Ηλεκτρονικό «πανοπτικόν»: Πώς η ΑΙ θα φέρει αυστηρότερη επιτήρηση στον χώρο εργασίας
Σύμφωνα με την πρόβλεψη που είχε κάνει η Goldman Sachs στις αρχές του περσινού έτους, πάνω από 300 εκατομμύρια θέσεις εργασίας λέγεται ότι θα επηρεαστούν παγκοσμίως από την Τεχνητή Νοημοσύνη και chatbots όπως το ChatGPT, καθώς και από άλλα αυτοματοποιημένα συστήματα στους χώρους εργασίας. Όπως σημείωνε τότε, δεν πρόκειται απαραίτητα για απώλειες θέσεων εργασίας, αλλά για μεγάλο ποσοστό εργαζομένων που θα χρειαστεί να αλλάξει τον τρόπο με τον οποίο δουλεύει ή το αντικείμενο εργασίας του. Ανάμεσα στις δουλειές που απειλούνται περισσότερο στο μέλλον από την ΑΙ, όπως «προφήτευε» τότε η διεθνής κολοσσιαία τράπεζα, είναι αυτές που περιλαμβάνουν θέσεις γραφείου και διοίκησης, θέσεις δημιουργικού, όπως σχεδιαστές και φωτογράφοι, αλλά και θέσεις που σχετίζονται με τη δημιουργία ψηφιακών εικόνων και βίντεο. Αντιστοίχως, όπως τόνιζε, αναμένεται να επηρεαστούν και θέσεις στον τομέα της τεχνολογίας, όπως είναι όσοι αναπτύσσουν βιντεοπαιχνίδια, όσοι αναπτύσσουν λογισμικό, μηχανικοί, αλλά και εργαζόμενοι σε μέσα ενημέρωσης.
Κατά πόσο, όμως, γίνεται πραγματικότητα αυτή η δυσοίωνη πρόβλεψη και πόσο πράγματι ικανή είναι σήμερα η ΤΝ ώστε να δύναται να κάνει όσα της καταλογίζουν, μεταξύ των οποίων και η αντικατάσταση της ανθρώπινης εργασίας;
Ας το δούμε και ιστορικά. Όπως γράφουν οι Omar Ocampo και A.J. Schumann στο inequality.org, από την «αυγή» της Βιομηχανικής Επανάστασης, οι εργαζόμενοι έχουν έρθει αντιμέτωποι με αρνητικές -αν όχι εχθρικές- επιπτώσεις της τεχνολογίας στις δουλειές τους. Από τον μηχανικό αργαλειό έως τον προσωπικό υπολογιστή (PC), κάθε κύμα αυτοματοποίησης, όχι μόνο αύξησε την παραγωγικότητα, αλλά και ενίσχυσε τη δύναμη των ιδιοκτητών και των διευθυντών που καθορίζουν το πώς αυτές οι τεχνολογίες αναδιαμορφώνουν τον εργασιακό χώρο. Το βλέπουμε αντίστοιχα και σήμερα, όπου εργαζόμενοι σε όλο τον κόσμο στοιχειώνονται από το «φάντασμα» της τεχνητής νοημοσύνης.
Η Τεχνητή Νοημοσύνη, όπως γράφουν, αποτελεί «ακρογωνιαίο λίθο της δημοφιλούς φαντασίας μας εδώ και δεκαετίες». Οι προβλέψεις για ένα μέλλον καθοδηγούμενο από την ΤΝ κυμαίνονται από μετα-αποκαλυπτικά σενάρια όπου ρομπότ κατακτούν τον κόσμο μέχρι ακμάζουσες κοινωνίες που έχουν ξεπεράσει την εργασία και στις οποίες (υποτίθεται πως) οι άνθρωποι ζουν από τον πλούτο που παράγουν οι μηχανές. Παρά τις ονειροπολήσεις βέβαια, τα ρομπότ με πλήρη ανθρώπινη νοημοσύνη εξακολουθούν να ανήκουν στο πεδίο της επιστημονικής φαντασίας.
Σήμερα, όταν οι άνθρωποι μιλούν για την Τεχνητή Νοημοσύνη, αναφέρονται κυρίως σε μηχανές, ικανές να κάνουν προβλέψεις μέσω της αναγνώρισης μοτίβων σε μεγάλα σύνολα δεδομένων. Παρά τη σχετικά απλή, μηχανική λειτουργία, πολλοί στον χώρο πιστεύουν ότι η ΤΝ θα καταλήξει αναπόφευκτα να γίνει αυτόνομη ή να ανταγωνιστεί την ανθρώπινη νοημοσύνη. Αυτό εγείρει ανησυχίες ότι τα ρομπότ θα αποτελέσουν κάποια μέρα «υπαρξιακή απειλή» για την ανθρωπότητα ή, στην καλύτερη περίπτωση, θα καταλάβουν όλες τις δουλειές μας. Στην πραγματικότητα, όμως, όπως αναφέρεται στο άρθρο του inequality.org, η ΤΝ είναι πιο πιθανό να θέσει τους εργαζόμενους υπό αυστηρότερη επιτήρηση παρά να προκαλέσει μαζική ανεργία.
Σύμφωνα με πρόσφατη έρευνα της ADP, η συντριπτική πλειονότητα των εργαζομένων είναι βέβαιη ότι η Τεχνητή Νοημοσύνη θα έχει άμεσο αντίκτυπο στις δουλειές τους, ωστόσο, δεν φαίνεται να συμφωνούν στο πώς: κάποιοι πιστεύουν ότι η ΤΝ θα τους βοηθήσει στον χώρο εργασίας τους, ενώ το 42% φοβάται ότι ορισμένες πτυχές της δουλειάς τους θα αυτοματοποιηθούν σύντομα.
Οι παραπάνω ανησυχίες δεν είναι αβάσιμες. Οι «μεγαλοπρεπείς» δηλώσεις από στελέχη της τεχνολογίας σε δημόσια φόρουμ σχετικά με απώλειες θέσεων εργασίας στο μέλλον φαίνεται να εντείνουν την ανησυχία των εργαζομένων. Τα αισθήματα εργασιακής ανασφάλειας επιδεινώνονται από τις αναφορές ότι η πλειονότητα των αμερικανικών επιχειρήσεων σκοπεύει να ενσωματώσει την Τεχνητή Νοημοσύνη στον χώρο εργασίας εντός του επόμενου έτους. Στην πραγματικότητα, η Goldman Sachs προβλέπει ότι η Γενετική Τεχνητή Νοημοσύνη (Generative AI) θα μπορούσε να «αντικαταστήσει έως και το 1/4 της τρέχουσας εργασίας».
Ωστόσο, μέχρι στιγμής τα απτά αποτελέσματα της τεχνητής νοημοσύνης είναι -στην καλύτερη περίπτωση-… ανάμεικτα. Τα αυτοοδηγούμενα αυτοκίνητα δεν έχουν αντικαταστήσει τους ανθρώπους στον δρόμο. Η McDonald’s διέκοψε τη συνεργασία της με την IBM, αφού το νέο αυτοματοποιημένο σύστημα λήψης παραγγελιών δεν κατάφερε να κάνει τις παραγγελίες γρήγορου φαγητού (fast food) πιο αποτελεσματικές. Επίσης, το νέο εργαλείο AI Overview της Google, το οποίο επιδιώκει να «κάνει το googlάρισμα για εσάς», συνεχίζει να παράγει κωμικές ανακρίβειες.
Οι αδυναμίες αυτές καταδεικνύουν σε μεγάλο βαθμό ότι η Τεχνητή Νοημοσύνη δεν είναι ακόμα τόσο προηγμένη όσο θα ήθελε η τεχνολογική βιομηχανία να πιστέψουμε. Γιατί, λοιπόν, οι εταιρείες και οι επενδυτές είναι τόσο αποφασισμένοι να την προωθήσουν ως μια τεχνολογία που βρίσκεται στα πρόθυρα να αντικαταστήσει τους ανθρώπους;
Υπάρχει μια σχετικά απλή απάντηση σε αυτό το ερώτημα: η Τεχνητή Νοημοσύνη υπερτονίζεται και διαφημίζεται υπερβολικά από τις εταιρείες προκειμένου να προσελκυθούν κεφάλαια από επενδυτές, ενώ οι επενδυτές, με τη σειρά τους, θέλουν να αυξήσουν τα κέρδη τους μειώνοντας παράλληλα τη δύναμη της οργανωμένης εργασίας. Με πιο απλά λόγια: η καταστροφολογία γύρω από την ΤΝ (“ΑΙ doomerism”) είναι απλώς μια διαφορετική εκδοχή για την περαιτέρω προώθηση και «διαφήμιση» της Τεχνητής Νοημοσύνης.
Η ανάπτυξη της ΤΝ είναι μια δαπανηρή επιχείρηση, και οι επιχειρηματίες χρειάζονται σημαντικό επενδυτικό κεφάλαιο για να καταφέρουν να διατηρήσουν τις επιχειρήσεις τους βιώσιμες. Αυτό έχει ωθήσει ορισμένες εταιρείες να υπερβάλλουν ή να παραπληροφορούν σχετικά με τις δυνατότητές τους στην ΑΙ, με αποτέλεσμα η Επιτροπή Κεφαλαιαγοράς να επιβάλλει κυρώσεις σε δύο εταιρείες κατηγορώντας τες για την πρακτική του λεγόμενου “AI-Washing”*.
Ωστόσο, οι επενδυτές και οι μεγάλες τεχνολογικές εταιρείες φαίνεται να παραμένουν απτόητοι. Οι περισσότερες εταιρείες τεχνητής νοημοσύνης εξακολουθούν να είναι μη κερδοφόρες κι, ωστόσο, οι επενδυτές επιχειρηματικών κεφαλαίων εξακολουθούν να κατακλύζουν τον τομέα με δισεκατομμύρια δολάρια, με την ελπίδα ότι μια μέρα θα μετατρέψουν τον κλάδο σε βιώσιμη και καινοτόμο επιχείρηση.
Ο αρχιτέκτονας υπολογιστικών νεφών (cloud) Dwayne Monroe υποστηρίζει στο The Nation ότι η ιδέα μιας οικονομίας ενισχυμένης από την Τεχνητή Νοημοσύνη «είναι ελκυστική για την τάξη των ιδιοκτητών, καθώς υπόσχεται να αποδυναμώσει τη δύναμη της εργασίας και να αυξήσει – μέσω της μείωσης του κόστους του εργατικού δυναμικού και της μεγαλύτερης επεκτασιμότητας – την κερδοφορία».
Η Τεχνητή Νοημοσύνη δεν θα μας αντικαταστήσει, αλλά ίσως να μας «κατασκοπεύει»
Σύμφωνα με το inequality.org, η «υστερία» γύρω από την πιθανότητα ότι η ΤΝ θα μας αντικαταστήσει όλους κάποια μέρα αποτελεί μια μορφή προπαγάνδας που στοχεύει στην απογοήτευση των εργαζομένων για ένα μέλλον που μπορεί να μην έρθει ποτέ. Αντίθετα, όπως υπογραμμίζεται στο άρθρο, η προσοχή μας θα πρέπει να εστιάσει στο πού εφαρμόζεται πραγματικά η ΤΝ σήμερα – δηλαδή, στον τομέα της επιτήρησης των εργαζομένων.
«Η Τεχνητή Νοημοσύνη», γράφουν οι Ocampo και Schumann, «αντιπροσωπεύει την πιο πρόσφατη εκδοχή του διοικητικού ελέγχου». Η μορφή της αλγοριθμικής διαχείρισης της εργασίας μπορεί να διαφέρει ανάλογα με τον κλάδο, αλλά λειτουργεί για να καταστήσει την επιτήρηση πιο αποτελεσματική και πιο επεμβατική.
Χαρακτηριστικό παράδειγμα, σύμφωνα με τους συντάκτες του άρθρου, αποτελούν οι περιπτώσεις των πολυεθνικών Chevron* και Starbucks, οι οποίες ήδη παρακάμπτουν τα δικαιώματα ιδιωτικότητας των υπαλλήλων τους χρησιμοποιώντας λογισμικό τεχνητής νοημοσύνης για να παρακολουθούν τις επικοινωνίες των εργαζομένων τους σε διάφορες πλατφόρμες, έτσι ώστε να εντοπίζουν τη δυσαρέσκεια των υπαλλήλων στον χώρο εργασίας. Στο μεταξύ, οι διανομείς της Amazon αναγκάζονται να «συναινέσουν» στην εγκατάσταση καμερών ενισχυμένων με AI. Η Amazon λέει ότι οι κάμερες χρησιμοποιούνται για την αύξηση της ασφάλειας των οδηγών, αλλά στην πραγματικότητα, όπως γράφουν οι Ocampo και Schumann, «σχεδιάστηκαν με στόχο την επιβολή χρηματικών ποινών στους οδηγούς της εταιρείας για λάθη που δεν έκαναν ή για συνηθισμένες συμπεριφορές, όπως το να χαζεύουν στο ραδιόφωνο [κατά τη διάρκεια της δουλειάς]».
Επιπλέον, όπως επισημαίνεται στο portal, πωλείται σε εταιρείες στρατιωτική τεχνολογία τεχνητής νοημοσύνης με σκοπό να υπονομεύσει και να ανατρέψει τις προσπάθειες συνδικαλισμού πριν αποκτήσουν δυναμική. «Η Τεχνητή Νοημοσύνη χρησιμοποιείται αποτελεσματικά για την ψηφιακή καταστολή των συνδικάτων, τον εντοπισμό και την απόλυση των ιθυνόντων των εργατικών οργανώσεων μέσω της παρακολούθησης του πληκτρολογίου, της κατασκοπείας των κλήσεων Zoom και των συστημάτων συναγερμού που παρακολουθούν πότε ένας μεγάλος αριθμός υπαλλήλων πραγματοποιεί εσωτερικές συναντήσεις».
Όλα αυτά μετατρέπουν τον χώρο εργασίας σε ένα «ηλεκτρονικό panopticon», όπου οι εργαζόμενοι είναι συνεχώς ορατοί σε έναν αόρατο παρατηρητή που εισβάλλει στην αυτονομία, την ιδιωτικότητα και τα εργασιακά τους δικαιώματα.
Ωστόσο, σύμφωνα με τους Ocampo και Schumann, η αφήγηση γύρω από την Τεχνητή Νοημοσύνη δεν χρειάζεται να είναι μία αφήγηση απόγνωσης. Οι εργαζόμενοι αρχίζουν να αντιστέκονται και να παίρνουν προληπτικά μέτρα κατά της επεμβατικής και επιβλαβούς φύσης της ΤΝ στον χώρο εργασίας. Για παράδειγμα, οι Teamsters*, γνωστή συνδικαλιστική οργάνωση στις ΗΠΑ, διαπραγματεύτηκαν ένα συμβόλαιο με την UPS που περιλαμβάνει ισχυρές προστασίες κατά της επιτήρησης μέσω ΤΝ. Οι Communications Workers of America, ένα εξίσου μεγάλο συνδικάτο, εξασφάλισαν ότι οποιαδήποτε δεδομένα συλλέγονται από την Τεχνητή Νοημοσύνη θα χρησιμοποιούνται μόνο για σκοπούς εκπαίδευσης και όχι με σκοπό την πειθαρχία των εργαζομένων. Επίσης, οι Writers Guild of America καθόρισαν περιορισμούς για την ΤΝ ώστε να διασφαλίσουν ότι δεν θα ασκηθεί πίεση προς τα κάτω στους μισθούς και ότι θα παραμείνει υπό τον έλεγχο των εργαζομένων.
Κι ενώ τα στελέχη της τεχνολογίας μπορεί να υπόσχονται ότι η Τεχνητή Νοημοσύνη θα μεταμορφώσει ριζικά την οικονομία, είναι απίθανο να αντικαταστήσει πλήρως τους περισσότερους εργαζόμενους, δεδομένης της περιορισμένης ικανότητάς της στην «περίτεχνη αντιστοίχιση προτύπων». Οι ειδικοί τείνουν να υπερεκτιμούν τις ικανότητες των αυτόνομων μηχανών, ενώ ελάχιστα επαγγέλματα έχουν πάψει να υφίστανται λόγω της αυτοματοποίησης. Ακόμα κι έτσι, η ικανότητα της ΤΝ να υποτιμά την αξία της εργασίας και να μειώνει τις συνθήκες εργασίας είναι από μόνη της «ανησυχητική», σχολιάζουν οι συντάκτες του inequality.org και καταλήγουν σε μια υπενθύμιση και μια προτροπή.
Συγκεκριμένα, γράφουν: «Όπως και τα κινήματα της εργατικής τάξης του 18ου και 19ου αιώνα, πρέπει να αγωνιστούμε για να διασφαλίσουμε ότι οι τεχνολογικές εξελίξεις θα ωφελήσουν τους εργαζόμενους, θα διαφυλάξουν την αξιοπρέπεια της ανθρώπινης εργασίας και θα προστατεύσουν την ιδιωτικότητα των εργαζομένων. Σε αντίθεση με την ΤΝ, εμείς μπορούμε να δράσουμε από μόνοι μας. Μπορούμε να εκπαιδεύσουμε, να υποστηρίξουμε και να οργανωθούμε ώστε να διασφαλίσουμε ότι οι νέες τεχνολογίες θα εφαρμόζονται προς όφελος όλων, και όχι μόνο μιας προνομιούχας μειοψηφίας».
*“AI-Washing”: Πρακτική κατά την οποία εταιρείες υπερβάλλουν ή παραπλανούν σχετικά με τις δυνατότητες της τεχνητής νοημοσύνης που έχουν ενσωματώσει στα προϊόντα ή τις υπηρεσίες τους, με στόχο να προσελκύσουν επενδύσεις και να ενισχύσουν την εμπορική τους εικόνα. Συχνά, η ΤΝ παρουσιάζεται ως πιο προηγμένη ή ικανή από ό,τι πραγματικά είναι, δημιουργώντας ψευδείς προσδοκίες σe επενδυτές και το κοινό. Η εν λόγω πρακτική έχει προκαλέσει ανησυχίες και παρεμβάσεις από ρυθμιστικές αρχές, όπως η Επιτροπή Κεφαλαιαγοράς των ΗΠΑ, η οποία επέβαλε κυρώσεις σε εταιρείες για τέτοιου είδους παραπλανητική προώθηση.
*Chevron Corporations: Αμερικανική πολυεθνική εταιρεία ενέργειας, που εξειδικεύεται κυρίως στο πετρέλαιο και το φυσικό αέριο. Ως η δεύτερη μεγαλύτερη απόγονος της Standard Oil και αρχικά γνωστή ως Standard Oil Company of California (γνωστή συντομογραφικά ως Socal ή CalSo), δραστηριοποιείται σε περισσότερες από 180 χώρες. Στον τομέα του πετρελαίου και του φυσικού αερίου, η Chevron ασχολείται με την εξερεύνηση, παραγωγή, διύλιση, εμπορία και μεταφορά υδρογονανθράκων, καθώς και με την παραγωγή και πώληση χημικών προϊόντων και την παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας.
*Teamsters: Αμερικανικό συνδικάτο με επίσημη ονομασία: International Brotherhood of Teamsters (IBT), το οποίο εκπροσωπεί εργαζόμενους σε μια ευρεία γκάμα επαγγελματικών ειδικοτήτων, κυρίως στους τομείς των μεταφορών, της αποθήκευσης και των κατασκευών. Ιδρύθηκε το 1903 και αποτελεί έναν από τους μεγαλύτερους και πιο επιδραστικούς συνδικαλιστικούς οργανισμούς των ΗΠΑ. Στόχος του είναι η προάσπιση των δικαιωμάτων των εργαζομένων, η βελτίωση των συνθηκών εργασίας και η αύξηση των μισθών μέσω συλλογικών διαπραγματεύσεων και άλλων συνδικαλιστικών δράσεων.
moneyreview.gr
Διαβάστε επίσης:
Κίνα: Οδηγοί ταξί vs ρομποταξί
Φοβίζει η «φωνή» του ChatGPT – Έφτασε τόσο κοντά στην πραγματικότητα που την επηρεάζει
Ακολουθήστε το Money Review στο Google News
