H Covid-19 και η ψηφιακή «επανάσταση» του καταναλωτή
Της Αγγελικής Κοτσοβού
Η πανδημία του κορωνοϊού έχει επιφέρει σημαντικές αλλαγές στην καθημερινότητα των πολιτών. Μεταξύ άλλων, ο Covid-19 αλλάζει με ταχείς ρυθμούς τον τρόπο που πληρώνουμε για τις αγορές μας, με μαζική στροφή προς το πλαστικό χρήμα και τις ψηφιακές πληρωμές και με τα μετρητά να περνούν σε δεύτερη μοίρα.
H συνολική αξία των παγκόσμιων συναλλαγών που πραγματοποιούνται μέσω ψηφιακών πληρωμών προβλέπεται να φθάσει τα 4,9 τρισ. δολάρια φέτος, από 3,99 τρισ. δολάρια του 2019 σύμφωνα με την εταιρεία ερευνών Statista. Οι συναλλαγές μέσω ψηφιακών πληρωμών αναμένεται να αυξηθούν με ετήσιους ρυθμούς 13,4% τα επόμενα χρόνια, με τη συνολική τους αξίας να υπερβαίνει το όριο των 8 τρισ. δολαρίων το 2024.
Το μεγαλύτερο μέρος της αγοράς αποτελεί το ηλεκτρονικό εμπόριο, το οποίο και γνώρισε μεγάλη άνθηση την περίοδο του lockdown. Η Statista προβλέπει ότι η αξία των συναλλαγών ηλεκτρονικού εμπορίου θα ανέλθει στα 2,93 τρισ. δολάρια το 2020, ενώ δεν αποκλείεται ακόμη μεγαλύτερη «έκρηξη» λόγω της πανδημίας και των περιοριστικών μέτρων που κρατούν κλειστά τα εμπορικά καταστήματα.
Η Κίνα αποτελεί τη μεγαλύτερη αγορά ψηφιακών πληρωμών, με συναλλαγές αξίας 2,3 τρισ. δολαρίων φέτος, σημαντικά αυξημένες σε σύγκριση με τα επίπεδα του 2019(1,6 τρισ. δολάρια).
H πανδημία και τα περιοριστικά μέτρα στις μετακινήσεις επιτάχυναν τη στροφή μακριά από τη χρήση μετρητών. Στο πρώτο εξάμηνο του 2020, οι καταναλωτές στις ΗΠΑ ξόδεψαν 347 δισ. δολάρια για online αγορές λιανικής, 30% περισσότερα σε σύγκριση με το αντίστοιχο εξάμηνο του 2019, όπως διαπιστώνεται σε έρευνα της McKinsey. Και στην Ευρώπη, το 28% των καταναλωτών που ζουν σε αστικές περιοχές χρησιμοποιήσαν τις αγορές μέσω Διαδικτύου ως το βασικό κανάλι για αγορές ειδών παντοπωλείου κατά τη διάρκεια του lockdown, ποσοστό αυξημένο 10% σε σύγκριση με τα επίπεδα προ πανδημίας, όπως προκύπτει από μελέτη της PwC. Χαρακτηριστικό είναι το γεγονός ότι το 80% των καταναλωτών που άρχισαν να αγοράζουν online είδη παντοπωλείου στη διάρκεια της πανδημίας δήλωσαν πως σχεδιάζουν να συνεχίσουν και στο μέλλον.
Και την ώρα που η δραστηριότητα ηλεκτρονικού εμπορίου και ηλεκτρονικές πληρωμές έχουν σημειώσει μεγάλη αύξηση εν μέσω της πανδημίας, η χρήση μετρητών, από την άλλη έχει μειωθεί, καθώς οι πελάτες επιλέγουν τρόπους πληρωμών που δεν χρειάζονται φυσική επαφή.
H εικόνα στην Ευρώπη
Η στροφή προς τις πληρωμές μέσω πιστωτικών καρτών βάζει τέλος στην κυριαρχία του ρευστού, επισπεύδοντας τη μετάβαση προς κοινωνίες χωρίς μετρητά(cashless society).
Tα μετρητά αντιπροσώπευαν το 79% όλων των πληρωμών που πραγματοποιήθηκαν στην Ευρωπαϊκή Ένωση το 2019, όπως προκύπτει από τα τελευταία στοιχεία της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας.
Όμως η πανδημία αλλάζει άρδην το τοπίο και ειδικά σε χώρες που βρέθηκαν στο επίκεντρο της νόσου. Τα αυστηρά περιοριστικά μέτρα οδήγησαν σε κατακόρυφη αύξηση των αγορών μέσω Διαδικτύου και, κατά συνέπεια, των ηλεκτρονικών πληρωμών. Στις χώρες της Δυτικής Ευρώπης που βρέθηκαν στο επίκεντρο της πανδημίας, οι offline συναλλαγές μειώθηκαν 60% μετά το lockdown, σύμφωνα με ανάλυση της Oliver Wyman.
Στην Ιταλία –μια από τις χώρες με τον μεγαλύτερο αριθμό θανάτων και κρουσμάτων Covid-19 στην Ευρώπη- ο όγκος των συναλλαγών ηλεκτρονικού εμπορίου έχει αυξηθεί κατά 81% από τον Φεβρουάριο, σύμφωνα με εκτιμήσεις της McKinsey & Co. Η στροφή προς τις ψηφιακές πληρωμές είναι εντυπωσιακή, δεδομένου ότι τα μετρητά κυριαρχούσαν στην Ιταλία, αντιπροσωπεύοντας περίπου το 90% των πληρωμών, έναντι ποσοστού μόλις 10% για τις ψηφιακές πληρωμές.
Στη Γερμανία, για πρώτη φορά οι πληρωμές μέσω πιστωτικών καρτών ξεπέρασαν τις συναλλαγές σε μετρητά, με την πανδημία του κορωνοϊού να αλλάζει τις συνήθειες του Γερμανού καταναλωτή, όπως διαπιστώνεται σε έρευνα της Euromonitor International. Σύμφωνα με τα στοιχεία της έρευνας, η συνολική αξία των συναλλαγών μέσω πιστωτικών καρτών στη Γερμανία προβλέπεται να αυξηθεί κατά 28%, ενώ οι συναλλαγές μέσω μετρητών θα μειωθούν κατά 34% στο χρονικό διάστημα 2019-2025.
«Συνεπεία της πανδημίας Covid-19, διαπιστώνεται απότομη στροφή στη συμπεριφορά των Γερμανών καταναλωτών, αυξάνοντας ολοένα και περισσότερο τη χρήση πιστωτικών καρτών για πληρωμές σε βάρος των πληρωμών σε μετρητά, κυρίως για λόγους υγιεινής. Παράλληλα, ολοένα και περισσότεροι Γερμανοί έχουν αρχίσει να χρησιμοποιούν τις ανέπαφες κάρτες και smartphones για πληρωμές μέσω κινητών τηλεφώνων, κάτι που παρατηρείται για πρώτη φορά, παρατηρεί η Ράτνα Σίτα, επικεφαλής έρευνας στη Euromonitor International. Η τάση στροφής προς το πλαστικό χρήμα υποστηρίζεται και από την ολοένα και μεγαλύτερη εμπιστοσύνη που δείχνουν οι Γερμανοί στη χρήση πιστωτικής κάρτας και την ασφάλεια των προσωπικών τους δεδομένων. Ταυτόχρονα, το γεγονός ότι καθίσταται ολοένα και πιο εύκολη η διαδικασία πληρωμών μέσω πιστωτικών καρτών –χωρίς να χρειάζεται η χρήση ΡΙΝ ή κάποιας υπογραφής- συμβάλλει στην αυξητική τάση.
Σύμφωνα με τις εκτιμήσεις της Euromonitor International, oι Γερμανοί καταναλωτές θα έχουν καταστεί έως το 2040 φανατικοί χρήστες των πιστωτικών καρτών για τις πληρωμές τους, με ταυτόχρονη αύξηση και της χρήσης των συσκευών κινητής τηλεφωνίας. «O Covid-19 επιτάχυνε τις αλλαγές στη συμπεριφορά των καταναλωτών ως προς τις πληρωμές. Στο μέλλον, ο μέσος Γερμανός καταναλωτής θα είναι μεγαλύτερος σε ηλικία, τεχνολογικά πιο επιδέξιος και πιο ανοικτός σε νέες εμπειρίες, κάνοντας στροφή από την πιο συντηρητική και επιφυλακτική συμπεριφορά του παρελθόντος», καταλήγει κ. Σίτα.
Οι αλλαγές πραγματοποιούνται με τις «ευλογίες» και των ευρωπαϊκών αρχών. «Είναι καιρός να αλλάξουμε τα νομίσματα με τις κάρτες πληρωμών, που είναι πιο ασφαλείς για να περιορισθεί η εξάπλωση του κορωνοϊού», είχε αναφέρει ο αντιπρόεδρος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, Βάλντις Ντομπρόβσκις, σε ανάρτησή του στο Twitter στις 26 Μαρτίου, τότε που μία μετά την άλλη οι χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης επέβαλλαν μέτρα lockdown.
Στροφή στο πλαστικό χρήμα και από τον Έλληνα καταναλωτή
Η υγειονομική κρίση και το lockdown της άνοιξης λειτούργησαν καταλυτικά, αλλάζοντας τις συνήθειες και του Έλληνα καταναλωτή. Η υγειονομική κρίση και τα μέσα ατομικής προστασίας υπαγορεύουν τον ισχυρό περιορισμό της χρήσης μετρητών, με τους Έλληνες να προτιμούν ολοένα και περισσότερο τις συναλλαγές με πλαστικό χρήμα. Σύμφωνα με έρευνα της ΕΣΕΕ, μόνο στο 4% των επιχειρήσεων χρησιμοποιήθηκαν κυρίως μετρητά, ενώ σχεδόν σε τρεις από τέσσερις επιχειρήσεις (73%) οι πελάτες χρησιμοποίησαν κυρίως κάρτες κατά τις συναλλαγές τους στη διάρκεια των θερινών εκπτώσεων, έναντι αντίστοιχου ποσοστού 55% πέρυσι . Η εξοικείωση των πελατών με το «πλαστικό χρήμα» και τα μέσα ηλεκτρονικής πληρωμής, από την περίοδο επιβολής των capital controls, σίγουρα λειτούργησε ευνοϊκά προς αυτήν την κατεύθυνση τα τελευταία χρόνια, με την πανδημία να επιταχύνει την υφιστάμενη τάση προς τις ηλεκτρονικές συναλλαγές. Από τα στοιχεία της ΕΣΕΕ προκύπτει ότι οι καταναλωτές που χρησιμοποίησαν μετρητά για αγορές λιανικής φθάνει μόλις στο 13%.
Tην ίδια στιγμή, πρόσφατη έρευνα (2018) της Visa προβλέπει ότι το 93% των Ελλήνων καταναλωτών αναμένεται μέσα στα επόμενα τρία χρόνια να πραγματοποιεί πληρωμές μέσω κάποιας φορητής συσκευής. Οι Millennials είναι πιο πιθανό να κάνουν πληρωμές μέσω φορητών συσκευών στα επόμενα τρία χρόνια σε ποσοστό 95%. Η έρευνα διαπιστώνει ότι περίπου το 60% των Ελλήνων ελέγχουν το υπόλοιπο του λογαριασμού τους ή έχουν πρόσβαση σε άλλες τραπεζικές υπηρεσίες μέσω κάποιας εφαρμογής στο κινητό τους, ποσοστό το οποίο σημείωσε μεγάλη άνοδο τα τελευταία χρόνια. Το 42% των Ελλήνων καταναλωτών χρησιμοποιούν smartphone ή tablet για την αποστολή ή αποδοχή χρημάτων από φίλους ή οικογένεια.
Ακολουθήστε το Money Review στο Google News
