Φθηνό χρήμα στις τράπεζες από αποταμιευτές

Διπλάσιο επιτοκιακό περιθώριο σε σχέση με τον μέσο όρο των ευρωπαϊκών τραπεζών κατέγραψαν οι ελληνικές τράπεζες στο εξάμηνο του έτους, επωφελούμενες από την ευρεία καταθετική βάση και το χαμηλότερο –σε σχέση με τις ευρωπαϊκές τράπεζες– ποσοστό μετακύλισης της αύξησης των επιτοκίων στις αποδόσεις των προθεσμιακών καταθέσεων.

Αυτό επιβεβαιώνουν τα στοιχεία της Ευρωπαϊκής Αρχής Τραπεζών που δημοσιεύθηκαν προχθές, με βάση τα οποία το επιτοκιακό περιθώριο, δηλαδή η διαφορά μεταξύ επιτοκίων χορηγήσεων και καταθέσεων στη χώρα μας, διαμορφώθηκε το β΄ τρίμηνο του έτους στο 3,13% έναντι μέσου όρου 1,59% των τραπεζών στην Ε.Ε. Εκτός από το χαμηλότερο ποσοστό μετακύλισης της αύξησης των επιτοκίων στις αποδόσεις των προθεσμιακών καταθέσεων, η τάση αυτή είναι αποτέλεσμα και της υψηλής ρευστότητας που διαθέτουν οι ελληνικές τράπεζες μέσω των καταθέσεων των νοικοκυριών, που αντιπροσωπεύουν περίπου το 58% των πηγών ρευστότητας. Πρόκειται για το τρίτο υψηλότερο ποσοστό στην Ευρωζώνη (με βάση στοιχεία του SSM) μετά τη Σλοβενία και την Πορτογαλία, τα αντίστοιχα ποσοστά για τις οποίες διαμορφώνονται στο 67,57% και 63,83%.

Η αύξηση του επιτοκιακού περιθωρίου δεν είναι μόνον ελληνικό φαινόμενο. Αντίστοιχη τάση καταγράφεται σε όλο το ευρωπαϊκό τραπεζικό σύστημα, που αύξησε το επιτοκιακό περιθώριο από 1,29% το γ΄ τρίμηνο του 2022 –διάστημα που ξεκινάει να καταγράφεται η αύξηση των επιτοκίων από την ΕΚΤ– σε 1,59% το β΄ τρίμηνο του 2023. Η αύξηση ωστόσο που καταγράφουν οι ελληνικές τράπεζες μεταξύ των δύο περιόδων είναι σημαντική, καθώς από 1,9% το επιτοκιακό περιθώριο οδηγήθηκε στο 3,13%.

Σε ό,τι αφορά τις πηγές άντλησης ρευστότητας, κοντά στον μέσο όρο της Ευρωζώνης είναι το ποσοστό της ρευστότητας που αντλούν από τις επιχειρήσεις και το οποίο διαμορφώνεται στη χώρα μας στο 20,37%. Η σύγκλιση αυτή ερμηνεύει και τα υψηλότερα επίπεδα των επιτοκίων στις προθεσμιακές καταθέσεις που απολαμβάνουν οι επιχειρήσεις στη χώρα μας και τα οποία διαμορφώθηκαν τον Αύγουστο στο 2,70% έναντι 1,56% που είναι το μέσο επιτόκιο για τις προθεσμιακές καταθέσεις των νοικοκυριών.

Ειδοποιός διαφορά στις πηγές άντλησης ρευστότητας των ελληνικών τραπεζών σε σχέση με τις τράπεζες της Ευρωζώνης είναι η χαμηλή εξάρτηση από τη διατραπεζική, μέσω της οποίας αντλούν μόλις το 6,10% των καταθέσεων (ποσοστό 6% έχει η Πορτογαλία), έναντι π.χ. 15,36% στην Ισπανία, 16,28% στην Ιταλία, 20,23% στη Γαλλία και 33,91% στη Γερμανία. Να σημειωθεί ότι το μέσο επιτόκιο για τις προθεσμιακές καταθέσεις των νοικοκυριών τον Αύγουστο διαμορφώθηκε στην Ιταλία στο 3,35%, στη Γαλλία στο 3,57% και στη Γερμανία στο 3,12%, ενώ στην Πορτογαλία που έχει τα ίδια χαρακτηριστικά με την Ελλάδα ως προς τις πηγές άντλησης ρευστότητας, το αντίστοιχο μέσο επιτόκιο διαμορφώθηκε στο 1,76%, πολύ κοντά δηλαδή με το μέσο επιτόκιο που δίνουν οι ελληνικές τράπεζες.

Οπως παρατηρεί η ΕΒΑ, με δεδομένο ότι η αύξηση των δανείων ήταν υποτονική στην Ε.Ε., η ενίσχυση του επιτοκιακού περιθωρίου ήταν ο βασικός τροφοδότης των εσόδων από τόκους. Εντούτοις, οι τράπεζες έχουν επωφεληθεί ετερογενώς από τα υψηλότερα επιτόκια, κάτι που εξαρτάται από τη διάρθρωση του ισολογισμού τους, το χαρτοφυλάκιο των σταθερών και των κυμαινόμενων επιτοκίων και το μερίδιο των χρεωστικών τίτλων και των καταθέσεων που έχουν στους ισολογισμούς τους.

Εκτός από τη φθηνή ρευστότητα που αντλούν από τα ελληνικά νοικοκυριά, οι ελληνικές τράπεζες διαθέτουν και υπερβάλλουσα ρευστότητα, καθώς σύμφωνα με τα στοιχεία της EBA ο δείκτης δάνεια προς καταθέσεις είναι από τους χαμηλότερους στην Ε.Ε. και διαμορφώθηκε στο 59,64% έναντι 109,30% που είναι ο μέσος όρος για τις ευρωπαϊκές τράπεζες. Να σημειωθεί ότι ο χαμηλός δείκτης είναι αποτέλεσμα των μαζικών πωλήσεων δανείων στις οποίες προχώρησαν οι ελληνικές τράπεζες τα τελευταία χρόνια στο πλαίσιο της εξυγίανσης των ισολογισμών τους από τα κόκκινα δάνεια του παρελθόντος και σημαίνει ότι οι τράπεζες έχουν πλέον αρκετή ρευστότητα για να δώσουν νέα δάνεια σε υγιείς επιχειρήσεις και νοικοκυριά.

Συνέπεια των υψηλών spreads που απολαμβάνουν οι ελληνικές τράπεζες είναι και τα υψηλά έσοδα από τόκους ως ποσοστό των συνολκών οργανικών τους εσόδων και τα οποία, σύμφωνα με τα στοιχεία της EBA, αντιπροσωπεύουν το 79% των συνολικών τους εσόδων, έναντι μέσου όρου 61% των ευρωπαϊκών τραπεζών. Σε αντίθεση με τις τράπεζες της Ε.Ε. που αντλούν το 27,6% των εσόδων τους από προμήθειες, οι ελληνικές τράπεζες άντλησαν το β΄ τρίμηνο του 2023 το 18% των συνολικών τους εσόδων από προμήθειες, ενώ σε αντίθεση με το παρελθόν πενιχρή συμβολή στα συνολικά έσοδα των ελληνικών τραπεζών είχαν την ίδια περίοδο τα χρηματοοικονομικά έσοδα, που συνεισέφεραν το 6,8% των οργανικών εσόδων για τις ευρωπαϊκές τράπεζες.

Η βελτίωση της βασικής πηγής κερδοφορίας των ελληνικών τραπεζών είχε αποτέλεσμα και την υψηλή κίνηση του δείκτη απόδοσης ιδίων κεφαλαίων, που έφθασε πάνω από τον μέσο όρο των ευρωπαϊκών τραπεζών και συγκεκριμένα στο 13,3% έναντι 10,8% στην Ε.Ε. Να σημειωθεί ότι ο δείκτης απόδοσης ιδίων κεφαλαίων των ελληνικών τραπεζών υποχώρησε σε σχέση με τα επίπεδα του 2022 (το γ΄ τρίμηνο του 2022 είχε διαμορφωθεί στο 16%), όταν η κύρια πηγή κερδοφορίας ήταν τα χρηματοοικονομικά κέρδη και πλέον στηρίζεται σε πιο υγιή βάση.

Ακολουθήστε το Money Review στο Google News