΕΠ υψηλότερα φέτος από ό,τι σχεδιαζόταν, εν μέρει λόγω των μέτρων στήριξης έναντι του υψηλότερου ενεργειακού κόστους, του κόστους φιλοξενίας των Ουκρανών προσφύγων και των αυξήσεων στις αμυντικές δαπάνες. Αυτά τα κόστη πιθανότατα θα συνεχιστούν και το 2023. Επομένως, η εκ νέου ενεργοποίηση των δημοσιονομικών κανόνων της Ε.Ε. από το 2023 θα απαιτούσε δημοσιονομική προσαρμογή, ενώ τα κόστη που σχετίζονται με τον πόλεμο απαιτούν αυξημένες δημόσιες δαπάνες, κάτι που είναι ασυμβίβαστο.
Σε ένα δυσμενές σενάριο, με οικονομική ύφεση, τα δημοσιονομικά ελλείμματα θα αυξάνονταν ακόμα περισσότερο.
Πέραν της προσωρινής αναστολής των δημοσιονομικών κανόνων, χρειάζεται μία μεγάλη μεταρρύθμισή τους. Το υπερβολικά πολύπλοκο σύστημα των κανόνων θα πρέπει να απλοποιηθεί, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή δεν θα πρέπει να στοχεύει στη μικροδιαχείριση των εθνικών δημοσιονομικών πολιτικών, αλλά να εστιάζει στα μεγάλα λάθη όπως απαιτεί η Ευρωπαϊκή Συνθήκη, οι αναξιόπιστες εκτιμήσεις για τη δυνητική ανάπτυξη και το δομικό δημοσιονομικό ισοζύγιο θα πρέπει να αφαιρεθούν από τους κανόνες, μέσω της ενίσχυσης, για παράδειγμα, των εθνικών δημοσιονομικών συμβουλίων.
Κατά την άποψή μου, η καλύτερη επιλογή μεταρρύθμισης θα ήταν να σχεδιαστούν στόχοι για το χρέος ειδικά για κάθε χώρα, οι οποίοι να λαμβάνουν υπόψη τις αναμενόμενες οικονομικές εξελίξεις και να χρησιμοποιούν τον λεγόμενο κανόνα των δαπανών για την επίτευξη του στόχου του χρέους. Δυστυχώς, δίνω χαμηλή πιθανότητα στην επίτευξη μιας τέτοιας ολοκληρωμένης μεταρρύθμισης.
Στην απουσία μιας ολοκληρωμένης μεταρρύθμισης, μια πολιτικά εφικτή μεταρρύθμιση θα μπορούσε να είναι η εφαρμογή ενός πράσινου χρυσού κανόνα, ο οποίος θα εξαιρεί τις πράσινες δημόσιες επενδύσεις από τους υπολογισμούς του ελλείμματος και του χρέους υπό τους δημοσιονομικούς κανόνες της Ε.Ε. Η Ε.Ε. έχει θέσει φιλόδοξους στόχους για τη μείωση των εκπομπών ρύπων, οι οποίοι είναι ακόμα πιο σημαντικοί έπειτα από τη ρωσική επιθετικότητα στην Ουκρανία. Η επίτευξη αυτών των στόχων θα απαιτήσει μια μεγάλη αύξηση των πράσινων δημοσίων επενδύσεων. Αλλά όταν ενεργοποιηθούν εκ νέου οι δημοσιονομικοί κανόνες (είτε από το 2023 όπως προγραμματίζεται ή αργότερα, όπως αναφέρω παραπάνω), θα απαιτηθεί δημοσιονομική προσαρμογή και τα προηγούμενα επεισόδια προσαρμογής οδήγησαν σε μεγάλες μειώσεις των δημοσίων επενδύσεων. Επομένως, είναι εξαιρετικά απίθανο ότι οι πράσινες δημόσιες επενδύσεις θα αυξηθούν σημαντικά όταν αρχίσει η δημοσιονομική προσαρμογή και άρα, κάποιες αλλαγές στους δημοσιονομικούς κανόνες απαιτούνται εάν η Ε.Ε. θέλει να επιτύχει τους στόχους της για το κλίμα.
Διαβάστε επίσης:
BofA: Το κόστος του πολέμου για την Ελλάδα – Ανάπτυξη μόνο 3%, πληθωρισμός-σοκ 6,1%
Ψήφος εμπιστοσύνης από UBS για Ελλάδα – Τι λέει για τους κινδύνους από Ουκρανία
BofA: Ευρωπαϊκό «μαξιλάρι» θα καλύψει το μισό οικονομικό σοκ του πολέμου
Ακολουθήστε το Money Review στο Google News
