Παγκόσμια Τράπεζα στο «ΜR»: Κατώτατος μισθός – Τι πρέπει να προσέξετε

Προστατεύει τους χαμηλόμισθους, αλλά επηρεάζει την ανταγωνιστικότητα. Πριμοδοτεί την ανεργία, αλλά ενδυναμώνει τους εργαζόμενους. O Practice Manager Κοινωνικής Προστασίας και Απασχόλησης της Παγκόσμιας Τράπεζας, Cem Mete, απαντώντας στις ερωτήσεις του «MR», περιγράφει τη λεπτή ισορροπία που διαμορφώνει ο κατώτατος μισθός μεταξύ κοινωνικής συνοχής και οικονομικής ανταγωνιστικότητας, τους δύο αναπόσπαστους συντελεστές της ευημερίας. Ο συνειρμός είναι αναπόφευκτος και αφορά την Ελλάδα.

Ο κατώτατος μισθός:

Ο κατώτατος μισθός μπορεί να είναι win – win και για τις δύο πλευρές.

• Επηρεάζει ευρύτερα το εισόδημα των χαμηλόμισθων και μπορεί να το αυξήσει σημαντικά. 
• Δεν πρέπει να ξεπερνά πολύ την παραγωγικότητα, ειδάλλως βλάπτει την ανταγωνιστικότητα και αυξάνει τις τιμές. 
• Αν είναι πολύ υψηλός, δίνει κίνητρο στην παραοικονομία. 
• Απαιτεί ιδανικά τη συγκατάθεση των κοινωνικών εταίρων, η οποία διευκολύνει την εφαρμογή. 
• Οφείλει να είναι ρεαλιστικός, για να είναι και υλοποιήσιμος. 
• Πρέπει να λαμβάνει υπόψη: κατανομή των μισθών, ποσοστό των εργαζομένων με κατώτατο μισθό, ποσοστά απασχόλησης και ανεργίας, συμμετοχή του εργατικού δυναμικού, φτώχεια στην εργασία, παραγωγικότητα, πληθωρισμό, ανταγωνιστικότητα.

Διαβάστε ολόκληρη τη συνέντευξη της Παγκόσμιας Τράπεζας στο «ΜR»:

Βοηθά στην πράξη ο κατώτατος μισθός τα κράτη που θέλουν να δημιουργήσουν ένα δίχτυ κοινωνικής προστασίας; Τι καταδεικνύει η διεθνής εμπειρία;  

Στη Βρετανία ορίζεται στα 2/3 του μέσου μισθού.

Ένα αξιοπρεπές εισόδημα από την εργασία είναι μια καλή μορφή κοινωνικής προστασίας και η διεθνής εμπειρία δείχνει ότι οι κατώτατοι μισθοί μπορούν να αυξήσουν σημαντικά το εισόδημα των χαμηλόμισθων. Η πλειονότητα των μελετών που αξιολογούν τις επιπτώσεις των κατώτατων μισθών δείχνουν ότι οι μικρές αυξήσεις στον κατώτατο μισθό έχουν θετική καθαρή επίδραση στους χαμηλόμισθους. Για παράδειγμα, οι αυξήσεις των μισθών αντισταθμίζουν το κόστος που προκύπτει από τυχόν αύξηση της ανεργίας. Προκειμένου να διασφαλίσουν ότι οι κατώτατοι μισθοί είναι επαρκείς, οι χώρες ακολουθούν διαφορετικές προσεγγίσεις. Το Ηνωμένο Βασίλειο, για παράδειγμα, θέτει έναν συγκεκριμένο στόχο για τον κατώτατο μισθό, ως ποσοστό των μέσων μισθών: Μέχρι το 2023, θα είναι περίπου στα 2/3 του μέσου μισθού.

Στον αντίποδα, πώς επηρεάζει ο κατώτατος μισθός την ανταγωνιστικότητα των επιχειρήσεων και κατ’ επέκταση την αναπτυξιακή προοπτική μιας χώρας;

Η ανταγωνιστικότητα μιας επιχείρησης ή μιας οικονομίας μπορεί να πληγεί εάν το κόστος παραγωγής, συμπεριλαμβανομένου του κόστους εργασίας, είναι πολύ υψηλό, με βάση το επίπεδο παραγωγικότητας. Η επίδραση του κατώτατου μισθού στην ανταγωνιστικότητα εξαρτάται από το πού ορίζεται ο κατώτατος μισθός. Εάν ο κατώτατος μισθός είναι πολύ υψηλός σε σχέση με το επίπεδο παραγωγικότητας, μπορεί να βλάψει την ανταγωνιστικότητα αυξάνοντας το εργατικό κόστος και τελικά την τιμή των αγαθών και των υπηρεσιών. Ορισμένες χώρες, όπως η Γαλλία, βασίζονται σε έναν τύπο που διασφαλίζει ότι οι αυξήσεις στον κατώτατο μισθό δεν υπερβαίνουν τον πληθωρισμό, τον ρυθμό με τον οποίο αυξάνονται οι τιμές των αγαθών και των υπηρεσιών. Από την άλλη πλευρά, υπάρχουν περιπτώσεις όπου ο κατώτατος μισθός μπορεί να ενθαρρύνει την ανταγωνιστικότητα, μειώνοντας τις επιλογές για ανταγωνισμό μέσω του χαμηλού κόστους εργασίας, γεγονός που αντιθέτως μπορεί να οδηγήσει τις εταιρείες να εκπαιδεύσουν τους εργαζόμενους, να ενσωματώσουν νέες τεχνολογίες ή να υιοθετήσουν άλλες στρατηγικές που τελικά θα βοηθήσουν την ανταγωνιστικότητα μέσω της αυξημένης παραγωγικότητας.

Επιδρά ο κατώτατος μισθός στη διαμόρφωση και των ευρύτερων εισοδημάτων σε μια οικονομία; Με ποιον τρόπο;

Στη Γαλλία δεν μπορεί να ξεπερνά τον πληθωρισμό.

Ο κατώτατος μισθός αυξάνει τα εισοδήματα στη βάση, στο κάτω μέρος, της κατανομής των μισθών. Αυτό περιλαμβάνει εκείνους που βρίσκονταν κάτω από το όριο του κατώτατου μισθού, καθώς και εκείνους που βρίσκονταν πιο πάνω αλλά κοντά στο όριο του κατώτατου μισθού. Ο καθορισμός κατώτατων μισθών μπορεί επίσης να έχει έμμεσο αντίκτυπο στους ανεπίσημους εργαζόμενους, οι μισθοί των οποίων συχνά καθορίζονται με βάση εκείνους στον επίσημο τομέα. Από την άλλη πλευρά, εάν ο κατώτατος μισθός οριστεί πάνω από το όριο της παραγωγικότητας της εργασίας με χαμηλή ειδίκευση, μπορεί να αυξήσει τα κίνητρα για ανεπίσημη οικονομική δραστηριότητα. Πάντως, στις περισσότερες περιπτώσεις, οι κατώτατοι μισθοί μειώνουν την ανισότητα των μισθών.

Κατά τη χάραξη της πολιτικής στον κατώτατο μισθό, οφείλει μια χώρα να λαμβάνει υπόψη και το ύψος της ανεργίας; Υπάρχει η άποψη ότι η σχέση ανάμεσα στον κατώτατο μισθό και την απασχόληση στην πραγματικότητα θα πρέπει να είναι αντιστρόφως ανάλογη. Όσο υψηλότερη η ανεργία, τόσο χαμηλότερος ο κατώτατος μισθός. Ποια είναι η γνώμη σας;

Η ανεργία καθώς και πολλοί άλλοι οικονομικοί, εργασιακοί και κοινωνικοί δείκτες θα πρέπει να ληφθούν υπόψη κατά τη διαμόρφωση της πολιτικής για τους κατώτατους μισθούς. Η σχέση με την ανεργία είναι περίπλοκη. Δεν θέλεις τον κατώτατο μισθό να προσθέσει στους άνεργους, αλλά ταυτόχρονα η υψηλή ανεργία σημαίνει συνήθως ότι οι εργαζόμενοι έχουν περιορισμένη διαπραγματευτική δύναμη. Ως αποτέλεσμα, οι κατώτατοι μισθοί μπορεί να είναι ιδιαίτερα σημαντικοί για να διασφαλιστεί ότι οι χαμηλόμισθοι μπορούν να λαμβάνουν δίκαιη αποζημίωση για την εργασία τους.

Ευρύτερα, ποιους δείκτες θα πρέπει να κοιτάζει κανείς προτού αποφασίσει το επίπεδο του κατώτατου μισθού σε μια οικονομία;

Σαφής διαδικασία αλλά και περιορισμένο ιστορικό στην Ελλάδα.

Θα πρέπει να εξεταστεί μια σειρά δεικτών, όπως η κατανομή των μισθών, το ποσοστό των εργαζομένων που αμείβονται με τον κατώτατο μισθό, τα ποσοστά απασχόλησης και ανεργίας, η συμμετοχή του εργατικού δυναμικού, η φτώχεια στην εργασία, η παραγωγικότητα, ο πληθωρισμός και η ανταγωνιστικότητα. Κατά την εξέταση αυτών των δεικτών, είναι σημαντικό να προβεί κανείς σε διεξοδική ανάλυση για να κατανοήσει τις πιθανές επιπτώσεις μιας προσαρμογής του κατώτατου μισθού σε διαφορετικές κατηγορίες εργαζομένων και σε διαφορετικούς τομείς.

Πόσο απαραίτητη είναι η συναίνεση των κοινωνικών εταίρων στα μέτρα για τη διαμόρφωση των μισθών και πώς μπορεί να τη διασφαλίζει κανείς; Δεδομένου ότι τα καλώς εννοούμενα συμφέροντα των εμπλεκομένων είναι κάθε φορά, τουλάχιστον εκ πρώτης όψεως, αντικρουόμενα.

Σε ορισμένες ευρωπαϊκές χώρες είναι οι κοινωνικοί εταίροι (συνδικάτα και εργοδοτικές οργανώσεις) που διαπραγματεύονται τον κατώτατο μισθό. Αλλά ακόμη και όταν η κυβέρνηση ορίζει τον κατώτατο μισθό, η συμμετοχή των κοινωνικών εταίρων είναι σημαντική για να διασφαλιστεί ότι το αποτέλεσμα θα αντικατοπτρίζει καλύτερα το συμφέρον των διαφορετικών εμπλεκομένων. Η συγκατάθεση των κοινωνικών εταίρων είναι σημαντική διότι αυξάνει τη συνεννόηση που είναι απαραίτητη για τη συμμόρφωση. Μια περιεκτική διαδικασία για τον καθορισμό του κατώτατου μισθού που βασίζεται σε τεκμηριωμένες συζητήσεις μπορεί να βοηθήσει στην επίτευξη συναίνεσης.

Μια άλλη παράμετρος είναι η τήρηση της εργασιακής νομοθεσίας. Στον βαθμό που δεν εφαρμόζεται καθιστά θεωρητική τη συζήτηση που μόλις είχαμε. Με ποιες πολιτικές μπορεί το κράτος να διασφαλίσει τον σεβασμό του εργασιακού πλαισίου; Έλεγχοι; Κίνητρα; 

Η συμμόρφωση με τον κατώτατο μισθό μπορεί να διευκολυνθεί με διάφορους τρόπους. Πρώτον, είναι σημαντικό ο κατώτατος μισθός να οριστεί σε ρεαλιστικό επίπεδο, λαμβάνοντας υπόψη τις συνθήκες που επικρατούν στη χώρα. Οι έλεγχοι, τα κίνητρα και η σωστή παρακολούθηση της συμμόρφωσης μπορούν επίσης να βοηθήσουν. Επιπλέον, υπάρχει ο ρόλος των κοινωνικών εταίρων στην εξασφάλιση της σωστής εκπροσώπησης όλων των μερών.

Πώς αξιολογείτε το πλαίσιο για τον κατώτατο μισθό στην Ελλάδα; Πώς έχει συνεισφέρει η Παγκόσμια Τράπεζα και πού θα πρέπει να δώσει έμφαση η χώρα κατά τη χάραξη πολιτικής στον συγκεκριμένο τομέα;

Η Ελλάδα ορίζει μια σαφή διαδικασία για τον καθορισμό του κατώτατου μισθού. Ο νόμος προβλέπει για τη ρύθμιση ότι είναι περιεκτική και βασίζεται σε στοιχεία. Δεδομένου ότι η διαδικασία έχει εφαρμοστεί πλήρως μόνο μία φορά, υπάρχει περιορισμένο ιστορικό για το πώς λειτουργεί ο νόμος στην πράξη. Ελπίζουμε ότι η τεχνική βοήθεια της Παγκόσμιας Τράπεζας θα βοηθήσει τη διαδικασία καθορισμού του κατώτατου μισθού να λειτουργεί όπως προβλέπεται μέσα από τη νομοθεσία.

Ακολουθήστε το Money Review στο Google News