διαΝΕΟσις: Οι αλλαγές του νομικού πλαισίου για τις δημόσιες συμβάσεις στην πράξη

Τις σημαντικές αλλαγές στον τρόπο με τον οποίο συνάπτονται οι δημόσιες συμβάσεις, μετά το 2020, και ειδικότερα μετά το 2021 με την εισαγωγή του νέου νομικού πλαισίου, αναλύει νέα έκθεση που δημοσιεύει η διαΝΕΟσις, στην οποία παράλληλα σχολιάζεται και η εφαρμογή των αλλαγών αυτών, μέχρι σήμερα. 

Σε προηγούμενη μελέτη της διαΝΕΟσις, τον Οκτώβριο του 2020, είχαν αναδειχθεί πολλές από τις χρόνιες παθογένειες από τις οποίες υποφέρει το καθεστώς σύναψης δημοσίων συμβάσεων στην Ελλάδα. Επομένως, ήταν μονόδρομος η αναθεώρηση του νομικού πλαισίου και οι απαραίτητες τροποποιήσεις του.

Γιατί ήταν όμως αναγκαίο να αλλάξει ο 4412/2016 με έναν νεότερο νόμο; Η ίδια η εισηγητική έκθεση του νέου νόμου (4782) παραθέτει ένα ενδιαφέρον στοιχείο: «Οι διατάξεις του ν. 4412/2016 έχουν επιμέρους τροποποιηθεί περισσότερες από 300 φορές», μάλιστα μέσα σε 5 χρόνια.

Ο ν. 4782/2021, ο οποίος διαδέχθηκε τον 4412/2016, άλλαξε αρκετά πράγματα στον τρόπο με τον οποίο συνάπτονται οι δημόσιες συμβάσεις. Πρόκειται για μια παρέμβαση, η οποία, όπως σημειώνουν οι συγγραφείς της έκθεσης της διαΝΕΟσις, αφορά περίπου το 50% του προηγούμενου νόμου.  Ακόμα και ο ίδιος ο νέος νόμος έχει τροποποιηθεί από την αρχική μορφή του, καθώς, από τον Μάρτιο του 2021 μέχρι τον Μάιο του 2023 είχαν «περάσει» συνολικά 36 τροπολογίες.
Ποιες αλλαγές έφερε τελικά ο νέος νόμος; 

Η έκθεση της διαΝΕΟσις χωρίζει και σχολιάζει τις αλλαγές αυτές σε πέντε μεγάλες κατηγορίες, ανάλογα με τη φυσιογνωμία τους: 

Αλλαγές στις διαδικασίες ανάθεσης των δημοσίων συμβάσεων, αλλαγές στις διαδικασίες των δημοσίων συμβάσεων με μικρή οικονομική αξία, αλλαγές που σχετίζονται με τις δυνατότητες της νέας τεχνολογίας, αλλαγές με στόχο την αντιμετώπιση της υποστελέχωσης των τεχνικών υπηρεσιών των αναθετουσών αρχών και, τέλος, αλλαγές στο σύστημα δικαστικής προστασίας.

Οι κατηγορίες

Σημαντικές είναι οι αλλαγές στην απλούστευση των διαδικασιών ανάθεσης. Η επέκταση του χρόνου προγραμματισμού που προβλέπει ο πιο πρόσφατος νόμος θα μπορούσε να συμβάλει σε έναν καλύτερο εθνικό σχεδιασμό των προμηθειών. Ωστόσο, οι συγγραφείς της έκθεσης της διαΝΕΟσις επισημαίνουν ότι η αλλαγή αυτή «δεν έχει συνοδευτεί από συστηματικό και μακροχρόνιο προγραμματισμό έργων σε εθνική εμβέλεια».

Μία ακόμη παρέμβαση σε αυτό το πεδίο είναι η προσπάθεια να βελτιωθούν οι διαδικασίες ανάθεσης των συμβάσεων υψηλής αξίας με μέτρα ενίσχυσης των προκαταρκτικών διαβουλεύσεων με την αγορά. Επιπλέον ο νέος νόμος εισάγει την υποχρέωση της αναθέτουσας αρχής για έργα εκτιμώμενης αξίας άνω του 1 εκατ. ευρώ να αναρτά τη μελέτη κατασκευής του έργου τουλάχιστον 15 ημέρες πριν από τη διενέργεια του διαγωνισμού.

Αναφορικά με το πρόβλημα των χαμηλών προσφορών, έχει εισαχθεί μαθηματικός τύπος προσδιορισμού της πλέον συμφέρουσας προσφοράς για τις συμβάσεις γενικών υπηρεσιών παραμέτρους που σχετίζονται επίσης με την ποιότητα των υπηρεσιών αυτών.

Αναφορικά με τη μειωμένη ευελιξία του πλαισίου ο νέος νόμος εισάγει την έννοια των «δημοσίων συμβάσεων ήσσονος αξίας», με εκτιμώμενη αξία έως 2.500 ευρώ (χωρίς ΦΠΑ) και προβλέπει αυξημένη ευελιξία και πιο γρήγορες διαδικασίες ανάθεσης. Αυξάνει, επίσης, το χρηματικό όριο για απευθείας αναθέσεις από τις 20.000 στις 30.000 ευρώ για τις συμβάσεις προμηθειών και γενικών υπηρεσιών και στις 60.000 για συμβάσεις έργων και συμβάσεις που αφορούν συγκεκριμένες κοινωνικές υπηρεσίες. Προβλέπει, επιπλέον, ότι οι συμβάσεις προμηθειών και υπηρεσιών με αξία άνω των 2.500 ευρώ μπορούν να απευθύνονται σε μόνο έναν οικονομικό φορέα.

Επιπλέον, το νέο πλαίσιο σε κάποιες περιπτώσεις, επεκτείνει την ψηφιοποίηση διαδικασιών στις δημόσιες συμβάσεις ενώ δίνει τη δυνατότητα στις αναθέτουσες αρχές να συνάπτουν συμβάσεις με εξωτερικούς τεχνικούς συμβούλους προκειμένου να αντιμετωπιστούν άμεσα κάποια από τα προβλήματα που δημιουργεί η υποστελέχωση.

Σύμφωνα με την έκθεση, ο νέος νόμος αναμόρφωσε ριζικά το σύστημα εξέτασης των προδικαστικών προσφυγών, στην κατεύθυνση της δικαστικής προστασίας.

Τέλος, το νέο πλαίσιο προβλέπει επίσης τη διαδικασία του φιλικού διακανονισμού για την επίλυση διαφορών.

Συμπεράσματα

Συνοψίζοντας, ο νέος νόμος για τις δημόσιες συμβάσεις έφερε σημαντικές αλλαγές και παρέχει δυνατότητες που μέχρι τώρα δεν υπήρχαν, όπως και ο προηγούμενος νόμος είχε κάνει το ίδιο στο παλαιότερο, ακόμη πιο αναποτελεσματικό πλαίσιο. Ωστόσο, δεν αρκεί ένας νόμος για να γίνουν ωφέλιμες αλλαγές, αλλά και η ορθή εφαρμογή του. Η έκθεση της διαΝΕΟσις σχολιάζει τις δυνατότητες που παρέχει ο νόμος αλλά και τον βαθμό στον οποίο αυτές έχουν αξιοποιηθεί από το 2021 έως σήμερα. Υπογραμμίζει δε συνήθη προβλήματα κουλτούρας, διοικητικής ικανότητας και υποστελέχωσης τα οποία φαίνεται ότι επιμένουν παρά τις αλλαγές στο πλαίσιο.

Την έκθεση υπογράφουν ο καθηγητής Δημοσίου Δικαίου στη Νομική Σχολή του ΕΚΠΑ, Σπύρος Βλαχόπουλος, και ο καθηγητής Πολιτικής Επιστήμης στο τμήμα Πολιτικής Επιστήμης και Δημόσιας Διοίκησης του ΕΚΠΑ, Δημήτρης Α. Σωτηρόπουλος.

Διαβάστε ολόκληρη την έκθεση της διαΝΕΟσις εδώ. 

moneyreview.gr

Ακολουθήστε το Money Review στο Google News