Δημογραφικό: Στους ηλικιωμένους γέρνει η πλάστιγγα – Οι αλλαγές στο πληθυσμιακό μίγμα της Ελλάδας

Τεράστιες είναι οι μεταβολές που παρατηρούνται στο πληθυσμιακό μίγμα της Ελλάδας και της Ευρωπαϊκής Ένωσης, με τα αθροιστικά στοιχεία της τελευταίας εικοσαετίας να καταδεικνύουν το μέγεθος της πρόκλησης που καλείται να αντιμετωπίσει η Γηραιά Ήπειρος. Ενόψει της παρουσίασης του Εθνικού Σχεδίου για το Δημογραφικό την ερχόμενη εβδομάδα και καθώς πληθαίνουν οι φορείς που προειδοποιούν για τεκτονικές αλλαγές στην αγορά εργασίας, το ασφαλιστικό και τις δημόσιες δαπάνες λόγω της γήρανσης του πληθυσμού, τα στοιχεία που δημοσίευσε σήμερα η Eurostat σχηματίζουν μια πλήρη εικόνα του προβλήματος.

Ειδικότερα, το ποσοστό των ενηλίκων άνω των 80 ετών αυξήθηκε στην Ελλάδα περισσότερο από κάθε άλλη χώρα της Ε.Ε. μεταξύ της 1ης Ιανουαρίου του 2003 και της 1ης Ιανουαρίου του 2023. Τελικά, το 2023 το 7,1% του πληθυσμού στη χώρα ξεπερνούσε τα 80 έναντι 6% στην Ε.Ε., ενώ το 2003 διαμορφωνόταν στο 3,8% στην Ελλάδα και στο 3,7% στην Ε.Ε.

Αυτό μπορεί να αποδοθεί εν μέρει στην καλύτερη ιατροφαρμακευτική πρόληψη και την πρόοδο της τεχνολογίας. Ωστόσο, τα στοιχεία προκαλούν σοβαρό προβληματισμό, διότι ιδίως τα τελευταία χρόνια το ποσοστό των Ελλήνων κάτω των 15 ετών συρρικνώθηκε δραματικά και με μεγαλύτερη ταχύτητα σε σύγκριση με την Ε.Ε. Στην αρχή του 2023 μόλις το 13,4% του πληθυσμού ήταν σε αυτή την ηλικιακή ομάδα έναντι 15,5% το 2003. Στην Ε.Ε. τα αντίστοιχα νούμερα φτάνουν στο 14,9% και το 16,4% αντίστοιχα.

Θερίζει η υπογεννητικότητα

Μεταξύ του 2022 και του 2023 ο αριθμός των Ελλήνων συρρικνώθηκε περαιτέρω -συγκεκριμένα κατά περίπου 46.000 άτομα-, όπως συμβαίνει κάθε χρόνο αφότου η χώρα μπήκε στα «βαθιά» της κρίσης. Αισιόδοξο είναι ότι η μείωση του πληθυσμού στο διάστημα αυτό είναι σαφώς πιο περιορισμένη σε σύγκριση με άλλες χρονιές στη δεκαετία της κρίσης.

Ωστόσο, τα στοιχεία δείχνουν ότι συνεχίζει να σαρώνει ο «εκρηκτικός» συνδυασμός των λιγότερων γεννήσεων και των περισσότερων θανάτων. Ενδεικτικά, το ποσοστό των γεννήσεων στη χώρα το 2022, όπως υπολογίζονται ανά 1.000 άτομα, διολίσθησε εκ νέου, έπειτα από μια βραχύβια ανάκαμψη το 2021 λόγω του μίνι «baby boom» που προκάλεσε η πανδημία. Μάλιστα, το ποσοστό αυτό, στο 7,1%, βρέθηκε στο χαμηλότερο επίπεδο που έχει καταγραφεί από το 2002. 

Σημειώνεται πως σε ιστορικό χαμηλό διαμορφώθηκε και το ποσοστό γεννήσεων στην Ε.Ε. (στο 7,3% το 2022), για το οποίο ευθύνεται μια ευρεία γκάμα κοινωνικών και οικονομικών παραγόντων, μεταξύ άλλων η άνοδος του κόστους διαβίωσης και φροντίδας παιδιών, καθώς και η υψηλότερη απασχόληση των γυναικών στην αγορά εργασίας.

Ταυτόχρονα με τη συρρίκνωση των γεννήσεων παρατηρείται μια σαφής τάση αύξησης των θανάτων, οι οποίοι στην Ελλάδα έφτασαν το 13,4% ανά 1.000 άτομα το 2022 έναντι 9,5% το 2002. 

Έτσι, διαιωνίζεται το μοτίβο που καθιερώθηκε το 2010 στη φυσική μεταβολή του πληθυσμού, δηλαδή στη διαφορά των θανάτων από τις γεννήσεις. Στην Ελλάδα, η διαφορά αυτή ήταν και το 2022 αρνητική, κάνοντας μάλιστα βουτιά στο -6,1% από 0 το 2002.

Φυσική μεταβολή του πληθυσμού ανά 1.000 άτομα 2002-2022, Ε.Ε. και Ελλάδα

Έντονο αποτύπωμα στην αγορά εργασίας

Πρόσφατη έκθεση του ΙΟΒΕ αποτύπωνε τον άμεσο αντίκτυπο του δημογραφικού, προειδοποιώντας για σοβαρές προκλήσεις τόσο σε όρους οικονομικής ανάπτυξης όσο και σε επίπεδο κοινωνικής σταθερότητας. Ενδεικτικά, η ηλικιακή διαστρωμάτωση έχει μεγάλη σημασία αφενός για τη χάραξη πολιτικών, αφετέρου για την αποτελεσματική κατανομή των πόρων, για παράδειγμα στον σχεδιασμό της πολιτικής υγείας, στο σύστημα κοινωνικής προστασίας, στο συνταξιοδοτικό, στο προνοιακό σύστημα και τις οικογενειακές πολιτικές και στη μακροχρόνια φροντίδα. Βέβαια, επηρεάζεται και ο σχεδιασμός των εκπαιδευτικών και εργασιακών πολιτικών.

Εστιάζοντας στην αγορά εργασίας και κατ’ επέκταση τα δημοσιονομικά έσοδα, το ΙΟΒΕ τονίζει ότι άμεσο αποτέλεσμα της πληθυσμιακής γήρανσης είναι η αρνητική τάση στην εξέλιξη του ποσοστού των ατόμων παραγωγικής ηλικίας. Στην έκθεση τόνιζε ότι ένα μεγαλύτερο αναλογικά εργατικό δυναμικό προωθεί την οικονομική ανάπτυξη, ενώ ένας μεγαλύτερος αναλογικά γηραιός πληθυσμός θέτει ποικίλες δημοσιονομικές και κοινωνικές προκλήσεις. Πάντως, για την επίτευξη της οικονομικής ανάπτυξης μέσω της ενίσχυσης του εργατικού δυναμικού μπορεί να παίξει καθοριστικό ρόλο η μετανάστευση και βέβαια η αύξηση των γεννήσεων, σύμφωνα με το ΙΟΒΕ.

Διαβάστε επίσης:

Έρευνα: «Σεισμός» για την παγκόσμια οικονομία το δημογραφικό

ΙΟΒΕ: Μείζονος σημασίας πρόβλημα το δημογραφικό – «Ροκανίζει» την αγορά εργασίας

Reuters: Χάνει η Ελλάδα στη μάχη με το δημογραφικό

Ακολουθήστε το Money Review στο Google News