ΕΤΕ: Ο ρόλος της «αδρανούς ζήτησης» στην ανάκαμψη του 2021

Τους παράγοντες που θα καθορίσουν τη δυναμική της ανάκαμψης επιχειρεί να αποκρυσταλλώσει η Εθνική Τράπεζα, στον απόηχο των πρώτων στοιχείων του ΑΕΠ για το 2020, τα οποία έδειξαν συγκρατημένη ύφεση της τάξης του 8,2%.

Σύμφωνα με τη μελέτη της ελληνικής τράπεζας, τα δημοσιονομικά μέτρα στήριξης ήταν αυτά που περιόρισαν την ύφεση κατά περισσότερο από έξι ποσοστιαίες μονάδες, ενώ μέρος της θετικής τους επίδρασης θα μετακυλιστεί και το 2021, κυρίως, όσον αφορά την στήριξη της ρευστότητας και την αποταμίευση των νοικοκυριών και των επιχειρήσεων.

Τα βασικά συμπεράσματα

• Η τελική κατανάλωση επέδειξε ανθεκτικότητα (-2,2% ετησίως το 4ο τρίμηνο και -3,1% στο σύνολο του 2020) υποστηριζόμενη – έμμεσα και άμεσα – από τα δημοσιονομικά μέτρα. Η μεγαλύτερη προσαρμοστικότητα ενός τμήματος των επιχειρήσεων και η αυξανόμενη εξοικείωση των καταναλωτών με τις ηλεκτρονικές πωλήσεις (αύξηση, σε αξία, άνω του 80% ετησίως το 2020) και τις προγραμματιζόμενες αγορές (συμπεριλαμβανομένου και του «click away») στήριξαν την ιδιωτική κατανάλωση.
• Ο ακαθάριστος σχηματισμός παγίου κεφαλαίου εμφάνισε αξιοσημείωτη σταθερότητα σε ετήσια βάση, παρά το δυσμενές περιβάλλον, με σημαντική στήριξη από την οικιστική και μη, κατασκευαστική δραστηριότητα – σε αυτό συνέδραμε και το πρόγραμμα δημοσίων επενδύσεων – καθώς και από τις αυξημένες επενδύσεις των επιχειρήσεων σε τεχνολογικό εξοπλισμό (κυρίως, είδη πληροφορικής και τηλεπικοινωνιών).
• Η πλέον σημαντική επίδραση στο δ’ τρίμηνο προέκυψε από τη συρρίκνωση της αρνητικής συνεισφοράς των καθαρών εξαγωγών στο ΑΕΠ από το πρωτοφανές -15% το γ’ τρίμηνο σε μόνο -1,1% το δ’ τρίμηνο. Σημαντικός γι’ αυτή την εξέλιξη ήταν ο ρόλος των εμπορευματικών εξαγωγών, σε συνδυασμό με την επανάκαμψη του διεθνούς εμπορίου, συντείνοντας στην επιβράδυνση του ρυθμού ετήσιας μείωσης του όγκου των συνολικών εξαγωγών αγαθών και υπηρεσιών στο -13,4% το δ’ τρίμηνο από -36% κατά μέσο όρο το β’ και το γ τρίμηνο του 2020.

Καταλύτες της ανάκαμψης για το 2021

Δημοσιονομική Ώθηση

H δημοσιονομική στήριξη συνεχίζεται και το 2021, μετά από μια αποφασιστική συνεισφορά το 2020, η οποία εκτιμάται ότι περιόρισε την ύφεση κατά τουλάχιστον 6% του ΑΕΠ. Τα μέτρα στήριξης της αγοράς εργασίας, οι έκτακτες μεταβιβάσεις σε άλλους τομείς και οι αναστολές φόρων και εισφορών υπερέβησαν τα 10 δισ. το 2020. Η εν λόγω συνεισφορά, μαζί με άλλες παρεμβάσεις στην αγορά εργασίας, συγκράτησαν το ποσοστό ανεργίας στο 16,5% και τη μείωση της απασχόλησης στο 0,8% ετησίως στο 11μηνο 2020.

Αυτό μεταφράστηκε σε μείωση της συνολικής αμοιβής της εργασίας κατά μόνο 0,8% ετησίως τo 2020, η οποία συνέτεινε στη συγκράτηση της μείωσης της ιδιωτικής κατανάλωσης στο -4,7% στο σύνολο του έτους, καθώς και την αύξηση της αποταμίευσης. Ιδιαίτερα κρίσιμος αποδείχτηκε ο ρόλος της επιστρεπτέας προκαταβολής, που αποτέλεσε μια ζωτική γραμμή χρηματοδότησης ύψους 5,5 δισ. (κατά το 2020) σε δοκιμαζόμενες επιχειρήσεις και ελεύθερους επαγγελματίες (άνω των 2/3 περίπου του επιχειρηματικού πληθυσμού της χώρας, μέρος των οποίων ουδέποτε είχε πρόσβαση στο τραπεζικό σύστημα), η οποία θα υπερβεί σωρευτικά τα 9 δισ. συμπεριλαμβάνοντας τη χρηματοδότηση κατά το 2021.

Αξίζει να σημειωθεί ότι μεγάλο τμήμα της παραπάνω στήριξης θα μετατραπεί σε κρατική επιδότηση για τις επιχειρήσεις που έχουν υποστεί σημαντικό και παρατεταμένο πλήγμα από την πανδημία, ενώ παράλληλα οι αναστολές και ρυθμίσεις υποχρεώσεων εκτείνουν τον ορίζοντα αποπληρωμής σε περισσότερα χρόνια, ώστε να μην επιβαρύνουν την ανάκαμψη κατά το 2021.

Με δεδομένες τις επιπρόσθετες ανάγκες που δημιουργεί η παράταση των περιορισμών λόγω της πανδημίας μέχρι τα τέλη Μαρτίου 2021 και τα μέτρα που είχαν ήδη συμπεριληφθεί στον προϋπολογισμό για το τρέχον έτος, η αξία των νέων υποστηρικτικών δημοσιονομικών μέτρων για το 2021 θα ξεπεράσει τα €10 δισ., σημαντικό μέρος των οποίων θα αφορά και πάλι δαπάνες στήριξης της αγοράς εργασίας, κοινωνικής προστασίας και αναστολές υποχρεώσεων.

Παράλληλα, προβλέπονται στοχευμένες ελαφρύνσεις 1,6 δισ. μέσω της αναστολής της έκτακτης εισφοράς αλληλεγγύης και της μείωσης του συντελεστή ασφαλιστικών εισφορών, που ωφελούν, κυρίως, πολίτες με μεσαία εισοδήματα. Οι εν λόγω πολίτες εκτιμάται ότι θα επωφεληθούν σημαντικά και από την προσδοκώμενη ομαλοποίηση των συνθηκών στην αγορά εργασίας το 2021 όσο η ανάκαμψη προχωρά, καθώς όσοι εξ’ αυτών υπήχθησαν σε καθεστώς αναστολής το 2020 υπέστησαν και μεγαλύτερη απώλεια εισοδήματος, με την κρατική επιχορήγηση να καλύπτει μόνο ένα τμήμα του μισθού τους.

Η συνδυαστική επίδραση των προαναφερόμενων δημοσιονομικών μέτρων αναμένεται να προσδώσει καθαρή ώθηση στο ρυθμό αύξησης του ΑΕΠ το 2021 της τάξης του 1,4%.

«Αδρανή ζήτηση»

Η επιτάχυνση του τραπεζικού δανεισμού και η στήριξη μέσω των «επιστρεπτέων προκαταβολών», ειδικά προς τον επιχειρηματικό τομέα, επεξηγεί άνω των 2/3 της αύξησης (κατά 10,6 δισ. ευρώ) των εταιρικών καταθέσεων στο ελληνικό τραπεζικό σύστημα το 2020. Λαμβάνοντας υπόψη τις υποχρεώσεις αποπληρωμών μέρους των οφειλών που έχουν ανασταλεί, εκτιμάται ότι σχεδόν 6 δισ. από το δανεισμό του 2020 μπορεί βραχυπρόθεσμα να μετατραπούν σε νέα οικονομική δραστηριότητα, μέσω ταχύτερης κυκλοφορίας των δανειακών κεφαλαίων και χρήσης τους σε μεγαλύτερο εύρος επιχειρηματικών δαπανών, πέραν των αναγκών κάλυψης των βραχυπρόθεσμων ανελαστικών υποχρεώσεων των επιχειρήσεων, όπως συνέβη το προηγούμενο έτος. Μια τέτοια εξέλιξη εκτιμάται ότι θα συνεισφέρει άνω της 1,5 ποσοστιαίας μονάδας στην αύξηση του ΑΕΠ το 2021, σύμφωνα με συντηρητικές εκτιμήσεις για τον πολλαπλασιαστή της εγχώριας δαπάνης.

Παράλληλα, η πρωτόγνωρη, για την τελευταία 10ετία, αύξηση της αποταμίευσης των νοικοκυριών κατά 6,2 δισ. ευρώ τους πρώτους εννέα μήνες του 2020, επεξηγεί σε σημαντικό βαθμό την ετήσια αύξηση τραπεζικών καταθέσεων των νοικοκυριών κατά 10 δισ. ευρώ στο σύνολο του 2020 –υψηλό 11 ετών ως ποσοστό στο ΑΕΠ (76%)– και συντείνει στην ύπαρξη ακόμη μεγαλύτερου περιθωρίου αύξησης του ΑΕΠ, μέσω ενεργοποίησης αυτής της αδρανούς ζήτησης, όταν οι επιδημιολογικές συνθήκες το επιτρέψουν και η αβεβαιότητα αρθεί.

Τουρισμός

Η ώθηση στο ΑΕΠ το 2021 από την αναμενόμενη βελτίωση των συνθηκών στον τουριστικό τομέα, εκτιμάται ότι θα υπερβεί τη 1,8 ποσοστιαία μονάδα (εξαιρώντας τις καθαρές έμμεσες επιδράσεις), αντανακλώντας την αύξηση των τουριστικών εσόδων κατά 80% ετησίως ή κατά 3,4 δισ. ευρώ υψηλότερα από το 2020, με τα συνολικά, όμως, έσοδα να υπολείπονται κατά περίπου 10 δισ. ευρώ σε σύγκριση με τα τουριστικά έσοδα του 2019 (εκτιμώμενα 7,7 δισ. το 2021 έναντι 17,7 δισ. το 2019).

Οι εν λόγω εκτιμήσεις προκύπτουν υπό αρκετά συντηρητικές υποθέσεις, αναφορικά με την πρόοδο στην ανάσχεση της πανδημίας μέσω εμβολιασμών, αλλά και με την υπόθεση διατήρησης των περιορισμών και των ελέγχων στις διεθνείς μετακινήσεις για μεγάλο διάστημα του 2021. Αξίζει να τονιστεί ότι η Ελλάδα επλήγη περισσότερο από τις άλλες χώρες, λόγω του εξαιρετικά μεγάλου ποσοστού τουρισμού από το εξωτερικό, κυρίως, μέσω αεροπορικών αφίξεων.

Οι νέες συνθήκες που δημιουργούν οι εμβολιασμοί και οι χειρισμοί σε επίπεδο Ε.Ε. για ενιαίους κανόνες αύξησης της κινητικότητας, μπορούν να δώσουν ακόμη σημαντικότερη ώθηση στην ανάκαμψη της τουριστικής κίνησης με την αφετηρία να είναι εξαιρετικά χαμηλή.

Συγκεκριμένα, στην τρέχουσα φάση, ο μεγαλύτερος βαθμός εξοικείωσης με τα προστατευτικά μέτρα, η προσδοκώμενη άρση των περισσοτέρων περιορισμών στα ταξίδια εντός Ε.Ε. (με την αγορά της ΕΕ να αντιστοιχεί περίπου στο 54% των εισερχόμενων αφίξεων της Ελλάδας και στο 68% συμπεριλαμβάνοντας το Ηνωμένο Βασίλειο) και η διατήρηση, πιθανότατα, περιορισμών στις διασυνδέσεις τις Ε.Ε. με τρίτες χώρες, αναμένεται να ενισχύσουν, άμεσα και έμμεσα, τις αφίξεις στην Ελλάδα, αντισταθμίζοντας πιθανή υστέρηση στις αφίξεις από Βαλκανικές χώρες κι άλλες χώρες εκτός ΕΕ.

Καίριας σημασίας είναι η πρόοδος των εμβολιασμών διεθνώς, όπου, σύμφωνα με τις επικαιροποιημένες εκτιμήσεις που λαμβάνουν υπόψη τη μειωμένη διαθεσιμότητα εμβολίων το α’ τρίμηνο του 2021, προβλέπεται ότι το 70% του πληθυσμού στην Ε.Ε. θα έχει εμβολιαστεί μέχρι τα τέλη Σεπτεμβρίου. Παράλληλα, χώρες που βρίσκονται στις πρώτες θέσεις των αφίξεων στην Ελλάδα, όπως Γερμανία, Ηνωμένο Βασίλειο, Γαλλία, Ιταλία αλλά και ΗΠΑ αναμένεται να έχουν πετύχει ακόμη υψηλότερα ποσοστά κάλυψης.

Συνεπώς, η πιθανότητα θετικής έκπληξης με τριψήφια αύξηση των τουριστικών εισπράξεων κατά το 2021 δεν είναι καθόλου αμελητέα. Ωστόσο, οι πρώτες σαφείς ενδείξεις θα καθυστερήσουν να φανούν, καθώς οι τρέχουσες συνθήκες αποθαρρύνουν τις προκρατήσεις.

Εμβολιασμός

Ο μέσος αριθμός εμβολιασμών στην Ελλάδα σχεδόν τετραπλασιάστηκε σε περίπου 35.000 ημερησίως στις αρχές Μαρτίου (περισσότεροι από 900.000 τον μήνα), από 9.000 κατά μέσο όρο τον Ιανουάριο, με το σύνολο των εμβολιασμών να υπερβαίνει το 1,1 εκατομμύριο στις 8 Μαρτίου. Ο αριθμός των ατόμων που έχουν λάβει τουλάχιστον μια δόση υπερέβη τις 725.000 (7,0% του συνολικού πληθυσμού) την ίδια ημερομηνία, εκ των οποίων αυτοί που έλαβαν δύο δόσεις αγγίζουν τις 366.000.

Με τον τρέχοντα μηνιαίο ρυθμό και δεδομένης της ηλιακής κατανομής του πληθυσμού, θα αναμενόταν ότι ο εμβολιασμός των πιο ευαίσθητων πληθυσμιακών ομάδων (άνω των 60 ετών) θα είχε ολοκληρωθεί μέχρι τα τέλη Ιουλίου. Ωστόσο, φαίνεται ότι υπάρχουν σημαντικά περιθώρια επιτάχυνσης των ημερήσιων εμβολιασμών σε ρυθμούς άνω των 50.000 ημερησίως.

Με τον εν λόγω ρυθμό εκτιμάται ότι θα επιτευχθεί ο εμβολιασμός του 70% περίπου του πληθυσμού (ήτοι 7 εκατομμύρια άτομα) μέχρι τις αρχές του δ’ τριμήνου του 2021, επιτυγχάνοντας ουσιαστικά πλήρη έλεγχο της πανδημίας. Το ενδεχόμενο πρόσβασης σε χρήση εμβολίου μονής δόσης θα μπορούσε να επιταχύνει περαιτέρω την επίτευξη του ανωτέρου στόχου.

moneyreview.gr

Ακολουθήστε το Money Review στο Google News