Η Τουρκία, ο πρόεδρος και τα μεγαλύτερα σκάνδαλα στην ιστορία

To γερμανικό περιοδικό «Der Spiegel» σε πρόσφατο δημοσίευμά του αναφερόταν στη Halkbank, χαρακτηρίζοντάς την ως «bad bank του Ερντογάν». Το σκάνδαλο Halkbank, στο οποίο εμπλέκεται τόσο ο ίδιος ο Τούρκος πρόεδρος, Ρετσέπ Ταγίπ Ερντογάν όσο και ο Ντόναλντ Τραμπ, αποτελεί μία ακόμη «βόμβα» στα θεμέλια της τουρκικής οικονομίας.

H υπό κρατικό έλεγχο Halkbank -ένα από τα μεγαλύτερα χρηματοπιστωτικά ιδρύματα της Τουρκίας- κατηγορείται από τις αμερικανικές αρχές για συνωμοσία με στόχο την παράκαμψη των κυρώσεων της Ουάσιγκτον σε βάρος του Ιράν. Στην περίπτωση καταδικαστικής απόφασης, η Halkbank βρίσκεται αντιμέτωπη με πρόστιμο έως και 20 δισ. δολαρίων ή ακόμη και αποκλεισμό της από το τραπεζικό σύστημα Swift.

Ενδεχόμενη κατάρρευση της Halkbank θα μπορούσε να προκαλέσει ντόμινο, συμπαρασύροντας και την τουρκική οικονομία.

Το σκάνδαλο Halkbank έρχεται να προστεθεί στη μακροσκελή λίστα των χρηματοπιστωτικών σκανδάλων στην ιστορία, ορισμένα από τα οποία ήταν τόσο ισχυρά, που απείλησαν με κατάρρευση το διεθνές οικονομικό στερέωμα.

Από την Enron και το Σχέδιο Πόνζι μέχρι τη Lehman Brothers και, πιο πρόσφατα, τη Wirecard, ας δούμε ορισμένες από τις μεγαλύτερες οικονομικές απάτες όλων των εποχών.

Enron

To σκάνδαλο Enron είναι ίσως το πιο γνωστό από όλα τα σκάνδαλα στη Wall Street. Η Enron ήταν μια από τις πιο γνωστές εταιρείες ενεργειακών υπηρεσιών και μια από τις πιο αγαπημένες μετοχές για τους επενδυτές προς τα τέλη της δεκαετίας του ’90. Όταν κατέρρευσε, οι απώλειες για τους μετόχους ξεπερνούσαν τα 70 δισ. δολάρια. Ο διευθύνων σύμβουλος της Εnron, Τζεφ Σκίλιγκ, και ο οικονομικός διευθυντής, Άντριου Φάστοου, με τη βοήθεια διαφόρων αμφιλεγόμενων λογιστικών πρακτικών «φούσκωναν» τα έσοδα και τιμές περιουσιακών στοιχείων κι έθαβαν τα χρέη, με αποτέλεσμα η Enron να φαίνεται ως πιο κερδοφόρος εταιρεία στην ιστορία.

Από το 1998 έως το 2001, την περίοδο που ο Τζέφρεϊ Σκίλιγκ «μαγείρευε» τα λογιστικά της εταιρείας, η μετοχή της Enron είχε «απογειωθεί». Μέσω του «μαγειρέματος» των λογιστικών βιβλίων, τα χρέη της Enron κρύβονταν σε off-shore εταιρείες στις Νήσους Κέιμαν. Το σκάνδαλο οδήγησε στην κατάρρευση της Enron το 2001 και στη σύλληψη των Σκίλιγκ, Φάστοου και άλλων μεγαλο-στελεχών. Η υπόθεση Enron συμπαρέσυρε και την ελεγκτικο-λογιστική εταιρεία Arthur Andersen, που αποδείχθηκε συνένοχος, βοηθώντας στη συγκάλυψη της απάτης.

WorldCom

Στη διάρκεια της δεκαετίας του ’90, η WorldCom ήταν η δεύτερη μεγαλύτερη εταιρεία τηλεπικοινωνιών στις ΗΠΑ. Παρ’ όλα αυτά κατέρρευσε το 2002, μετά την αποκάλυψη τεράστιας λογιστικής απάτης. Στη διάρκεια της δεκαετίας του ’90 οι εταιρείες τηλεπικοινωνιών είχαν επωφεληθεί της ολοένα και μεγαλύτερης χρήσης κινητών τηλεφώνων, με αύξηση συνδρομητών και εσόδων. Όταν η βιομηχανία τηλεπικοινωνιών άρχισε να δέχεται πιέσεις, τα στελέχη της WorldCom άρχισαν να «μαγειρεύουν» τα λογιστικά βιβλία, διογκώνοντας τα έσοδα και εγγράφοντας τις δαπάνες ως επενδύσεις, ώστε να δημιουργήσουν την εντύπωση ότι η εταιρεία παρέμενε κερδοφόρος και ότι συνέχιζε την αναπτυξιακή πορεία. Οι επενδυτές παραπλανήθηκαν, νομίζοντας ότι η μετοχή της WorldCom αποτελεί κορυφαία επένδυση, με αποτέλεσμα η κεφαλαιοποίησή της να φθάσει τα 180 δισ. δολάρια, κατατάσσοντάς την σε μια από τις πολυτιμότερες -βάσει χρηματιστηριακής αξίας- εταιρείες στον κόσμο. Όταν οι ελεγκτές-λογιστές ανακάλυψαν «τρύπα» 7 δισ. δολαρίων σε έσοδα και κέρδη, η μετοχή της WorldCom κατέρρευσε από τα 60 μόλις στο ένα δολάριο, «καίγοντας» όσους επενδυτές είχαν στοιχηματίσει σε αυτήν. Η εταιρεία τέθηκε σε καθεστώς χρεοκοπίας και χιλιάδες εργαζόμενοι έχασαν τη δουλειά τους. Μετά την αναδιάρθρωση προέκυψε η MCI, που εξαγοράσθηκε από τη Verizon Communications.

Πυραμίδα Πόνζι

Το Σχέδιο του Τσαρλς Πόνζι απέχει μακράν από το να θεωρηθεί από τα μεγαλύτερα χρηματοοικονομικά σκάνδαλα, ούτε ήταν από τα πρώτα. Πρέπει όμως να αναφερθεί, καθώς ουσιαστικά αποτέλεσε την πρώτη από πολλές επενδυτικές «πυραμίδες», μέσω των οποίων έχουν εξαπατηθεί χιλιάδες επενδυτές.

Το 1919, ο Τσαρλς Πόνζι σκέφθηκε να εκμεταλλευθεί τα αυξημένα ταχυδρομικά τέλη μεταξύ Αμερικής και Ευρώπης. Και γι’ αυτό άρχισε να εμπορεύεται διεθνή απαντητικά κουπόνια(IRCs), δηλαδή κουπόνια που μπορούσαν να ανταλλαχθούν με ταχυδρομικά γραμματόσημα. Ο ίδιος αγόραζε με έκπτωση IRCs στην Ευρώπη και μετά τα εξαργύρωνε σε υψηλότερη τιμή σε αμερικανικά γραμματόσημα. Σύντομα έπεισε και άλλους να επενδύσουν, με την υπόσχεση 100% απόδοσης μέσα σε 90 ημέρες. Το Σχήμα Πόνζι, στο απόγειο της δόξας του, προσείλκυε έως και ένα εκατ. δολάρια την ημέρα. Ο Πόνζι πλήρωνε τους παλαιούς επενδυτές με χρήματα από τους νέους. Ο ίδιος ζούσε μια πολυτελή ζωή και τον Ιούλιο του 1920 αγόρασε τη Hanover Trust, την τράπεζα που του είχε αρνηθεί τη χορήγηση δανείου 2.000 δολαρίων για τη χρηματοδότηση του κόλπου με τα IRCs.

Μέσα σε ένα χρόνο, το Σχήμα Πόνζι κατέρρευσε έπειτα από δημοσιεύματα του αμερικανικού Τύπου που θορύβησαν τους επενδυτές, οι οποίοι άρχισαν να απαιτούν τα χρήματά τους πίσω. Ο Τσαρλς Πόνζι κατέληξε στη φυλακή.

Μπέρνι Μάντοφ

H αυτοκρατορία hedge fund του Μπέρνι Μάντοφ έχει περάσει στην ιστορία ως η μεγαλύτερη επενδυτική «πυραμίδα» στην ιστορία. Τα hedge funds του Μάντοφ εμφάνιζαν εντυπωσιακές επιδόσεις και κέρδη κι ελάχιστη μεταβλητότητα. Η ψευδαίσθηση της ασφαλούς επένδυσης είχε ως αποτέλεσμα τη συνεχή ροή κεφαλαίων από τους επενδυτές. Ο Μάντοφ υποτίθεται τοποθετούσε σε μετοχές blue-chip, και ως αντιστάθμιση κινδύνου(hedging) αγόραζε προαιρέσεις μετοχών(options) στον S&P 500.

Στον απόηχο όμως της χρηματοπιστωτικής κρίσης του 2008, η απάτη αποκαλύφθηκε, με τους ίδιους τους γιούς του Μάντοφ να τον καταγγέλλουν στην Επιτροπή Κεφαλαιαγοράς των ΗΠΑ(SEC). Οι επενδυτές έχασαν συνολικά 64 δισ. δολάρια και ο Μάντοφ καταδικάσθηκε σε ποινή φυλάκισης 150 ετών.

Lehman Brothers

H κατάρρευση της Lehman Brothers αποτελεί το σύμβολο της πιστωτικής κρίσης του 2008. Η Lehman, μια εταιρεία χρηματοπιστωτικών υπηρεσιών με ιστορία άνω των 150 ετών, όμως η χρήση παράνομων λογιστικών πρακτικών ήλθε στο φως εξαιτίας της κρίσης subprime ενυπόθηκων δανείων, μια κρίση που οδήγησε τη Lehman στη χρεοκοπία. Η κατάρρευση της τέταρτης μεγαλύτερης επενδυτικής τράπεζας των ΗΠΑ ήταν το πρώτο «πιόνι» στο ντόμινο της πιστωτικής κρίσης που βύθισε σε ύφεση την παγκόσμια οικονομία.

Wirecard

Η υπόθεση απάτης στη Wirecard αποτελεί ένα από τα μεγαλύτερα τραπεζικά σκάνδαλα στην ιστορία της Ευρώπης. Η Wirecard θεωρείτο ένα από τα μεγαλύτερα success stories του fintech στον κόσμο. Μόνο που ο επίλογος σε αυτό το story γράφτηκε άδοξα με την κατάρρευση της γερμανικής εταιρείας τον Ιούνιο του 2020. Η Wirecard, άλλοτε μέλος του γερμανικού χρηματιστηριακού δείκτη DAX, παρείχε υπηρεσίες επεξεργασίας πληρωμών. Σε ορισμένες χώρες, η επεξεργασία των πληρωμών γινόταν μέσω θυγατρικών για λογαριασμό της Wirecard. Μέσω των θυγατρικών της, εμφάνιζε πλασματικά έσοδα, τα οποία έφθασαν να αντιπροσωπεύουν το μεγαλύτερο ποσοστό των κερδών της εταιρείας.  Όταν αναλυτές, επενδυτές και δημοσιογράφοι άρχισαν να διερωτώνται για την έλλειψη ρευστότητας των θυγατρικών, η Wirecard υποστήριζε ότι το ρευστό ήταν σε ειδικούς λογαριασμούς. Απέναντι στα δημοσιεύματα ότι τα χρήματα δεν υπήρχαν, η απάντηση ήταν αγωγές σε βάρος εφημερίδων(μεταξύ των οποίων και οι «Financial Times») και κατηγορίες για προσπάθειες χειραγώγησης της μετοχής. Ζητήθηκε από την KPMG να διερευνήσει τι ακριβώς συμβαίνει, ανακαλύπτοντας «τρύπα» 2 δισ. δολαρίων στα ταμεία της εταιρείας. Μέσα σε λίγες ημέρες, η μετοχή της Wirecard κατάρρευσε από τα 100 δολάρια στο μηδέν, οδηγώντας την εταιρεία -η κεφαλαιοποίηση της οποίας είχε φθάσει έως και τα 28 δισ. δολάρια- στη χρεοκοπία και σε μια από τις μεγαλύτερες υποθέσεις απάτης στη Γερμανία και ολόκληρη την Ευρώπη.

Αγγελική Κοτσοβού

Ακολουθήστε το Money Review στο Google News