BUSINESS & FINANCE ΒUSINESS & FINANCE

Γιατί η τεχνολογία δεν κάνει τις σημερινές οικονομίες πιο παραγωγικές;

φωτ. Shutterstock

26 Ιουλίου, 2023 Τε 26/07/2023, 15:20

Συχνά μας λένε ότι βρισκόμαστε στη μέση μιας τεχνολογικής επανάστασης. Oι επιχειρηματικές δραστηριότητες και η εργασία συνεχίζουν να μεταμορφώνονται και να βελτιώνονται από τους υπολογιστές, το Διαδίκτυο, την αυξημένη ταχύτητα επικοινωνίας, την επεξεργασία δεδομένων, τη ρομποτική και τώρα – την τεχνητή νοημοσύνη.

Υπάρχει όμως ένα πρόβλημα με όλα αυτά – τίποτα από αυτά δεν φαίνεται να εμφανίζεται στα οικονομικά δεδομένα. Αν όλη αυτή η τεχνολογία πραγματικά μας κάνει όλους να δουλεύουμε γρηγορότερα και καλύτερα, υπάρχουν ελάχιστες σημανικές ενδείξεις στην οικονομία.

Μεταξύ 1974 και 2008 η παραγωγικότητα στη Βρετανία – το ποσοστό παραγωγής ανά εργαζόμενο – αυξήθηκε με ετήσιο ρυθμό 2,3%. Αλλά μεταξύ 2008 και 2020 ο ρυθμός αύξησης της παραγωγικότητας κατέρρευσε περίπου στο 0,5% ετησίως, σύμφωνα με το BBC. Και τους πρώτους τρεις μήνες του τρέχοντος έτους, η παραγωγικότητα της Βρετανίας μειώθηκε στην πραγματικότητα κατά 0,6% σε σύγκριση με το προηγούμενο έτος.

Παρόμοια είναι η εικόνα στα περισσότερες από τις υπόλοιπες δυτικές χώρες. Στις ΗΠΑ, η αύξηση της παραγωγικότητας μεταξύ 1995 και 2005 ήταν 3,1%, αλλά στη συνέχεια μειώθηκε στο 1,4% από το 2005 έως το 2019.

Η επεξεργασία των υπολογιστών δεν ήταν ποτέ ταχύτερη, αλλά μήπως τη χρησιμοποιούμε για να κάνουμε πράγματα που δεν αποδίδουν; Φαίνεται ότι συνεχίζουμε να διανύουμε μια εντυπωσιακή περίοδο καινοτομίας και τεχνολογικής προόδου, αλλά την ίδια στιγμή, η παραγωγικότητα έχει επιβραδυνθεί. Πώς μπορεί να εξηγηθεί αυτό το παράδοξο;

Μία εξήγηση μπορεί να είναι ότι όλοι χρησιμοποιούμε απλώς την τεχνολογία για να αποφύγουμε να κάνουμε δουλειά. Όπως να στέλνουμε ατέλειωτα μηνύματα σε φίλους στο Whatsapp, να παρακολουθούμε βίντεο στο YouTube, να δημοσιεύουμε τις απόψεις μας στο Twitter ή απλά να σερφάρουμε αλόγιστα στο Διαδίκτυο.

Η παραγωγικότητα είναι κάτι που οι οικονομολόγοι εξετάζουν πολύ προσεκτικά. Και ενώ είναι ένα περίπλοκο ζήτημα, με την οικονομική κρίση του 2008 και τον σημερινό υψηλό πληθωρισμό να έχουν αρνητικό αντίκτυπο, λέγεται ότι υπάρχουν δύο βασικές εξηγήσεις για τους λόγους που η τεχνολογία δεν ενισχύει την παραγωγικότητα.

Η πρώτη είναι ότι απλώς δεν μετράμε σωστά τον αντίκτυπο της τεχνολογίας. Η δεύτερη είναι ότι οι οικονομικές επαναστάσεις τείνουν να είναι μάλλον αργές. Και επομένως, η τεχνολογική αλλαγή συμβαίνει, αλλά μπορεί να περάσουν δεκαετίες μέχρι να δούμε τα πλήρη οφέλη.

Η Dame Diane Coyle είναι καθηγήτρια Δημόσιας Πολιτικής στο Πανεπιστήμιο του Cambridge και αναγνωρισμένη ειδικός στο πώς μετράμε την παραγωγικότητα.

“Δεν υπάρχει τίποτα που να μην χρησιμοποιεί την ψηφιακή επιστήμη σήμερα, αλλά είναι δύσκολο να δούμε τι συμβαίνει γιατί τίποτα από αυτά δεν είναι ορατό στα στατιστικά. Απλώς δεν συλλέγουμε τα δεδομένα με τρόπους που θα μας βοηθούσαν να καταλάβουμε τι συμβαίνει.” Η Dame Diane Coyle υποστηρίζει ότι δεν μετράμε σωστά τον αντίκτυπο της τεχνολογίας.

Για παράδειγμα, μια εταιρεία που επένδυε στους δικούς της διακομιστές υπολογιστών και στο τμήμα πληροφορικής μπορεί τώρα να αναθέσει και τα δύο σε εξωτερικό πάροχο που βασίζεται στο cloud.

Η εταιρεία που κάνει την εξωτερική ανάθεση λαμβάνει το καλύτερο λογισμικό, ενημερώνεται συνεχώς, και είναι αξιόπιστο και φθηνό.

Αλλά όσον αφορά το πώς μετράμε το μέγεθος της οικονομίας, αυτή η αποτελεσματική κίνηση κάνει την εταιρεία να φαίνεται μικρότερη και όχι μεγαλύτερη. Και δεν φαίνεται πλέον να επενδύει σε αυτόν τον τομέα της υποδομής πληροφορικής της, η οποία θα είχε προηγουμένως μετρηθεί ως μέρος της οικονομικής της ανάπτυξης.

Ο Nick Crafts είναι ομότιμος καθηγητής οικονομικής ιστορίας στο Πανεπιστήμιο του Sussex Business School. Επισημαίνει ότι οι τεράστιες αλλαγές στις οικονομικές επιδόσεις που τείνουμε να πιστεύουμε ότι συνέβησαν σχεδόν εν μία νυκτί, χρειάστηκαν στην πραγματικότητα δεκαετίες, και μπορεί κάλλιστα να συμβεί το ίδιο.

«Η ατμομηχανή του James Watt κατοχυρώθηκε με δίπλωμα ευρεσιτεχνίας το 1769. Ωστόσο ο πρώτος σοβαρός εμπορικός σιδηρόδρομος, η γραμμή Λίβερπουλ προς Μάντσεστερ άνοιξε μόλις το 1830 και ο πυρήνας του σιδηροδρομικού δικτύου κατασκευάστηκε το 1850. Αυτό ήταν 80 χρόνια μετά το δίπλωμα ευρεσιτεχνίας».

Το ίδιο μοτίβο ισχύει και στην χρήση ηλεκτρικής ενέργειας. Ο χρόνος από την πρώτη δημόσια χρήση του λαμπτήρα από τον Έντισον το 1879 μέχρι τον ηλεκτρισμό ολόκληρων χωρών και την αντικατάσταση της ατμοηλεκτρικής ενέργειας ήταν τουλάχιστον 40 χρόνια.

Μπορεί να βρισκόμαστε σε ένα ανάλογο σημείο λοιπόν και σήμερα. Ωστόσο, η χώρα και οι επιχειρήσεις που μπορούν να κάνουν την καλύτερη και ταχύτερη χρήση της νέας τεχνολογίας θα κερδίσουν στην κούρσα της παραγωγικότητας. Αυτό, όπως συνέβη με τον ατμό και τον ηλεκτρισμό, φαίνεται να οφείλεται όχι στην ίδια την τεχνολογία, αλλά στο πόσο καλά μπορεί να τη χρησιμοποιηθεί, να την προσαρμοστεί στα υπάρχοντα δεδομένα και να αξιοποιηθεί.

Η Dame Diane βλέπει αυτό να συμβαίνει ήδη. «Υπάρχει μια αυξανόμενη απόκλιση μεταξύ εκείνων που μπορούν να χρησιμοποιήσουν καλά την τεχνολογία και εκείνων που δεν μπορούν».

«Φαίνεται ότι εάν υπάρχουν άτομα υψηλής ειδίκευσης, τότε μπορεί να χρησιμοποιηθούν τα δεδομένα και το εξελιγμένο λογισμικό και να γίνουν αλλαγές με τέτοιο τρόπο που να αυξηθεί η παραγωγικότητα. Ωστόσο, στην οικονομία, υπάρχουν απλά κάποιες εταιρείες που απλά δεν μπορούν να το κάνουν».

Συνεπώς, η τεχνολογία δεν είναι το πρόβλημα και από ορισμένες απόψεις δεν είναι ούτε η λύση. Η μεγάλη αύξηση της παραγωγικότητας θα έρθει μόνο σε εκείνους που θα μάθουν πώς να τη χρησιμοποιούν καλύτερα.